Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
| Тік ішек
Тік ішектің үш бөлімін ажыратады: ампула үсті бөлімі, ампулалық бөлімі және анальдық бөлімі (16 сурет). Анальдық бөлімінің өзі үш аймаққа бөлінеді. Тік ішектің қабырғасы жиектік ішектің қабырғасын құрайтын қабықшалардан тұрады. Тік ішектің жамбас бөлігіндегі шырышты қабықшаның үш көлденең қатпарлары бар. Олар үнемі анықталады. Бұл қатпарлардың түзілуіне шырышты қабықша, шырыш асты негіз және бұлшық етті қабықшаның айналмалы қабаты қатысады. Бұл қабаттардан төмен қарай 8-10 бойлай орналасқан тұрақты емес қатпарлар бар, олардың арасында ойықтар болады. Бұл қатпарлар шырышты қабықшаның туындылары. Ампула үсті бөлімінің қабырғасының құрылысы тоқ ішектің басқа бөлімдерінің құрылысына ұқсас. Ерекшеліктеріне шырыш асты негіздің өте жақсы дамуын және оның құрамында табақшалы денешіктердің – барорецепторлардың болуын жатқызады. Бұлшық ет қабықшасында сыртқы бойлай орналасқан қабат тұтас, жазық бұлшық ет тінінен тұрады. Сыртқы қабықшасы басында біраз аймағы сірі қабықшамен қапталып, кейін адвентициальды қабықшамен алмастырылады. Ішектің анальды бөлігінде 3-бағаналы, аралық (геморраидальдық) және терілік аймақтар бар. 16 сурет. Тікішек. 1 – ампула үсті бөлімі 2 – ампула бөлімі 3 – анальдық бөлім 4 – бағаналық аймақ 5 – аралық (геморраидальдық) аймақ 6 – бұлшық ет қабықшасының сыртқы қабаты 7 – бұлшық ет қабықшасының ішкі қабаты 8 - аноректальды (айдаршалы) жолақ 9 – жұм бұлшық еті 10 – анальдық синустар (криптілер) 11 - терілік аймақ Бағаналы аймақта тұрақты анықталатын 8-10 бойлай бағытталған қатпарлар тік ішек бағаналарын құрайды. Бағаналардың арасындағы тереңдемелер анальдық синустар (анальдық криптілер) деп аталады. Аралық аймақта бұл түзілімдер бірігеді де ені 1 см шамасындағы шеңбер түріндегі тегіс беті бар шырышты қабықша аймағын қалыптастырады. Бұл аймақтың бағаналы аймақпен шекарасы иректелген жолақ арқылы айқын шектеледі. Бұл жолақты аноректальды немесе айдаршалы деп атайды. Ішектің қабырғасында ерекше құрылымдар орналасады. Бағаналы аймақта қабырғалары жұқа қан лакуналары және анальдық бездердің рудименттік қалдықтары, аралық аймақта геморроидальдық вена өрімі болады. Тік ішектің шырышты қабықшасы эпителийден, меншікті және бұлшық етті табақшалардан тұрады. Эпителий тік ішектің жоғарғы бөлігінде – бір қабатты призмалық, төменгі бөлігінің бағаналы аймағында – көп қабатты текшелі, аралық аймағында - көпқабатты жазық мүйізденбейтін, терілік аймақта - көпқабатты жазық мүйізденетін болып келеді. Тері түріндегі эпителийге айналу бірте-бірте өтеді. Тік ішектің эпителийінде жолақты жиегі бар бағаналы эпителиоциттер, бокал тәрізді экзокриноциттер және эндокриндік жасушалар кездеседі. Соңғылары әсіресе бағаналы аймақта көп болады. Тік ішектің жоғарғы бөлімінде эпителий ішек криптілерін түзеді. Олар жиекті ішектілерге қарағанда ұзынырақ , бірақ саны жағынан аз болады. Ішектің төменгі бөлігінде криптілер біртіндеп жойылады. Меншікті табақша тік ішек қатпарларын қалыптастыруға қатысады. Бұл жерде жекелеген лимфа түйіндері мен тамырлар орналасады. Бағаналы аймақ төңірегінде бұл табақшада жұқа қабырғалы қан лакуналарының торы жатады. Бұлардың қан геморроидальдық веналарға ағады. Бұл аймақтың меншікті табақшасы арқылы шырыш асты негізде орналасқан бездердің өзектері өтеді. Аралық аймақта шырышты қабықшаның құрамында эластикалық талшықтардың, сондай-ақ лимфоциттер мен тіндік базофильдердің көп мөлшері бар. Бұл жерде жекелеген май бездері де қоныстанады. Анальдық тесікті қоршап жатқан терілік аймақта май бездеріне түкті шаштар қосылады. Шырышты қабықшаның меншікті табақшасындағы тер бездері анустан 1—1,5 см қашықтықта пайда болып, аяққы бөлімдері шеңберлеген түтікшелер түрінде көрінеді. Бұлар апокринді типті бездерге жатады. Шырышты қабықшаның бұлшық етті табақшасы, тоқ ішектің басқа да бөлімдеріндегідей, екі қабаттан тұрады. Оның тегіс миоциттерінің шоғырлары бағаналы аймаққа дейін созылатын жіңішке бойлай орналасқан шоғырларға ұласады. Шырыш асты негізде қан тамырлары және нерв өрімдері орналасады. Бұл жерде табақшалы нерв денешіктері де кездеседі. Шырыш асты негізде геморроидальдық веналардың өрімі жатады. Бұл тамырлардың қабырғаларының тонусы бұзылған кезде варикозды кеңеюлер пайда болады. Патологиялық өзгерістер кезінде бұл түзілімдер қан кетуге себепкер болуы мүмкін. Тік ішектің бағаналы аймағының шырыш асты негізінде бұлшық етті қабықшаның айналмалы аймағының қабатына жетіп, оны тесетін, сөйтіп етаралық дәнекер тінде тұйықтала бітетін 6-8 тарамдалған түтікшелі түзілімдер бар. Олардың ұштарында текшелі жасушалардың бір немесе екі қабатымен қапталған ампулярлық кеңеюлері құрылады. Бұл рудиментарлық анальдық бездердің басты өзектерінің эпителийі полигональдық жасушалардың бірнеше қабатынан тұрады. Өзектің сағасы көпқабатты жазық эпителиймен жабылған. Бұл эпителиальдық түтікшелерді жануарлардың анальдық бездерінің гомологтары ретінде бағалайды. Бұлшық етті қабықша екі: ішкі - айналмалы және сыртқы - бойлай қабаттардан тұрады. Айналмалы қабат тік ішектің әр түрлі деңгейінде жеке анатомиялық түзілімдер – сфинктер ретінде бөлектеніп екі қалыңдаманы құрайды. Бұлшық ет қабықшасының сыртқы бойлай қабаты – тоқ ішектің басқа бөлімдерінен өзгеше – ол тұтас болып келеді. Екі бұлшық етті қабаттың арасында борпылдақ талшықты пішінделмеген дәнекер тіннің қабатшасы бар. Онда бұлшық ет – ішек өрімдері мен қан тамырлары ірге тебеді. Сірі қабықша тік ішектің жоғарғы бөлігін жауып тұрады, тік ішектің төменгі бөлімдерінде дәнекер тіннен тұратын қабықша болады. жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|