Ќазаќстан Республикасы Білім єылым министрлігі
жүктеу/скачать 1.2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекцияның тақырыбына сәйкес СӨЖ тапсырмалары : Ішкі секрециялық бездер және олардың маңызы. Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
- Қосымша әдебиеттер
- Лекция №13 Лекцияның тақырыбы;Ішкі сөл бездерінің түрлері. Лекцияның жоспары
- Лекцияның мақсаты
| Бақылау сұрақтары;
1.Қалқанша бездің гормондары. 2.Тиреоглобулин және оның активті бөлшегі тироксин. 3. Гипотериоз (эндемикалық зоб, критинизм және қалқанша бездің кесіп алып тастау зардабы. 4.Ішкі сөлініс бездер. Лекцияның тақырыбына сәйкес СӨЖ тапсырмалары: Ішкі секрециялық бездер және олардың маңызы. Қолданылатын әдебиеттер тізімі. Негізгі әдебиеттер: Адам және жануарлар физиологиясы. И.Төленбек.Алматы 2002ж. Адам және жануарлар физиологиясы. Т.Несіпбаев.Алматы 2003ж. Адам және жануарлар физиологиясы. Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж Қосымша әдебиеттер: Тыныс физиологиясы.Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж. Эндокринология. Ж.Нұрғалиев. Алматы 2000ж. Адам физиологиясы.Қ.Сәтпаева.Ғылым. 1998ж. Жалпы физиология. Ю.Чусов.Просвещение. 1981 г. Нерв жүйесінің физиологиясы.Қ. Сәтпаева. 1998ж. Лекция №13 Лекцияның тақырыбы;Ішкі сөл бездерінің түрлері. Лекцияның жоспары: 1.Ағзадағы бездердің түрлері. 2.Ішкі секреция бездеріне жалпы сипаттама. 3.Гармодар дегеніміз не және олар қалай жетіледі. 4.Гипофиз безінің гармонедарын атаңыз Лекцияның мақсаты: Студентерге ішкі сөл бездерінің түрлері мен таныстыру. Лекцияның мазмұны: Ішкі секреция туралы ілім-Эндокринология деп аталады. Ішкі секреция деп, бездің секретінің тікелей ішкі ортаға-қаңға, лимфаға, жұлын сұйықтығына түсуін айтады. Сондықтан ішкі секреция бездерін эндокриндік органдар деп аталады. Сонымен қатар сыртқы секторлы функцияны атқаратын органдар болады. Олар сектертерін белгілі бір қуысқа арнайы өзектер арқылы бөліп шығарады. Сыртқы секреция бездері: сілекей, тер, қарын, т.б. Ал ішкі секреция бездерінде мұндай өзектер болмайды. Бұл бездердің құрлысы әр түрлі, бірақ олардың барлығында қабырғасы өте жұқа қан тамырлар жүйесі жиі орналасады. Ішкі секреция бездерінің негізгі түрлері: гипофиз, эпифиз, үйқы безі, бүйрек үсті, қалқанша безі, қалқан серік безі, айыршық немесе тимус, жыныс, қарын асты, т.б. Ұйқы, жыныс және қарын асты бездері ішкі және сыртқы секцрециялық қызмет атқарады. Ішкі секреция бездерінің өнімдерінің секреция бездерінің өнімдерін гормондар (гармао-қозғаймын, қоздырамын) деп аталады. Гармондар деп атауды Ағылшын физиолгтар Бейлисс және Старлине ұсынды, ХХ Гармондар арқылы түрлі органдар бір бірімен байланысады. Олар өте аз мөлшерде әсер етеді, энергияның әсерінен бұзылмайды және ұлпа түзуде пластикалық материал ретінде қатыспайды. Гармондық реттеу кез келген басқа реттеу жүйелері сияқты, арнайы бөлімдерден құралады. Мысалы: басқарушы аппарат, ақпаратты тура және кері жеткізу каналдары, ақпаратты беретін сигналдар, атқарушы органдар және басқарылатын объектілер болады. Эндокрилдік бездер қызметі екі жолмен басқарылады: 1. ОЖЖ-нің құрылымдары арқылы бірден іске асады. Яғни нерв импульстері гармон синтездейтін (жасайтын) және бөлетін эндокриндік құрылымдарға тікелей беріледі. Бұл жолда нервтік, цереброгландулярлық (ми-без) немесе парагипофиздік (гипофизден тыс) деп аталады. Бұл барлық эндокриндік жасушалар қызметіне ортақ механизм. 2. Гуморалды-ОЖЖ-нің реттеушілік әсері түрлі эндокриндік жасушаларға гипофиз арқылы беріледі, оны церебропитуитарлық (ми-гипофиз) немесе гипофизарлық деп аталады. Гипофизде жасалатын троптық гармондар әрекетімен қызметін өзгертетін эндокринді бездер (қалқанша без, бүйрек үсті безінің қыртысы) басқарылады. Бұлардан басқа, кейбір эндокриндік жасушалар қызметін басқарудың негізгі жолы-кері байланысқа негізделген жергілікті реттелу болып есептеледі. Мысалы: Лангеранс аралықтарында жасалатын, қандағы қант мөлшшерін реттейтін гормонның секрециясы қандағы глюкоза шамасына орай, паратин, кальцитонин гормондарының секрециясы қандағы кальций мөлшеріне байланысты өзгереді. Мұндай нейро-гуморальды басқарудың бөлімдері тек жергілікті өздігінен реттелуді күшейтеді немесе әлсіретеді. Эндокриндік функцияларды басқарушы орталық құрылым-гипоталамус. Бұл бөлімі басқарудың екі жолы да нервтік пен гипофизарлық іске асырылады. Гипофизаламус нейро-секреторлы функция атқарады, арнайы жасушаларды реттеуші пептидтер-нейрогормондар синтезден, нейросекреция бөледі. Бұл жасушаларда нервтік (әрекет потенциалымен тудырушы) және секторлы (гормон жасушылық ) қызметтер атқарылады. Эндокриндік жасушалар жасайтын гормондар химиялық табиғаты тұрғысынан үш топқа жатады: Амин қышқылдарының туындылары: тиреодты гормондар, адреналин, эпифиз гормондары. Пентидті жәнебелокты қосылыстар: гипоталмустың нейропентидтер, гипофиз, қалқанша серік безі гормондары: жүктеу/скачать 1.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|