Иммундық гематологиялық зерттеудің

23. 
    Микроколониялық агглютинация әдістері иммундық гематологиялық зерттеулер үшін референс болып табылады.
    
24. 
    Әлеуетті реципиенттердің қан үшгілерін иммундық гематологиялық зерттеу үшін Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген және «Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және олардың тіркеу деректеріне өзгерістер енгізу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 18 қарашадағы № 735 бұйрығымен (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5935 болып тіркелді) бекітілген Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және олардың тіркеу деректеріне өзгерістер енгізу қағидаларына сәйкес моноканалды антиденелері бар реагенттер пайдаланылады.
    
25. 
    Зерттеулер автоматты және жартылай автоматты жүйелерде микроколоналы агглютинация техникалары арқылы жүргізіледі.
    
26. 
    Агглютинация реакцияларын жазықтықта және пробиркаларда сұйық фазалық жүйелерде қойғанда нәтижені оқуды міндетті түрде микроскоппен қарау арқылы жүргізіледі.
    
27. 
    Қан тобын АВО жүйесі бойынша бастапқы зерттеу тікелей әдіспен – анти-А, анти-В, анти-АВ антиденелері бар моноканалды реагенттерді пайдалана отырып, эритроциттерде А және В топтық антигендерін анықау жүргізіледі.
    
28. 
    Реципиент қанын қорытынды зерттеу мынадай көрсеткіштер бойынша жүргізіледі:
    

1. 
   қан сарысуындағы эритроцитердің топтық антигендерін және антиденелерін міндеті анықтай отырып, АВО жүйесінің қан тобын қосарлы айқас әдіспен анықтау;
   
2. 
   резус жүйесінің D антигенін анықтау (ол болмаған жағдайда - реципиент теріс резусты болып есептеледі);
   
3. 
   тұрақты емес антиэритроциттік антиденелер скринингі.
   

29. 
    АВО жүйесі бойынша қан тобын айқас әдіспен анықтау анти-А, анти-В, анти-АВ антиденелері бар моноканалды реагенттерді пайдалана отырып, эритроциттерде А және В топтық антигендерін анықауды және анти-А мен анти-В топтық антиденелерін О, А₁ және В стандартты эритроцитері арқылы анықтауды болжамдайды.
    

30. 
    Реципиенттерде резус жүйесінің D антигенін анықтау жалған оң нәтижелерін болдырмау үшін жазықтықта агглютинация әдісімен немесе құрамында анти-D IgМ антиденелері (анти-D-супер реагенті) бар моноклоналды реактивтерді пайдалана отырып, микроклоналды агглютинация әдістерімен міндетті бақылаумен жасалады.
    
31. 
    Реципиенттерге бәсен антигендерінің немесе D антигенінің нұқсларының бар-жоғын анықтау тесті жүргізілмейді.
    
32. 
    Реципиент қанының Келл-тиістілігін анықтау қажет болғанда анти-К моноканалды реагенттерді пайдалана отырып жүргізіледі. Зерттеулер жүргізу тәртібі донорларда жасалатынға ұқсас.
    
33. 
    Тұрақты емес антиэритроциттік аллоантиденелер скринингі тікелей емес антиглобулиндік тестті пайдаланумен жүргізіледі.
    
34. 
    Бастапқы скринингімен анықталған антиденелердің ерекшелігін белгілеу үшін кемінде 10 үлгіні қамтитын эритроциттер панелін пайдаланады. Стандартты эритроциттер панелі негізгі клиникалық маңыздылығы бар: моноспецификалық және анти-D, -С, -С W,-с, -Е, -е, -К, -к, -Fуа, - Fуb, -Jкa,–Jкb, S, -s, (-М, - Lea -P1) полиспецификалық антинелердің ерекшелігін анықтауға мүмкіндік беретін фенотиптердің үйлесуінен тұрады.
    
35. 
    Егер реципиентте антиденердің бар болғаны белгілі болса, қосымша өндірілетін өзге ерекшеліктегі антиденелерді болдырмау үшін олардың ерекшелігі зерттелген сайын жүргізіледі.
    

36. 
    Ерекшелікті белгілеген кезде антиденелер анықталған тұлғаның сарысуындағы эритроциттерге кеңейтілген типтеу жүргізу ұсынылады.
    

37. 
    Қанның Топтық және резус тиістілік бойынша қорытынды бастапқы және қайталама зерттеулер негізінде жасалады.
    

Егер нәтижелері сәйкес келмесе, реципиенттің жаңадан дайындалған қан үлгісіне бастапқы және қайталама зерттеуді жүргізеді.

Кез келген ауытқулар қан құйылғанға дейін анықталып, шешіледі.

38. 
    Қан үлгісін зерттеудің нәтижесі алдағы зерттеулер болған кезде, ондағы жазбалармен салыстырылады.
    

39. 
    Тұрақты емес антиэритроциттік аллоантиденелер анықталған кезде зерттеу нәтижесі туралы белгі жазылады және гемотрансфузиялық терапияны жүргізу қажет болған жағдайда қан компонентін жеке іріктеуді жүргізетінін міндетті түрде көрсетеді.
    

Реципиентте эритроциттер антигеніне клиникалық маңыздылығы бар антиденелерді бір рет анықталса, одан арғы барлық трансфузиялар келесі анықтауда олар болмаса да ерекшелігін есепке ала отырып жүзеге асырыалды.

40. 
    Анықталған тұрақты емес антиэритроциттік аллоантиденелері туралы белгі бар нәтиже бланкінің көшірмесі реципиентте беріледі және ол келесі емдеуге жатқызылғанда осы зерттеуді ұсынудың қажеттілігі туралы ескеріледі.
    

41. 
    Құрамында эритроциттер бар трансфузиялық орталарды құюдың алдында реципиент пен донорлық қан компонентінің АВО жүйесі бойынша топтық және резус тиістілігін осы Қосымшаның 28-тармағына сәйкес қорытынды анықтау тікелей әдіспен жүргізіледі.
    

Мәліметтер сәйкес болған кезде трансфузияға дайындық рәсімі жалғастырылады.

Егер деректерде айырмашылық анықталатын болса, оның себебі тексеріледі.

42. 
    Жеке үйлесімділік сынамасы реципиент қанының сарысуында иммунологиялық сәйкеспеушілікті тудыра алатын донор эритроциттерінің антигендеріне қарсы бағытталған антиденелердің жоқтығын растау үшін жүргізіледі.
    

43. 
    Реципиент пен донор қанының жеке үйлесімділік сынамасы центрифугалау немесе тұндыру жолымен алатын сарысуды пайдаална отырып, орындалады.
    

Трансфузиялық ортаның АВО-тиістілігін анықтау және жеке үйлесімділік сынамасын жасау үшін пайдаланылатын донорлық қан компонентінің эритроциттері бұл үшін арнайы дайындалған пластикатты қаптың түтік сегментінен немесе трансфузиялық ортамен толтырылған кезде құюға арналған жүйеден алынады.

44. 
    Реципиент пен донор қанының жеке үйлесімділік сынамасы тікелей емес антиглобулиндік тестті немесе тұрақты емес антиэритроциттік аллоантиденелердің сәйкес келмейтін толық (IgM) және толық емес (IgG) айқындайтын баламаларын пайдалана отырып, жасалады.
    
45. 
    АВО жүйесі бойынша үйлесімділік сынамасы жазықтықта реципиент қанының сарысуы мен донор эритроциттерін 10:1 ара-қатынаста араластыру арқылы жүргізіледі. Реакция барысы 5 минут бойы бақыланады. Агглютинацияның бар боолуы реципиен қанының сарысуында донор эритроциттерінің антигендеріне қарсы бағытталған сәйкес келмейтін антиденелердің бар екенін айғақтайды және мұндай сынама оң болып есептеледі. Агглютинацияның жоқтығы реципиен пен донор қаны сәйкес келмейтінін айғақтайды және мұндай сынама теріс болып саналады.
    
46. 
    Егер жеке үйлесімділік сынамасы теріс болса, реципиент қанының сарысуында сәйкес келмейтін антиденелердің жоқтығын айғақтайды және трансфузияны жасауға болады.
    

47. 
    Реципиент қанының үлгісін жеке іріктеуге жолдаған кезде бекітілген нысан бойынша зерттеуге жолдама толтырылады.
    

48. 
    Жеке іріктеу жүргізілетін айғақтар:
    

2) сарысуында антиэритроциттік аллоантиденелері бар реципиенттер;

4) жеке үйлесімділік сынамаларының оң немесе күмәнді нәтижесі;

5) көп реттік трансфузия болжанып отырған реципиенттер;

6) гемолиздік ауру белгілері бар нәрестелер;

7) қанды жеке іріктеуді фенотиптелген донорлар арасында реципиент антиденесінің ерекшелігін есепке ала отырып жүргізеді. Гемолиздік ауру белгілері бар балаларға трансфузия жүргізгенде, сондай-ақ ересектерге көп реттік трансфузия қажеттілігі туындағанда қанды жеке іріктеуді донор мен реципиенттің антиденелері және эритроциттер антигенінің фенотипінің ерекшелігін есепке ала отырып жүргізеді.

49. 
    Реципиентің антиденелеріне ұқсас антигендері жоқ донор эритроциттерін іздеу жеке іріктеудің мақсаты болып табылады.
    

Құю үшін антиглобулиндік тестте теріс нәтиже көрсеткен қан үлгілері бөлме температурасында реципиент сарысуымен іс-қимылға түссе де (зертханалық зерттеу клиникалық мәні бар антиденелерді анықтамаған жағдайда) іріктеледі.

50. 
    Шұғыл жағдайда құрамында эритроцитер бар компоненттерін құятын
    

1. 
   реципиенттің АВО жүйесі бойынша қан тобын және резус тиістілігін тікелей реакциямен анықтайды;
   
2. 
   донорлық қан компонентінің АВО жүйесі бойынша қан тобын анықтайды;
   
3. 
   реципиент пен донор қанына жеке үйлесімділік сынамаларын жүргізеді.
   

51. 
    Шұғыл трансфузия алдында тұрақты емес антиденелер скринингі өткізілмейді, құюдан кейін реципиент трансфузия алдындағы қан үлгісінде ретроспективалық түрде жүргізіледі.
    

52. 
    Трансфузиядан кейінгі асқыну туындаған кезде медициналық персоналдың тактикасы:
    

1. 
   кезекші реаниматологқа бірден жүгіну;
   
2. 
   құюды тоқтату және контейнердегі заттаңбаны қанмен және реципиенттің деректерімен салыстыру;
   
3. 
   донорлық қан компоненті мен реципиенттңі қан топтарында айырмашылықты байқаған кезде трансфузиология бөлімшесінің (кабинеті) маманына хабарлау және консультация алу;
   
4. 
   реципиент үшін жауапты дәрігерге жіті трансфузиялық реакция туралы бірден хабардар ету;
   
5. 
   құюдан кейін сынаманы көктамырдан антикоагулянтпен және онсыз екі пробиркаға алу және оларды құйылған донорлық қанның қалдықтары бар құюға арналған құрылғымен бірге қан қызметі саласындағы қызметті жүзеге асыратын ұйымының мамандандырылған зертханасына жолдау. Қан қызметі саласындағы қызметті жүзеге асыратын ұйымқан компонентінің қалдықтарын Кодекстің 145-бабына сәйкес бекітілген Санитариялық қағидаларға сәйкес жояды.
   

53. 
    Медициналық картада мынадай ақпарат жазылады:
    

1. 
   реакция түрі;
   
2. 
   реакция туындағанға дейінгі трансфузия ұзақтығы;
   
3. 
   гемакон көлемі, нөмірі, құйылған компоненттің атауы.
   

54. 
    Құюды тоқтатқаннан кейін мыналар тағайындалу керек:
    

2) антиденелердің қайталама скринингі және үйлесімділік сынамалары;

3) қанның толық талдауы;

4) коагуляция тестілері;

5) тікелей антиглобулиндік тестті анықтау;

6) креатинин, несепнәр, электролит деңгейі;

7)зарарсыздыққа арналған қан;

8) қандағы бос гемоглобин мен билирубинді анықтау;

9) реакциядан кейін несептің бірінші порциясын зерттеу.

55. 
    Реакцияны бастапқы зерттеуден кейін зертханалық зерттеулер үшін трансфузиология бөлімшесіне (кабинеті) мыналарды жіберу:
    

2) пациент несебінің 24 сағаттық порциясы.

56. Трансфузиология бөлімшесінің (кабинеті) персоналы:

1) кез келген қан және оның компонентетрін реакция себебі анықталғанша беруді тоқтатады және осы уақытта тағы кімге қан және оның компонентері құйылып жатқанын тексереді;

2) палатадағы немесе операциялық бөлмедегі барлық құюды тоқтату, егер бір уақытта бірнеше құю жасалатын болса, олар туралы барлық деректерді мұқият тексеру.

57. Реципиентте трансфузиядан кейінгі гемолиздік асқыну (ТКГА) белгілері байқалған кезде құюға дайындау барысында техникалық қателіктерді болдырмау мақсатында:

1) бір реципиенттің қан үлгісін басқа реципиенттің қан үлгісіне кездейсоқ ауыстыру мүмкіндігін болдырмау;

2) гемоконтейнердің таңбалануын тексеру;

3) үйлесімдік сынамасын қайта жүргізу;

4) АВО және резус фактор тиістілігін қорытынды зерттеу және алдағы үлгіні дұрыс түсіндірудің дұрыстығын тексеру, айырмашылықтар анықталса, асқынуды емдеуге дереу кірісу.

58. Реципиент қанының екі үлгісін алып, реципиент сарысуының гемолизге боялуын көзбен шолу.

Қанның бір үлгісін МҰ клиникалық зертханасына, трансфузия алдындағы үлгімен және қапшықтағы қан компоненттерінің қалдықтарымен бірге басқа үлгіні қан қызметінің иммундық гематологиялық зерттеу зерханасына жіберіледі.

1) гемоглобинемия;

2) гемоглобинурия;

3) оң тікелей антиглобулиндік тест (ТАГТ);

4) гипербилирубинемия (түзу емес билирубин);

5) гематокриттің төмендеуі;

6) сарысу гемоглобиннің төмендеуі немесе болмауы;

7) реципиенттер эритроциттер антигендеріне антиденелердің бар болуы.

60. Қан қызметі ұйымының иммундық гематологиялық зертханасында мынадай әрекеттер орындалады:

1) трансфузиядан кейінгі сарысу үлгісін гемолиз боялуына көзбен бағалау;

2) реципиенттің және донордың АВ0, Rh, Кell-тиістілігін анықтау (трансфузия алдындағы және трансфузиядан кейінгі қан үлгілері);

3) үйлесімділік сынамаларын жүргізу;

4) аллоантиденелер скринингі;

5) аллоантиденелерді табылған жағдайда идентификациялау;

6) трансфузиядан кейінгі үлгіде ТАГТ жүргізу;

7) элюатадағы аллоантиденелерді зерттеу;

8) қажет болған жағдайда донор қанын жеке іріктеуді жүргізу.

61. Трансфузиядан кейінгі алынған үлгідегі оң ТАГТ эритроцттердегі адсорбацияланған антиденелер және трансфузия алдында донор мен реципиентте оң ТАГТ болмаған жағдайда иммунологиялық конфликтінің бар болуын білдіреді.

63. 
    Топтық тиістілікті анықтауға арналған реагенттің жұмысы агглютинация қағидаттарына негізделеді. Адам қанының А, В, АВ антигендері бар эритроциттері оң реакция ретінде жіктелетін агглютинаттарды жасай отырып, ерекше антигенмен байланысып отырады. Егер антиген жоқ болса, агглютинаттар да жоқ және реакция теріс болады.
    
64. 
    Резус тиістілікті анықтауға арналған реагенттің жұмысы агглютинация қағидаттарына негізделеді. Адам қанының D (RH1) антигендері бар эритроциттері оң реакция ретінде жіктелетін агглютинаттарды жасай отырып, ерекше антигенмен байланысып отырады және қан (D+) резус оң болып есептеледі. Егер антиген жоқ болса, агглютинаттар пайда болмайды және қан резус теріс (D-) болып есептеледі.
    
65. 
    Тестіні қоршаған ортаның +15⁰С+25⁰С температурасында жүргізеді.
    
66. 
    Тестілеуге дейін қанды +2⁰С+8⁰С температурада 48 сағатқа дейін сақтауға жол беріледі. Гемолиздің көзге көрінетін белгілері бар қан үлгісі зерттеуге жіберілмейді.
    
67. 
    Реагенттерді +2⁰С+8⁰С температурада сақталады, қаптамада көрсетілген мерзімге дейін (дайындаушы зауыттың ерекше талаптарында көрсетілген жағдайлардан басқа) пайдаланылады.
    

63. 
    Топтық және резус тиістілікті микроколоналы агглютинация әдістерімен зерттеуде дайындаушы зауыттың пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарында баяндалған талаптарды қатаң орындалады.
    
64. 
    Орындалатын тестілер диапазонына эритроциттердің фенотипін анықтау (антигендердің әлсіз нұсқаларын қоса алғанда), антиглобулиндік тест, скрининг және антиденелердің ұқсастығы, үйлесімділікке тестілерді қамтиды.
    
65. 
    Микроколоналы агглютинация әдістері эритроциттердің центрифугалау кезіндегі бөліну принциптеріне негізделеді, бұл ретте агглютинацияланбаған эритроциттер колонна арқылы өтеді және пробирканың түбіне тұнады (теріс нәтиже), осы уақытта агглютинацияланған эритроциттер үстіңгі бетте немесе колонаның қалың жерінде тоқтап тұрады (оң нәтиже).
    

63. 
    Қан тобын, резус тиістілікті анықтауда және жеке үйлесімділік сынамаларын жүргізудегі қателіктер зерттеу техникасын бұзған кезде немесе қиын анықталатын қан топтары жағдайларында пайда болады.
    
64. 
    Жиі туындайтын техникалық қателіктерге мыналар жатады:
    

1. 
   реагенттерді орналастырудың қате тәртібі. Әрбір жеке алынған реагентте нәтижені дұрыс бағалау кезінде егер реагенттерді штативте немесе пластинада орналастыру тәртібі бұзылса, қан тобы және резус-тиістілігі туралы дұрыс емес қорытынды жасалады. Әрбір қан тобын анықтау кезінде реагенттердің орналасуын тексерген жөн, сондай-ақ олардың сапасын көзбен көріп бағалау, көмескіленген, ішінара кеуіп қалған реагенттерді, жарамдылық мерзімі өткен реагенттерді пайдаланудан алып тастау.
   
2. 
   қан тобын анықтауды +15⁰С-тан төмен емес температура кезінде жасайды, себебі зерттелуші қанның құрамында төменгі температура кезінде эритроциттердің ерекше емес желімделіп қалуын тудыратын суық агглютининдер болады. «Монетті бағандардың» пайда болуы агглютинация көрінісін жасайды. Эритроциттердің ерекше емес ұйысуы, әдетте, бір-екі тамшы физиологиялық ерітінді қосқаннан және пластинаны шайқағаннан кейін ыдырайды. Жоғары температурада агглютининдер белсенділігін жоғалтады, сондықтан қан тобын анықтауды +25⁰С-тан жоғары емес температура кезінде жүргізеді.
   
3. 
   аглютинация реакциясы үшін эритроциттер мен тестілік реагенттердің оңтайлы арақатынасы – гемагглютинациялаушы сарысуларды пайдалану кезінде 1:10, пайдалану кезінде 2-3:10. Эритроциттердің елеулі артық болуы кезінде агглютинация байқалмайды, әсіресе эритроциттердің агглютинациялық қасиеттері төмендеген жағдайда – А2 кіші топ бөлігі. Эритроциттер санының жеткіліксіздігі кезінде агглютинация жай пайда болады, бұл да нәтижелерді дұрыс пайымдамауға әкеледі.
   
4. 
   эритроциттердің агглютинациясы алғашқы 10 секунд ішінде пайда болады, алайда реакция барысында бақылауды, әсіресе агглюцинация пайда болған тамшыларда 5 минуттан кем емес уақыт жүргізіледі. Бұл баяу агглюцинациямен сипатталатын А2 әлсіз антигенін анықтауға мүмкіндік береді.
         67. Қиын анықталатын қан топтары жағдайлары:
         1) бәсен агглютинация. А (ІІ) және АВ (ІV) топтары эритроциттерінің құрамындағы А антигені екі нұсқада (А₁ және А₂ топ бөліктері) берілуі мүмкін. А₁ эритроциттері А₂ эритроциттерінен анти-А антиденелерге қатысты төмен агглюцинациялық қасиетімен ерекшеленеді. Қан тобы бөліктерінің клиникалық трансфузиологияда маңызы жоқ, сондықтан эритроциттерді құю кезінде оларды есепке алмайды. А₂ антигені бар адамдарға А₁ эритроциттерін құюға болады. Альфа 1 және альфа 2 экстрагглютининдері бар реципиенттер ерекшеленеді. Бұл антиденелер құюдан кейінгі асқынуларды болдырмайды, алайда өздерін сынамада жеке үлесімділікке білдіреді;
         2) эритроциттердің ерекше емес агглютинциясы. Бұл туралы эритроциттердің АВ (ІV) қоса алғанда, барлық топтардың сарысуларымен агглютинациялану қабілетінің негізінде пайымдайды. Ерекше емес агглютинация, эритроциттердегі аутоантиденелердің адсорбациясы бірге жүретін аутоиммунды аурулар кезінде, эритроциттері анасының аллоантиделерімен аса жүктелген нәрестелердің гемолиздік ауруларында байқалады. Ерекше емес агглютинацияны ерекше агглютинациядан айыру қиын. Сондықтан анти-А, анти-В, анти-АВ, анти-Д реагенттері бар эритроциттер агглютинациясы болғанда АВ (ІV) стандартты сарысуымен және 0,9%-дық хлорлы натрийдің изотониялық ерітіндісімен сынама жүргізу қажет. Бұлай істемеген жағдайда реципиент АВ (ІV) резус-оң тобына қате жатқызылуы мүмкін, ал бұл донордың дұрыс таңдалмауына әкеледі. Егер эритроциттердің ерекше емес агглютинациясынан реципиенттің қан тобын анықтау мүмкін болмаса, қанның топтық тиесілігі туралы қорытынды берілмейді, қанның үлгісін мамандандырылған зертханаға жібереді, ал онда антиген құрылымы бойынша іріктеу жасалады;
         3) қан химераларының, яғни қан арнасында эритроциттердің қан тобы және өзге антигендер бойынша бір-бірінен өзгеше екі популяциясының бір уақытта бар болуы. Трансфузиялық химералар О(І) тобының эритроциттік массасын немесе жүзгінін өзге топтың реципиенттеріне бірнеше рет құю нәтижесінде пайда болады. Нағыз химералар гетерозиготты егіздерде, сондай-ақ аллогенді сүйек кемігін ауыстырып қондырудан кейін кездеседі.
   

Қанды, оның компоненттері мен