Ғимарат және ғимарат құрылғыларының конструктивті ерекшелігі

1.1 Ғимарат және ғимарат құрылғыларының конструктивті ерекшелігі

«Шығыс-Қазақстан ұн тартатын-құрама жем комбинаты» АҚ Семей қаланың оңтүстік шығыс бөлігінде Мелькомбинат -1 алаң мекен-жайында орналасқан. Территория ауданы 45 гектарды құрайды. Территорияда орналасқандар: әкімшілік ғимараты, 133 мың тонна дәнге элеватор шаруашылығы, комбикорм зауыты, дайын өнім қоймасы, макарон және нан өнімдерінің цехы, сонымен қатар көмекші ғимараттар орналасқан.

«Шығыс-Қазақстан ұн тартатын-құрама жем комбинаты» АҚ әкімшілік ғимараты үш қабатты, отқа төзімділіктің үшінші дәрежесі, фундаменті бетонды, қабырғалар мен қалқасы кірпіштен, жабындылары темір бетонды, шатыр профлист ағаш решаткаларының істіне жабылған. Ғимаратта үш сатылы бағыт бар, біреуі негізгі және екеуі қосалқы ғимаратта тігінен орналасқан. Ғимараттың ішкі жұмыстары, штукатуркаланып және ақталған. Су құбыры, канализация және кернеулігі 220В электр жарықтандырулары бар. Жылыту жүйесі орталықтан сумен. Электроэнергияны 1 қабатта орналасқан қарауылдар бөлмесіндегі рубильниктен өшіреді. Ғимаратта өртті сөндіру мақсаты үшін негізгі баспалдақ алаңында үш өрт сөндіру крандары орналасқан, сонымен қатар сол жерде ОП-5 үш өртсөндіргіші орналасқан. Комбинат территориясында 100 метр қашықтықта ПГ бар.

Комбикорм зауыты 7 қабаттан тұрады, қабырғалары кірпіштен, қалқалары кірпіштен, қамбағы темір бетонды, калонналар темір бетонды, шатыр жабыны жұмсақ рубероидты, едендері ксеолитті, асфальтты, плиталы. Ғимарат су құбырымен, канализациямен, жылумен, 220-380В электр жарығымен, вентиляциямен жабдықталған. Ауданы 2700 м³ құрайды. 1942 жылы салынған.

Диірмен элеваторының биіктігі 34 м., 10 банкіден тұрады, қабырғалары тұтастай темір бетонды, қалқалары темір бетонды, шатыр жабыны рубероидты жұмсақ, едендері бетондап құйылған. Электр жарықтандыру, аспирация – вентиляциясы бар. Сыйымдылығы 6664 м3. Жұмыс мұнарасының биіктігі 60 метр тұтастай темір бетоннан түрады. Салынған жылы 1932.

Сүрлемнің №1 корпусы, фундаменті тұтастай темірбетонды, сүрлем асты қабатының қабырғалары кірпіштен, сүрлемдері тұтастай темірбетонды, сүрлем асты қабаты жинақталған темір бетонды, қалқалары тұтастай темірбетон. Сыйымдылығы 50 мың тонна су құбырымен жабдықталған. 1962 жылы салынған.

Ұн тарту диірмені 6 қабатты темірбетонды ғимарат, қабырға және қалқалар темірбетонды, шатырдың жабыны жұмсақ рубероидты, вентиляция мәжбүрлі, су құбыры, канализация, 220-380В электрқамтылуы бар. Пайдалану ауданы 6089 м², салынған жылы 1936ж.

Майдалау зауыты дәнді тазалау және майдалау екі бөлімдерінен тұрады. Сыртында өрт баспалдағы бар. Орталықтан шығу және эвакуациялық шығу жолдары бар, ғимарат жайларында 24 ӨК, құрғақ құбырлар бар. Төле жайларында технологиялық мақсат үшін судың қысысымы көтерілуіне арналған сорғы орналасқан, 60- метрде насос станциясы, өрттен қорғау су айдыны 150 м³ және сегіз ӨК орнатылған. Майдалау зауыттың ғимараты найзағайдан қорғау 9 жарылыс разряды, 6 дәнді тазалау және 3 қиғымдау цехында жабдығы орнатылған.

Жөндеу-құрылыс цехы. Бір қабатты ғимарат, фундаметі бетонды, қабырғалары кірпіштен, қалқалары ағаштан, шатыры шиферден, вентиляция мәжбүрлі, ғимарат жайының көлемі 1940 м³, пайдалану ауданы 380м², электр жабдығы 220-380В құрайды. Салыну жылы 1942ж.

Дән қоймасы, сыйымдылығы 32000 м³ бір қабатты ғимарат, пайдалану ауданы 1200 м². Фундаменті бетонды, қабырғалары шлакоблоктан, шатыры шиферден. Электржабдығы 200 – 380 В құрайды. Салыну жылы 1955 ж.

Ұнның қоймасы 3 қабатты кірпішті ғимарат, сыйымдылығы 2500 м³ дейін болады. Фундаменті бетонды, қабырғалары кірпіштен, қалқалары темірбетонды, шатыр жабыны рубероидты. 4 воротасы және сыртынан бір қосалқы баспалдақпен шығатын жолы бар. Салынған жылы 1978ж.

1.2. Элеватордың сипаттамасы

Берілген элеватор ЛВ 3х175 типі, мұнда Л – сызықтық яғни темір жол барысында, технологиялық сызықтар - 3, ол қабылданған дәндерді көтеру үшін норий санына байланысты, мына жағдайда олар үшеу, әр қайсысының өнімділігі 175т/сағатына құрайды. Элеватор сыйымдылығы 27,2 мың тонна. Тасымалдау көлігінен дәндерді қабылдау құрылғысы тікелей жолдармен жабдықталған. Дәндер автоқабылдағыштың көмегімен бункерге тасымалданады. Әрбір бункердің сыйымдылығы 50 тонна, яғни бір уақытта 300 тонна дәнді қабылдай алады. Берілген элеваторда жабдықтар тәулігіне 3000 тонна дәнді қабылдауға, тазалау машинасына тазалауға 3000 тонна, кептіруге 2000 тонна және дәндерді вагонға жөнелтуге 2500 тонна дән тәулігіне есептелген.

Тасымалдау көлігінен қабылдау жабдықтарының жалпы өнімділігі – 35 т/сағ.

Дәндерді кептіру ДСП-32 кептіргішімен өндіріледі екі дана. Жалпы өнімділігі 64т/сағ.

Сүрлем қабатының устінде өнімділігі 350т/сағ. ленталы транспортерлары бар, олар өздігімен тиейтін арбашамен жабдықталған.

Сондықтан ауыл шаруашылықтағы бұрынғы кәсіпорындар майда шаруа қожалық және фермерлік шаруашылықтарға ұсақталған. Мұнда дәндерге алдын ала өңдеулер жасалмай келеді, яғни комбайннан тікелей келеді. Міне, сондықтан дәндерді қабылдау учаскесі шаңдалған болады, осыдан келе ол ол өртке қауіпті болып келеді. Әріқарай дәндер екі параеллель орнатылған транспортерлердің көмегімен 3 дана НЦ-175-3 маркасының төменгі жағына келіп түседі және ожау тәріздес лентамен 30 метр биіктікке көтеріліп дәндер айналым бойынша бөліп таратылады:

1. 
   Құрғақ дәндер БЦС – 100 маркалы тазалау машинасына (орталықтан қашатын барабанды сеператор, өніміділігі 100т/сағ) бағытталады.
   
2. 
   Ылғалды және шикі дәндер кептіргішке бағытталады.
   
3. 
   Кептіріліп және өңделген дәндер, сақтау үшін стандартқа сәйкес, яғни ылғалдылығы 14 % аспайтын сақтау үшін сүрлемге және әрі қарай теміржол вагондарына жөнелтуге бағытталады.
   

Барлық машиналар мен механизмдерді жұмыс мұнарасының екінші қабатта орналасқан басқармадан орталық пультпен басқарады.

Элеватордың автоматтандыру схемасында элеватордың бастапқы бағыты қарастырылған. Бос бағыты және оның дұрыс қондырғылар арнай шаммен жанады, жұмыс орнында және әрбір қабатта электрлік қоңырау-дыбыстық дабылын береді, осыдан кейін ғана таңдалған бағыт жүзеге аысырылады. Элеватор механизмі және жапқыштардың жағдайы туралы шамдар жылтылдап белгі береді. Олар пульт басқармасының панелінде тігінен орналасқан. Элеваторда кез-келген механизмде апатты жағдай туындағанда шамдар жылтылдап жанады. Пульттің вертикальды панеліне сүрлемде дәндердің жоғарғы және төменгі деңгейі дабылдама орнатылған. Егерде сүрлем толып кетсе, шамдар жылтылдап жанады және біраз уақыттан кейін дәндерді түсіру үшін бағыт автоматты түрде өшіріледі.

Барлық механизмдер өзара оқшауланған, біреуінің тоқтап немесе бұзылып қалуы бірден барлық бағыттың тоқталуына алып келеді. Сүрлем асты жапқыштардың ашылу дәрежесі диспетчерскийден реттеледі.

Элеваторда автоматты өрт дабылы жасалып қарастырылған, түтінге әсер етіп оптикалық хабарлаушы, сонымен қатар өрт болған жағдайда қызмет көрсету персоналы қолдануға арналған баспалы ескертпе қарастырылған.

1.3. Өндірістің технологиялық бөліміне жалпы сипаттама

Ағымда дәндерді өңдеу операциялар жүйесінің реттілігін ұсынады. Олар белгіленген реттілікпен бірінен соң бірі орындалады. Сонымен қатар дәндерді өңдеуде әртүрлі операцияларды біріктіруге болады.

Қабылдаудағы технологиялық сызықтар және дәндерді жинағаннан кейінгі өңдеулер ағымы диффененциальды ұйымдастырылады. Жинаудан кейінгі өңдеулер көптеген дәндердің массасын сақтау жағдайларын жасау үшін негізінен дайындалған дәндердің мақсатына, сапасына және жағдайына байланысты болады.

Дәндерді қабылдау және жиналғаннан кейінгі өңдеулерінің кешен-механикалық технологиялық сызығының ағымдарын ұйымдастыру барысында астық қабылдау кәсіпорындарында келесідей негізгі жағдайлардың мүмкіндігі қарастырылған: дайндалған дәндердің тәулік бойы үздіксіз қабылдануы; дәндерді өңдеу және сақтау процесінінің барысында оларды толықтай сақталуы; дәндерді қолдану мақсатына байланысты сапа бойынша қалыптастыру. Кәсіпорында барлық дәндердің жұмысының орындалуы прогрессивті технологияларды және отын және электроэнергия шығындарын барынша төмендетуде, еңбек шығындарын қысқартуда тиімді қолданылатын өндірістік процесі ұйымдастырылады

Астық қабылдау кәсіпорындарында технологиялық процесс технологиялық бағыттар ағымын үнемі жетілдіру жолымен жүзеге асырылады, ол жөнелту бойынша барлық операциялардың тиімді жүргізілуін қамтамасыз етеді. Сақтау қоймасында дәндерді орнын ауыстыруда және өнімдерді жабдықтардың, механизация құралдарымен және еңбек пен материалдар шығындарын барынша аз жұмсап автоматтандыруда қолдағы жабдықтардың көмегімен өңделеді.

Жиналымнан кейін дәндерді өңдеу және қабылдау үшін технологиялық бағыттарда құрамды бөлімдеріне жататындар:

Дәндердің сапасын және салмағын анықтау үшін жабдықтардың ғимараттары мен жайлары;

Жабдықталған тиеп арту құралы, желдету желісімен, дәндер үшін бункерлер және басқару құралы;

Қоймалар, өңдеу үшін дәндерді уақытша ауыстыру үшін жеке сүрмелер, жөнелту үшін стационарды жабдықталған немесе жылжымалы механизм мен дәндерді тасымалдау және белсенді желдету құралы:

Дәндерді тазалау, кептіру, өлщеу, желдету және салқындату үшін жабдықтардың ғимараттары мен жайлары. Дәндер атмосфералық немесе жасанды салқын ауамен салқындатылады;

Дәндерді сақтау үшін сыйымдылық стационарды және жылжымалы механизмдермен жабдықталған, ол дәндерді желдету үшін жасалған;

Дәндерді теміржолмен және су тасымалдауды қабылдау, сонымен қатар дәндерді жөнелту үшін жабдықталған құрылғылар;

көтеретін-көлік жабдықтары.

Технологиялық бағыттар әмбебапты болып келуі мүмкін немесе бір немесе бірнеше жұмыстарды өңдеулері үшін жасалады.

Бұл дәндер операцияларының реттілігі келесідей бағытта қарастырылады:

дәндерді механизмдерімен жөнелту;

дәндерді алдын ала сеператорларда немесе тазалағыштарда тазалау;

дәндерді өңдеуге дейінгі белсенді түрде желдету (атмосфералы немесе жасанды салқын ауамен);

шикі және ылғалды дәндерді белгіленген ылғалдыққа дейін кептіру;

кептірілгеннен кейін дәндерді сеператорлармен тазалау, ал қажет болған жағдайда басқа дә тазалағыш машиаларда тазалау;

өлшеу;

өңделген дәндерді қоймада орналастыру;

Әрбір операциялардың қажеттілігі келіп түскен дәндердің сапасына және оның мақсатына байланысты жасалады.

Дәндерді қабылдау және өңдеулерініңі кешенді –механикалық бағытының жасалу негізіне элеватор қызмет атқарады.

Элеватор – ол кешенді ғимарат пен жайлары, жататындар:

1. 
   дәндерді сақтау үшін сүрмелі корпус;
   
2. 
   үңгіршегі бар жұмыс мұнаралары, онда жылдам сүрмелері, таразылар, бөліп тарату жабдықтары және дәнді тазалағыш машиналар орналасады;
   
3. 
   дәндерді кептіретін цех;
   
4. 
   тасымалдағыштардың әртүрлерінен дәндерді қабылдау жабдықтары;
   
5. 
   дәндерді жөнелту үшін түрлі транспорттарды жабдықтау және дәндерді өңдеуші кәсіпорындарды жабдықтау;
   
6. 
   қалдықтарды сорттап және сақтау үшін жайлар.
   

Қағидалы схемасының әрбір бөліктерін қарастырғанда, мынаны білу қажет, барлық жағдайларда, тек операциялардың орындалуы барысында ғана емес, сандық және сапалық есеп қамтылуы қажет. Бұл схемаға таразыларды және оған талдама жасау үшін дәндерден сынама алу орындарын жабдықталуы нәтижесінде іс-жүзіне асырылады.

Элеваторда дәндер қозғалысының жұмыс схемасын принципиальды схема негізінде жасайды, ол барлық сақтау орындардың, жабыдықтар мен құрылғылардың өзарасында байланысты қамтамасыз етеді.

Дәндерді қабылдау

Дәндерді қабылдап және өңдеуде кешенді-механизирленген ағымдық бағытының маңызды звеносы автокөліктерден және автопоездан дәндерді түсіру болады.

Технологиялық бағыт ағымдары ның жабдықтарын дайындау процесінде автокөліктен дәндерді түсіру учаскелері көтергіш көліктермен және лабораториялық жабдықтармен жасақталған.

Көліктер ағымының күтілетін тығыздылығы кәсіпорынның техникалық базасының мүмкін мәліметтерімен салыстырылады. Іс-жүзіндегі технологиялық бағыттар кәсіпорынның бас жоспарына және техникалық паспортына сәйкес келуі қажет, сонымен қатар ауданда уақытша технологиялық бағыттар есепке алынады, олар жылжымалы технологиялық және транспорттық жабдықтармен жинақталған.

Астықты қабылдау кәсіпорындарында дәндерді өңдеулер

Технологиялық бағыттардың ағымын ұйымдастыру барысында келесідей негізгі жағдайлар басқарылады:

Жабдықтардың жұмысы бір қалыпты қамтылуы үшін және әрбір ағымдық бағыттар барынша жүктелуі үшін (дәндер тасымалданғаннан кейін) сәйкес жинақтаушы бункерлер қарастырылады, оларда дәндерді барынша желдету үшін жабдықтар орнатылған;

Жиналымнан кейінгі дәндерді өңдеу схемасы түрлі мәдениеттерде оның шығу сапасын, бастапқы бағытын, астықты қабылдау кәспорындар аудандарындағы климат ерекшеліктерін есепке алу қажет.

Жеке процестер бойынша дәндерді өңдеу режимдері дәндердің түрлі мәдениеттерінің биологиялық ерекшеліктерін есепке алып орнатады;

Барлық түйіндемелердің ағымдық бағытының бірдей өнімділігі машиналарды таңдау нәтижесінде өніміділіктің эксплуатациялы-есебі бойынша қамтылады;

17 пайыз ылғалдылығы бар шикі дәнді талайды және дәндердің сақталу орындарына тасымалдауға дейін ағымда кептіреді;

құрғақ дәндерді және жартылай құрғақ дәндерді (тазалайды, салқындатады, қажет болған жағдайда зарасыздандырылады және т.с.с.) бірге немесе бөлек санына байланысты өңдейді.

ылғалды дәндерді ағыста тазалайды және дәнді кептіргіштерде кептіреді немесе кептіргенге дейін дәнді сақтау қоймаларына орналастырады, ол жерде белсенді желдеткіштердің жабдықтары орнатылған;

Дән құрамында 3% шөптердің қосындылары болуынан, кондициялық жағдайға жеткенше қайтадан тазалуды талап етеді;

Дәндердің белгілі партияларын өз уақытысында салқындаты үшіндәндерді сақтау қойма орындарын және қабылдау орындарын мықты желдеткіштерді орнатады.

Дәндерді тазалау

Дәндердің ұрығын өңдеу барысында тазалаумен қатар фракцияларға бөлу жасалады, олар өзара қандайда бір белгі бойынша ажыратылады. Дәндер мен ұрықтарды тазалап және сорттау әдетте сол бір дәнді тазалағыш машинада атқарылады да және шығарылатын қосындылар белгілі құрылымы немесе белгілері бойынша бөлінеді. Мысалы, қалыңдылығы және ені бойынша (ситаларда), ұзындығы бойынша және тағы да басқалар.

Дәндерді тазалау барысында кеңінен дәндерді бөлу тәсілі және қосындыларды әуе ағысымен бөлу тәсілдері қолданылады. Сонымен қатар орын ауыстыратын дәндердің жұқа қабаты әуе ағымымен тазаланады, ол оларды жеңіл қосындылардан және кішкентай жартылай дәндерден бөледі. Әдетте, іс-жүзіндегі дәнді тазалағыш машиналарда әуе ағымдары – вертикальды немесе иілгіш болып келеді.

Бір қалыпты жұмыстың қамтылуы үшін әуе каналдарында әуе ағыстарның дұрыс жылдамдылығы және ауаға қажетті шығындарды белгіленуінің маңызы үлкен болады

Каналдың жұмыс бөлігінде әуе каналдарында әуе ағыстарының жылдамдылығы және қажетті ауа шығыстарының орнатылуы болады.

Жұмыс бөлігінде әуе ағымдарының каналдағы жылдамдылығы сезгіштікке, яғни толыққанды ұрықтар жеңіл қосындылармен бірге ұшып кетпеуіне байланысты орнатылады. Ол үшін ауа ағысының жылдамдылығын жапқыштармен реттейді, олар каналдарды жауып тұрады. Не болмаса жұмыс желдеткішінің айналым жылдамдылығын өзгерту жолымен жүзеге асырылады.

Астық қабылдағыш кәсіпорындарға келіп түсетін дәндер, қоқыстан және дән қосындыларынан талап бойынша тазалауға тап болады. Ол талаптар толықтай мақсат сәйкес жауап береді.

Тасымалдағыштар

Тасымалдағыштар конструктивті безендірілуі бойынша жылжымалы және стационарлы болып бөлінеді.

Тасымалдау лентасы келесідей негізгі бөліктерден тұрады: станина немесе рамка, онда тасымалдағыштардың барлық бөліктері жөнделеді; тасымалдау лентасын қозғалысқа жеткізу үшін жеткізу станциясы қызмет көрсетіді; керіп тарту станциясы тасымал лентасын тарту үшін ұсынылған; тасымал лентасын ұстап тұру үшін роликті тіреуіш; икемді үздіксіз лента тартушы және жүк тасушы мүшенің қызметін атқарады.

Тасымалдаулары жүктелген скребкамен әртүрлі борпылдақ материалдарды (түрлі дәндер, ұн, кебек, түйіршіктелген өнңмдер, түрлі комбикорм компоненттері).

Тасымалдаушының құрылымына жататындар: керіп тарту станциясы, ол үздіксіз скребкамен тартылу тізбегі, бұл қозғалыс барысында материалдарды қозғалтып жылжытады. Бұл қабаттың қозғалысы жоғарғы қабатқа беріледі, міне осылайша бірыңғай жылжымалы ағым пайда болады, ол тізбекпен бірге қозғалады. Борпылдақ (сыпучих) өнімдердің қозғалысы көлденеңінен тасымалданады. Бұл тасымал тізбектіліктің жүру кедергісінде скребок өнім арқылы өткенде басталады. Көлбеу тасымалдауда желобтың қабырғасымен түбіне қайшылық күйзелісінен басқа, қайшылықты ауырлық және өнімнің күші көрсетіледі.

Өзіжеткізушілер дән сақтаушы қоймаларында дәндермен жұмыстары үшін кеңінен қолданылады. Олардың қызметі дәндерді жалпы массадан алып тасымалдаушы машинаға жеткізу. Бұл өз бетінше жылжымалы машина, жұмыс мүшесі ретінде скребкалы тасымалдағыштар немесе шнектер, тасымалдағыш ленталары қыска одақтасқан.

Үңгіршіктер дәндерді, ұндарды, комбикормдарды және басқа да борпылдақ материалдарды вертикальды тасымалдау үшін арналған. Олар жетік басынан, башмактан, құбыр және ожаулы лентадан тұрады. ГОСТ 4591-96 үңгіршегіне сәйкес орталықтан тепкіш-гравитициялы тиегіш болады.

Гравитациялық тиеу орталықтан тепкен күш ауырлық күшінен аз болған жаңдайда жүзеге асырылады. Бұл жағдайда өнімдер ожаудан ауырлық күшінің әсерінен ішкі жиек арқылы бірінші тоқсан айналымында төгіледі.

Орталықтан тепкіш тиеулер орталықтан тепкіш күш ауырлық күшінен көбірек болған жағдайда жүзеге асырылады. Сонымен қатар ожаудан өнімдердің артықшылығы сыртқы жиек арқылы бірінші тоқсан айналымында ағылып түседі.

Егерде орталықтан тепкіш күші салмақ күшіне тең болса, онда тиеу ожаудың сыртқы және ішкі жиегімен бірінші және екінші тоқсандық айналымы арқылы іс-жүзіне асырылады. Осындай ожауларды тиеуді орталықтан тепкіш-гравитациялық немесе аралас деп атайды.

Элеваторларда дәндерді көтеру үшін орталықтан тепкішпен тиеуде өнімділігі үлкен үңгіршіктер қолданылады.

Дәндерді, ұндарды, кебектерді, түрлі өнімдерді көтеру үшін кәсіпорындарда дәндерді өңдеу бойынша азық-түліктік және азықтық өнімдерде орталықтан тепкіш-гравитациялық (аралас) ожаумен тиеу өнімділігі төмен үңгіршіктер қолданылады.

Дәндерді кептіру
Астық қабылдағыш кәсіпорындарда шикі және ылғалды дәндерді кептіру шахталық құйылу және рециркуляционды дәндерді кептіргіштерде жүргізіледі. Астық қабылдағыш кәсіпорындарға келген собық сорттарын және жүгерілердің гибритті ұрықтарын кептіру үшін арнайы камералық типтегі кептіргіштер қолданылады. Сонымен қатар дәнді кептіргіштер температура көтерілген жағдайда немесе зиянкестерден залалдану (дәндерге басқа да шараларды қолдану мүмкіндігі болмаған жағдайда) байқалған кезде дәндерді емдеу үшін қолданылады, тағы да арнайы тапсырмалар бойынша талап етілген ылғалдылыққа түсіру үшін қолданылады.

Ылғалды немесе шикі дәндердің партияларын кептіруге дейін жинақталмалы бункерлерде қалыптастырады, одан олар жинақталу шегі бойынша кептіргішке бағыттайды. Бірінші кезекте кептіретіндер:

Дәндердің партиясы, кішкене ылғалдылығы, температурасы және заралығы бар. Бұл дәндер ашық аудандарда және қоймаларда орналастырылған, олар белсенді желдету үшін жабдықтар орнатылмаған;

Бидайдың күшті, қатты және бағалы сорттары сақтауға шыдамды (күріштің, пістенің, тарының дәндері ).

Көбінде дайын өнімдердің үлкен бөлігі, әдеттегідей ылғалдылығы жлғары болып келеді. Бәрінен бұрын оны сақтаулынуы дәнді кептіргіш жабдықтардың жоғары және сапалы өнімділігіне байланысты болады. Дәндерді кептіруде рециркуляционды тәсілдің маңызы ерекше болады. Бұл кептірудің тәсілінде шахталық және барабанды кептіргіштер алдында кеңінен бірқатар маңызды технологиялық артықшылықтары болады.

Қазіргі уақытта рециркуляционды кептіргіш өнімділігі стационарлы дән кептіргіш паркінің жалпы қуаттылығының 30% астамын құрайды.

Рециркуляционды кептіргіш дәндердің кез келген ылғалдылықты бірден кептіруге мүмкіндік береді. Олар ылғалдылығы біркелкі дәндердің партиясын таңдауды талап етпейді, сонымен қатар жоғары өнімділікті қамтып, жоғарғы технико-экономикалық көрсеткіштерді және кептірілген дәндердің жоғары сапалығын ұсынады.

Рециркуляционды дән кептіргіштердің технологиялық процесінің негізіне жататындар: дәндерді интенсивті қысқа мерзімде қыздыру; дәндерді жылу ауыстырғышта кейіннен ұйыту, мұнда температураны теңестіру және жекеленген дәндер арасында ылғалдылықты теңестіру болады; аралықты салқындату және рециркуляционды шахтада ағымды қайтадан қайтарып қыздырып дәндерді кептіру болады, сөйтіп кептірілген дәндерді салқындату. Дәндерден ылғалдылықтың булануы қыздыру және салқындату барысында болады. Дәндердің рециркуляциясы олардың саппалық көрсеткіштерін сақтап қалып ылғалдылықты жоюлуын қамтамасыз етеді, ал жылу ауыстырғыш байланысы әртүрлі ылғалдылықта дәндердің бірдей кептірілуіне мүмкіндік береді.

Газды рециркуляционды дән кептіргіштер жылу ауыстырғаш процесінің интенсификациясы

Рециркуляцияланған газды дән кептіргіште жылу айырбас процесінің интенсификациясы жоғары температурада қысқа мерзімде жылдам жетеді, ол ішкі ылғалдылықты тасымалын күшейтіп, қыздыру циклоны және дәндерді салқындату кезектесіп жүзеге асырылады. Кептіргіштерде дәндер бір қалыпты қыздырылады, себебі дәндердің төмендеу жылдамдылығы бірдей, міне осыдан қыздыру аймағында барлығы бірдей уақытта болады және кейіннен оны салқындату да ыңғайлы болады. Бұл кептіру процесі дәндерді сапалы сақтауғы өте ыңғайлы. Сонымен қатар бұл тәсіл жылу энергиясын толық қолдануға мүмкіндік береді, ал дәндерді үңгіршіктердің көмегімен көтеру оларды тасымалдауда энергия шығындарының үлесін төмендетеді.

Рециркуляционды дән кептіргішті қолдануда дәндердің партиясын тағамдық қасиеттері бойынша қалыптастырып ұйымдастыруға мүмкіндік береді, ол түбегейлі дәндерді қабылдаудағы қозғалыс процесі жақсартады, дән кептіргіштерге капитал салымдарының үлесін төмендетуге мүмкіндік береді, сонымен қатар отын және электроэнергия шығындарының үлесін төмендетіп, еңбек өнімділігін арттырады.

Дәндерді белсенді желдету және салқындату

Дәндерді салқындату және кептіру төстабан жағдайында астық қораларының зиянкестердің және микроорганизмдердің дамуы үшін кедергі жасайды. Дәндер массасының орын ауыстыру қажеттілігі болмағанда, желдету тозаңдатуды, жарақаттануды және құрғақ массасының жоғалтуға барынша төмендеуіне алып келеді. Жоғары механизацияланғанда, ал кейбір жағдай белсенділік процесінде жылжымалы дәндер партиясында ауаларды өңдеу процесіндебелсенді желдету ерекше өндіргіштердің қатарына жатады және дәндерді өңдеудің тиімді тәсілі технологиялық және экономикалық қатынастарда қарастырылады.

Дәндерді жасанды салқындату әдісі оны консервілеу ретінде, сонымен қатар құрғақ дәндерді салқындату негізінен күріштерді өңдеуде қолданылады. Дәндерді салқындату кезінде оның бастапқы сапасы жақсы сақталады және сонымен бірге құрғақ заттарды жоғалтуында астық қорларында зиянкестердің дамуын тоқтатады.
Дәндерді зарарсыздандыру
Дәндерді астық қорларының зиянкестерінен зарарсыздандырудың құралдары мен түрлі тәсілдерін қолданудың маңызы ерекше болады. Зиянкес-жәндіктердің дамуы – сақтау барысында дәндердің сапасының нашарлауына және массасын жоғалтуының негізгі себептердің бірі болады.

Дән және дән өнімдерінің сақталуын қамтамасыз ету үшін астық қойма зиянкестерінің температураға және ылғалдылық ортаға реакцияларын пайдаланады. Температураны реттеу - жәндіктердің дамуын, ылғалдылықты реттеу – кенелердің дамуын тоқтатады. Бұл жағдайларда дәндерді дайындалған режимге сәйкес тазалауды, кептіруді және салқындатуды қолданады.

Жою іс-шараларын жүргізумен қатар жұқтырылудың себептерін тауып жояды және әріқарай зарарсыздырмау үшін жасалады.

Азық-түлікті және азықтық дәндерде жоғары ылғалдылықты жиі кептірумен зарарсыздандырылады.

Зарарсыздандырудың тиімді құралы химиялық зарарсыздандыру болып есептеледі.

Азық-түліктік және азықтық дәндерді зарарсыздандыру барысында баллоннан метилді бром тағайындалып дәннің бетіне жіберіледі. Оның шығындалу нормасы қойманың 1 м³-на 60...70г және элеватор сүрмелеріне 2...3 тәулік экспозиция барысында 1 м³ 10 г дейін болады.

Дәннің ұрығы металлилхлоридпен және оның шығымдылығына әсер ететін 242 препаратпен зарарсындандырылады. Норма бойынша дәнмен жайылған жазықтықта 1 м³-ка 100 г дейін металлилхлорид және дәннің үстінен 1 м³ –на 30 г шығындалады. Экспозиция 3...4 тәулік. Қойманы 242 препаратпен 1 м3-ты 300г дейін шығыныдалады. Экспозициясы 7..8 тәулік болады.

Газды зарарсындардырудан жақсы нәтиже алу үшін зарарсыздардырылатын объектіні мұқият герметизациялау қажет. Мысалға, элеваторлардың сүрмелерінде дәндерді бромды метилмен фумигациялау тиімді болуы мүмкін, бірақ ол сүрмелердің герметикалық дәрежесін тексеру барысында ондағы қысым 500-ден 250 Па (50-ден 25 мм дейін вод. ст.) дейін 14 минуттан аспай түсуі қадет.

Дәндерді газдан тазарту пассивті тәсілмен терезелерді және есіктерді ашып қойып, ал қоймаларда белсенді желдету үшін орнатылған жабдықтармен – белсенді тәсілмен жүргізіледі.

1.4. Сақтау объектісі ретінде дәндердің өртке қауіпті құрылымы

Дәндер құрылымдық қатынастарда капиллярды-ұсақ тетікті коллоидтік дене болады, олардың қабықшасы көптеген микро және макрокапиллярмен өтілген: бірінші көлденең қиылысулар 10^-3 – 10^-4 см, ал екіншісі 10^-7 см болып өлшенеді. Белгілі болғандай, дәндер қабықшадан, ұрықтан және эндоспермадан тұрады. Эндосперма құрамында аққуыз, майлар, крахмал, клетчатка, фермантивті заттар, витаминдер және ылғалдылық болады.

Дәндердің ылғалдылығы. Ылғалдылықтың негізгі байланыс формасы механикалық, физико-химиялық және химиялық болады. Соңғысы материалмен тығыз байланысты және оны алу үшін көп жылу немесе химиялық әрекеттер шығыны қажет.

Механикалық пішін байланысы капиллярды ылғалдылық және суландыру арқылы ылғалдылық болады. Ауаның ылғалдылығы капиллярға пар ретінде түсіп, сұйықталады. Себебі капиллярлар жоғарғы тартылу күшіне ие, бірақ сұйықталған ылғал микрокапиллярға тартылады. Бұл еркін және кептіру процесінде салыстырмалы жеңіл алынатын болады.

Физико-химиялық ылғалдылық өзіне байланысты ылғалдылықты, ол дәннің ішінде пар түрінде қозғалады, және оны алу үшін жылулық қажет. Бұл ылғалдылықтың құрғақ дән заттарымен байланысы. Бұл ылғалдылық еркін ылғалдылыққа қарағанда мықты және дәнмен бірге қосылған.

Масақ дәндерінің құрамына әртүрлі химиялық заттар жатады: крахмал, клетчатка, аққуыздар, майлар, су, минеральды тұздар. Дәннің барлық бөлігі жанғыш болады. Дәндердің температурасын 270—300С қыздырған кезде олар көмірге айналады, егерде температура әріқарай жоғарлайтын болса, онда ол жанып кетеді. Шикі бидайдың және тарының дәндері алауламай бықсып жанады, ал сұлу, жүгері, арпа, пісте дәндері болса қатты алаулап жанады.

Оттың бәсең жайлап жануы және әлсіз жылдамдылығы дәндердің құрылымының тығыздылыңын және жоғарғы ұлесінің үлкен еместігін көрсетеді, яғни дәннің ішкі массасының ауаның өте аз болып, тығызыдылығын көрсетеді.

Дәндер ылғалды жағдайда үлкен массада сақталған кезде өзінен өзі жанып кетеді. Көмірсулар (қант, крахмал) өздігінен жанудың материалдары болады. Олар дәннің 70 пайызын құрайды.

Дәндердің масақ мәдениетінің құрамына әртүрлі химиялық заттар жатады: крахмал, клечаткалар, белоктар, майлар, су, минеральды тұздар. Түгелдей дәндердің барлық бөліктері жанғыш болып келеді. Температура 270—300С дейін көтерілген жағдайда дәндер отынға айналып кетеді, ол температура әрі қарай көтерілген жағдайда тұтанып жанады. Бидайдың шикі дәндері және тары алауламай жанады, сұлу, арпа, жүгері пісте ашық алаулап жанады.

Оттың бәсең жайлап жануы және әлсіз жылдамдылығы дәндердің құрылымының тығыздылыңын және жоғарғы ұлесінің үлкен еместігін көрсетеді, яғни дәннің ішкі массасының ауаның өте аз болып, тығызыдылығын көрсетеді.

Дәндердің ылғалды жағдайда өзінен жануы үлкен массасын сақтауынан болады. Өзінен жану материалы көмірсулар (қант, крахмал) болады, олар дәннің 70 пайызын құрайды.

Дән кептіргіштерді өрт қауіптілігі және өрттен қорғау

Дәннің құрамында ылғалдылығы 16-17 % болса, ол ылғалды болып есептеледі, ал егерде 17 % жоғары болса, онда ол шикі болып есептеледі.

Құрғақ дәндерді ұзақ уақыт сақтауға болады.

Дәндерді жасанды кептірудің бірнеше тәсілі бар: жылумен, ифрақызыл сәулелермен, жиілігі жоғары токтармен, суды жұтатын заттармен және вакуумда кептіру. Бірақта тек жылумен кептіру кеңінен таратылған, ол басқаларға қарағанда үнемді және ыңғайлы болады.

Дәнде ылғалдылығының пайызы төмен болған жағдайда белсенді желдетудің көмегімен жүзеге асыруға болады.

Дән кептіргіштердің өрт қауіптілігі дәндердің жанғыштығынан болады, кептіргіштің кейбір элементтерінің және ғимараттардың жануы себеп те сол балады, себебі олардың ішінде дәндер орналасқан. Сонымен қатар дән массасының жануы отын ошағының болуынан және өнімдерді жылы күйінде алып келуінен болады. Дәндер үшін шахтаның сыйымдылығы 12 м³ болады.

Дәндердің өрт қауіптілігі олардың шөп қосындыларын қаншалықты тазартылғанына байланысты болады. Шөптердің қосындылары таза дәндерге қарағанда өзінен жану температурасы төмен болады және жеңіл сыртқы әсерлерге байланысты жеңіл, жылдам жанып кетеді.

Дәндердің өзінен жану температурасы 350-400С, ал сабанды қосындылардың жану температурасы 310С болады.

Шөптердің қосындылары кішкентай ұшқыннан да жанып кетеді, ал температурасы 140-160⁰ С ұзақ қыздырылған жағдайда ол тереңінен кетеді. Дәнде кептіру алдында мұқият тазалау қажет.

Сұлу, тары, арпа қабықшалары жеңіл жанғыш болады және дән кептіргішде басқа дәндерге қарағанда жиі жану процесіне ұшырайды.

Дәндер кептіру камерасында келесідей себептердің салдарынан жануы мүмкін:

1. 
   шахталарға ұшқындардың түсуінен, ұшқындарды ұстап тұратын және ұшқындарды басатын құрылғылардың бұзылуынан, сонымен қатар кептіргіштерді дұрыс емес қолдануынан болады.
   

Сұйық отынмен жұмыс істейтін кептіргіштер, ысып жануына азғана уақытты талап етеді;

2. 
   шахтаға жылу тасығыштардың ысып кетуі немесе (қауіптілеу) салқын ауамен араласпаған, газды түтіндер.
   

Ошақты газдар ошақтан 600-800⁰ С температураға қызған жағдайда бөлінеді.

Бұл жағдайда дәндердің өздігінен жануы ғана емес, сонымен қатар дәндердің шаңдары да өзінен өзі жанып кетеді. Дәндердің шаңы шахтаның қабырғаларында, қораптардың қабырғамен бірікккен жерлерінде, терезені жапқыш қораптарында (ЗСПЖ-8) отырады. Қыздыруы ұзақ болғанда, ол өзінен өзі жанып кетеді. Дән шаңдарының өзінен жану температурасы 140-160С болады.

Жылу тасымалдағыштың қызуы отынды интенсификация режимінде жағу барысында, салқын ауаны араласу камерасына жеткілікті ашпауынан және жылуны тасымалдағыштарда температураны бақылаудың болмауынан болады.;

3) тиеу бункеріне дәндерді тасымалдаудың бұзылуынан және тоқтатылуынан, сонымен қатар шахтада дәндердің вертикальды қозғалыс жылдамдығының төмендеуінен немесе оның толық тоқтатылуынан болады.

Дәнге толығымен тиелген металды шахтаның жоғарғы жағы жылдам қызады, мұнда дәндер жоқ, сондықтан бұл жерде жылу шығындалмайдайды, нәтижесінде шахтаның жоғарғы қабатында жиналған сабанды қосындылар және дәндердің шаңдары өзінін өзі жанып кетуі мүкін.

Шығаратын механизм бұзылғанда немесе дұрыс емес реттелгенде шахтадағы дәндерде қызып кетуі болады. Шахтаға дәндердің тұрып қалуы оларды қоқыстан және бөтен қосындылардан сапасыз тазалауы себеп болады.

Шахтада дәндердің жануынан басқа дән кептіргіштерде отынның жануынан, ошақтың алдында жиналуынан, кептіргіштің түтін құбырынан және трактордың пайдаланбаған құбырынан ұшқындардың ұшуынан, тасымалдауда және желдеткіштерде электрқозғалыстардың жануынан болады. Дән кептіргіштердің қауіпсіз жұмысы негізінен құрылғылардың дұрыстығына және отындардың іске асырылуында, дәндерді қосындылардан тазалауына, механизм және электр жабдықтарының жөндеулеріне байланысты болады. Оттыққа тура 3 сағаттан астам жұмыс атқаратын пештегідей талаптар қойылады.

Жылжымалы дән кептіргіштердің оттығын металды каркастармен және терісінің қалыңдылығы 3 мм.болатты парақтармен вибрациялық бұзылудан қорғалады. Оттықтар отқа төзімді кірпіштермен жасалады. Олардың жөндеулеріне қызыл кірпіштерді қолдануға болмайды, себебі олар ұзақ қыздыруға шыдамсыз болып келеді.

Жылжымалы дән кептіргіштерде алдынала қосындылардың камерасы жоғары температурада жұмыс істейді, сондықтан ішінен металды тор бойынша өртке шыдымды раствормен жағып шығады.

Барлық дән кептіргіштердің оттығы ұшқынды өшіретін екі-үш сатылы түйін болуы қажет: тұнбалы камералар, жану камерасы, бейнелеу жазықтық, ұшқындарды өшіретін торлар немесе насадкалар, циклондар, инерционды ұшқынды басатындар.

Тұнбалы камералар 1-2 м³ көлеммен орындалады. Ұшқындар онда бірден газды ағымдық жылдамдылықтың төмендеу есебінен гравитациялық күштердің әрекеттеріне түседі. Газды ағымдардың жылдамдылығы тұнбалы камераларда 0,5 м/сек аспауы қажет.

Камерада жануы – бұл ошақтың жоғарғы бөлігі. Ол қатты қызады, сондықтан отынның (ұшқындар) жанбай қалған бөліктері жоғарғы температурадағы зонада біршама уақыттан кейін жанып кетеді. Дән кептіргіш ошақтарда түтін айналымы отынды үнемдеу және газдың ағымында гидравикалық қайшылықты төмендету мақсатында жасалмайды.

Бейнелеу құрылғысы араластырғыш камералардың алдында орналасады және ұшқынды басатын ролін ойнайды. Олар кірпішті торланған жиынтық, трубалардың шахматты тәртіпте орналасу жүйесі немесе швеллерлі балка ретінде орындалады. Ұшқындар шағылысқан жазықтыққа соғысып, майдаланып, тік сызықты қимылын өзгертіп және сөніп қалады. Дән кептіргіште ұшқынды басатын торлар сирек қолданылады, себебі олар қысқа мерзімді болады. Онымен түтінді құбырлар қорғалады.

Ұшқынды басатын циклондар барлық жылжымалы, сонымен қатар кейбір стационарлы дән кептіргіштерде болады. Олар кірпіштен немесе металдан жасалады. Циклонда газдар айнымалы қозғалыстың салдарынан және тангенциальды кіруінен пайда болады. Орталықтан тепкіш ұшқындар қабырғаға тиіп, жағылады, майдаланады, жылуды беріп және өшіп қалады.

Дән кептіргіштердің кейбіреулері, яғни газдардың қозғалысы шынайы желдетудің есебінен болады. Оларда насадкалар, отты шектеуші ролін қиыршық тастар атақаратын болады. Қиыршық тастар кірпіштің жартысымен және төрттен бір бөлігімен ауыстырылуы мүмкін. Насадка қабатының қалыңдылығы 600 мм астам алады.

Қиыршықты тасты насадкалардың негізгі кемшілігі – оларды күлден және қара күйеден тазалау болады.

Ұшқындардың жеткілікті мол құюлуы оттық жануы кеззеңінде 1-1,5 сағатқа созылады.

Бұл уақытта жылытқыш газдар түтіндік құбырлары арқылы атмосфера шығарылады. Стационарлы дән кептіргіштерде жиі түтіндік құбырларын металмен және жоғарғы бөлігінде торды да металмен жасайды. Жылжымалы дән кептіргіштерді жағулары 20-30 минутқа созылады.

Дән кептіргіштерді іс-жүзінде қолдану процесінде ұшқындарды ұстаушы, әсіресе циклондарды, сонымен қатар металды түтін құбырларын, жылуды тасымалдағыш құбырлардың және араластырғыш камералардың дұрыстығына бақылау қажет.

Кептіргіштердің оттықтарында сабандарды, пісте дән қабықтарынын жағу қажет, себебі олар ұшқындардың үлкен көлемін бөледі.

Жылытқыштардың тиеу есігі үнемі жабық болуы қажет. Олар тек отынды тиеу және шлактармен күлдерді алу кезінде ғана азғана уақытқа ашылуы қажет. Жылытқыштардың есігін ашып жұмыс істеу салқын ауаны тартуына алып келеді, сонымен қатар көмірлердің ұшуына және жанып тұрған ағаштардың түсуіне себепші болады.

Оттықты тазалау және шлактарды алу барысында қауіпсіздік шараларын қатаң сақтау қажет.

Дән кептіргіштерде өрт қауіпсіздігінің мақсатында жылу тасымалдағыштардың температурасына қатаң бақылауды жүзеге асыру қажет және шахтаға қыздырылған жылу тасымалдауларды болдырмау үшін жағдайлар жасалу қажет.

Шахтаға қыздырылған жылу тасымалдағыштарды келмеуі үшін сенімді қорғаушы ретінде электромагниттік иілгіштер орнатылады.

Шахтаның диффузорына, барабанның камерасына немесе жалюздерге кірер алдында жылу тасығыштың температурасы бақыланып отырады. Кейбір дән кептіргіштерде термометр және термоболлан бқліп таратушы камелардың люктарына қойылады. Бәріненде температунаны манометрикалық байланыс ЭКТ термометрмен бақылаған жақсы, ол кептірштегі заттардың температураның шектілігіне жеткенде ол арнайы дабылмен немесе шаммен хабарлайды, ол 10-15 минут арқылы жүзеге асырылып отырады.

Жылу тасымалдаңыштың температурасы 70-110⁰ С қабылданады. Ол дәндердің түрлеріне (ұрықтық немесе азық-түліктік), бастапқы ылғалдылығына және дән кептіргіштердің конструкциясына байланысты болады. Дәннің өзі 40 және 50⁰С қызады.

Жылу тасымалдағыштардың температурасы үретін есектердің ашылуымен және ауа жолдарына салқын ауаны тасымалдау жапқыштарының дәрежесімен реттеледі. Шахта арқылы өтетін жылу тасымалдағыштардың саны желдеткіштің алдын кедергі жапқыштармен реттеледі.

Жылытқышта жану режимі орнатылғаннан кейін 30 минутта кептіргіштерді қыздыру басталады. Қыздыру кезеңінде жылу тасымалдағыштардың температурасы берілген 20⁰ С төмен болмауы қажет.

Кептіргіштердің шахтасын дәндермен толтыру қажет, ол үшін кептіргішке жіберілетін дәндердің саны шығарушы механизмге қарағанда бірнешеге көбірек болады. Бункерден дәндердің артығы құйылатын ожауға қайтарылады.

Дәндердің жануы барысында шахтадан оттың шықпауы үшін тиеу бункерінде 1 м. асатын отты тосқауылдайтын дәндердің қабаты болады. Бункерде дәндердің деңгейін бақылау үшін оны бақылау трубкасымен жабдықтау ұсынылады, ол тиелген бункерде реттілігі туралы төрешілік жасауға мүмкіндік береді.

Дәндерді кептіру алдында сабаннан, арамшөптерден, шаңдардан, мұқият тазалау қажет. Ол кептіргіштерде жанып кету мүмкіндігін төмендетеді.

Кептіргіш шахталарда және тиеу кареткаларда шаңдардан және жылу тасымалдағыш құбырлармен түтіндік құбырларды күлдерден күлдерден жиі тазалау қажет.

Дән кептіргіштерді мәжбүрлі тоқтатқанда олар онда бір тәуліктен астам міндетті түрде салқындатылған жағдайда қалуы мүмкін. Дәндерді салқындату оған 20 минуттай салқын ауаны жіберумен іс жүзіне асырылады. Салқындалмаған дәндер өзінен өзі жанып кетуі мүмкін.

Дән кептіргіш – отынның жануына, ұшқындардың бөлінуіне және қыздырылған өнімдердің жануына байланысты агрегат. Сондықтан кептіргіштердің орналасуына арналған ғимараттардың өртке төзімділігі ІІ дәрежеден кем болмауы қажет.

Ағашпен көмкерілген шахталар және жылу тасымалдағыш металды құбырларды қызу шығармайтын шайырлармен жабу ұсынылада, оны асбесттің, асбозуриттің, абсослюдтың және басқа қызбайтын материалдармен негізінде дайындайды. Қызуды шығармаушы ретінде асбестті қағазды, асбестті картонды, сонымен қатар минеральды мақтаны қолдануға болады. Кептіргіштің ағаш конструкциясының жоғарғы қабатын оттан қорғайтын материалдармен мүмкіндігінше жасақтау қажет.

Дән кептіргіштің ошағын бөлек ғимарат жайларында және негізі жанбайтын қабырғадан болуы қажет. Кептіргіш камераларды ашық ауада орналастырған дұрыс болады. Ғимараттар ІІ –ден төмен болмауы қажет, ал қалқасында – отқа төзімділіктің кез келген дәрежесі болуы қажет.

Жылжымалы дән кептіргіштерде оттықтардың жылжуы дәнді сақтау қоймасының ғимаратынан 10 метрден астам қашықтықта болуы қажет және желдетілген жағынан орналасуы қажет; кептіргіштер жұмыстың барлық мерзімінде бақылауда болуы қажет. Дән кептіргіштерде жұмысты атқаруды дәрежелі мастерлерге тапсырылады.

Элеватордың негізгі ғимаратымен жайларының отқа төзімділігі ІІ-дәрежеден кем болмауы қажет. Сүрмелердің дәрежесінің отқа төзімділік шектілігі 1,2 с. болуы мүмкін. Сүрме асты транспорттық галереясының отқа төзімділік дәрежесі мөлшерленбейді, бірақта салмақты жанғыш конструкцияларды жібермейді.

Элеватордың жұмыс мұнарасында ені 1 метр бір сатыла клеткалы болуы мүмкін.

Ғимарат жайларынан шығатын эвакуациялық құрылғылар кез келген қабатта орналаса алады, оған жататындар: еденнің ауданы 120 м² Б категория өндірістері, еденнің ауданы 200 м² Б категория өндірістері және 300м² дейінгі Г және Д өндіріс категориялары болады. Қадамдық баспалдақтың отқа төзімділігін 0,25 ч дейін төмендетуге болады, ал осыдан қорғалмаған болатты косоурларды және балкаларды қолдануға болады. бұл жағдайда қадамдардың ені 0,8 м. дейін төмендетілуі мүмкін. Металды эвакуционды баспалдақтардың иілгіш бұрышын 45⁰ және 60⁰ үлкейтуге болады.

Егерде жұмыс мұнарасында тұрақты жұмыс атқаратын жұмысшылар болмаса, онда қадамдық баспалдаққа баспалдақ торларын қоспауға болады.

Өндірістік жайлардан баспалдақ торларына шығуға арналған есіктерді өрт қауіпсіздігінің талаптарына (өртке төзімділігі 0,75ч) сәйкес орындалуы қажет.

Қадамдық торларда өртті сөндіру мақсатында әрбір қабатта құрғақ су құбырлар тұрағын орнатады.

Сүрмелер асты галереядан екі эвакуациялық есіктен кем емес болады: біреуі – теміржол жаққа қарай, екіншісі – аулаға қарай болады. Сүрмелер асты галереядан шығудың бірі жұмыс мұнарасының баспалдақ торына, ал екіншісі – шатырға сыртқы өрт сөндіру баспалдағының жанына орналастырады.

Дән қоймалары мен ғимарат жайларының өртке төзімділік дәрежесі, өртке қарсы қабырғалармен шектелген, ол өндірістік ғимаратты жобалау нормалары бойынша қабылданады.

Дән қоймаларына бос және бос шашылған конструкциялар, жанатын ағаш қалқалар қолдануға жіберілмеуі керек.

Отқа төзімділігі ІІ дәрежелі бір қабатты дән қоймалардың жоғарғы транспорттық галереясын жанғыш болуына рұқсат беріледі. Бұл галереяның ағаш конструкциясы жоғарғы қабаты өрттен қорғау өңдеулері жасалған.

Дән қоймаларының едендерін асфальтбетонды, бетонды, грунтбетонды, балшықты бетонды болады. Едендердің құрылғысын пайдалануға тиым салынады.

Дән қоймаларында қақпалар ғимараттың фронты бойынша әрбір 18 м. арқылы орнатылады. Операцияларды кешенді механизациялау барысында дәндерді тиеу және түсіру қойманың ғимаратында тек қабырғаларға қарама-қарсы орналасқан екі қақпа орнатылады.

Дән қоймаларының жоғарғы галереяларынан шығу екі жақ бойынша орындалады.

Галереяның төменгі өтілімдерінен шығулары әрбір 60м. арқылы жасалуы қажет, бірақ екеуден аспауы қажет. Төменгі галереяның шығулары металды басқышпен жасалуы мүмкін. Олар барлық ұзындықтары бойынша өтетін жерлерінің ені 0,7 м. аспауы қажет. Дән қоймаларын шынайы жарықтандырусыз жобалауды ұсынады. Жарық шамдары және электро аппаратуралар шаң кірмейтендей, ал механизм қозғалтқыштары - жабық болуы қажет. Жылжымалы механизмдер үшін рубильниктер, электрощиттар, электророзеткалар сыртқы станоктардың қақпаның жанына шығарылады. Дән қоймаларында және элеваторларда найзағайдан қорғау жұмыстары қарастырылуы қажет.

Қоймада дәндердің жиналу биіктігі қабырғада 2-2,5 м. жетеді, ал орта бөлікті қоймада -5 метрге дейін, ал едендері иілгіш қоймаларда – 10 метрге дейін болады.

Дәндерді сақтау барысында 1 метрдей бос орын қалдыру қажет, ол конструкция жабылымдарына, электрөткізгіштіктер, электршамдар, ізбестік қауіпсіздікті қамтамасыз ететін және өрт барысында судың ағысын маневрлеу мүмкіндігі. Дәндердің қоймасында 10 пайыз бос орындар қалдыру керек, ол өзінен өзі жану барысындадәндерді жылжыту мүмкіндігі.

Дәндер тарада қатарынан сақталып, қиығынан жол ені 2 м. және көлденеңін 1,2м болады. Қамбаны орнату барысында бір ұзына бойлы және көлденеңінен әрбір 18 м сайын ені сәйкесінше 2 м. және 1,2 м. қалдырылады.

Қалдықтар мен шаңдар шаңбөлінетіндер (циклондар) пневматикалық тәсілмен арнайы қойма қалдықтарында тасымалданады. Қалдықтардың қоймасы элеватордың ғимаратынан 50 метрден кем орналаспауы керек. Желдеткіш жабдықтарды тек жанбаған жағдайда ғана қолдануға болады. Циклондар мен желдеткіштерді элеватордың өндірістік жайларында орнатуға болады. циклондар астына арнайы жайлар немесе қабаттар қалдырылуы ұсынылады.

Кей уақыттарда дәндерді уақытша дән қоймаларында сақтауға болады, бунт деп аталады. Бунт келесі үлгідей орнатылады: алаңда, асфальтпен немесе тақтайлармен жабылған, қабырғалары тақтай қалқалармен тұрғызылған, ол сабанмен немесе пішенмен престелген болады. Бунттардың өрт қауіптілігін есепке алып, пайда болған жазықтыққа дәндер төгіледі, алайда оның конструкциясының қоршаулары жанғыш екенін айта кету керек. Бірінші мүмкіндікте бунттар жойылып, ал дәндер тұрақты қоймаға ауыстырылады. Дәндердің бунттары дән қоймасының ғимаратынан 20 м. орналасады. Бунттардың өлшемі 50х12 аспайтын өзара алшақтары 6м.болады. бунттарды сабанмен, пішенмен және сабанның жапқыштарымен жабуға рұқсат берілмейді. Бұл мақсат үшін брезен, полиэтиленді пленка қолданылады.

Дәндердің, ұнның және арпаның зиянкестерін жоюда, сонымен қатар дән сақтау орындарын зарарсыздандыруды мақсатында хлорпикринді дихлорэтанның немесе жасыл майдың концентратының көмегімен, ал зиянкестердің алдын алу және жою үшін бунттың жоғарғы қабатын хлорпикриннің көмегімен жасайды.

Күкіртті көміртегі (CS₂) – жеңіл жанатын сұйықтық, ең өртке қауіпті сұйықтықтардың бірі. Күкірт көміртегінің жарқ етіп жану температурасы – 43⁰ С, ал өздігінен жану температурасы – 90⁰ С болады. Күкіртті көміртегінің булары ауамен бірге жарылысты қауіпті қосындылар жасайды. Жанудың концентрационды шектіліктердің интервальдары ғимарат ауасының көлеміне 1-ден 50 пайызға дейін болады. Күкірт көміртегі булары, шаң тәріздес заттармен (қою және дәнді шаңдар) араласуы, температура 100⁰ С қыздырылған жағдайда жарылады.

Күкірт көміртегі улы, иісі әлсіз, сұйықтықтың үлес салмағы 1263 кг/м³, булардың тығыздылығ 2,6 (ауа бойынша), электризациялауға икемді.

Дихлорэтан (C₂HCl₂) жану температурасы 9С болады, жеңіл жанатын сұйықтық класына жатады. Ауамен булардың жанудың төменгі шектілігі 6,2 пайыз, ал жоғарғы 16 пайызды болады. Жанудың температуралық шектілігі 8-ден 31⁰С дейін болады. Өзінен өзі жану температурасы 413⁰ С. Дихлорэтан сыртқы белгілері бойынша ол түссіз сұйықтық хлороформа иісімен. Оның тығыздылығы 1,25, ал ауа бойынша булардың тығыздылығ 3,4 болады.

Дихлорэтан күкірт көміртегі сияқты қауіпті емес, бірақ жанып тұрған сіріңкеден, электр ұшқындарынан, жағылған кересин шамдарынан, шамнан және т.с.с. жеңіл жылдам жанып кетеді.

Хлорпикринмен және жасыл май концентратымен дихлорэтан қосындылары жалпы дихлорэтан сияқты өрт-жарылысына қауіпті құрылғыларды меңгереді.

Дезинсекцияға тиесілі ғимарат жайлары, қарауыл басшысының басшылығымен комиссия тексереді. Комиссия дәндерді зарарсындандыру бойынша өрт қауіпсіздік жұмыстарының іс- шараларын белгілейді. Барлық іс-шаралар екі топқа бөлінеді: дизинсекция басталғанға дейін және процесс жүргізілу барысы.

Тексеру нәтижесі және комиссиямен қабылданған шешімдер актпен рәсңмделеді.

Ғимарат жайларын дизинсекциялау тек дихлорэтанмен және оның қосындыларымен жасалады, бірақ ешбір жағдайда күкірт көміртегімен жасалмайды. Дәндерді дизинсекциялау үшін күкірт көміртегі тек алаңда брезент астында ғана қолданылады.

Дизинсекция жүргізілетін орынның 30 м. радиусінде нұсқау ілінеді, жол және транспорт подъезді, бөтен адамдардың қозғалысына тыйым салынады, сонымен қатар қарауылдар қойылады.

Белгілі болғандай, ылғалды дән 60-70⁰ С температураға дейін өзінен өзі қыздырыла алады. Бұл температура кейбір қауіптілікті тудырады, себебі сұйықтар булануы артады. Температура дәндер толықтылығында құйрықты термомертмен немесе термосезумен өлшенеді. Егерде алдын ала бақылауда дәндерде азғана маңызсыз қызу болса, онда дизенсекцияға дейін температураны салқындату жұмысы жасалуы қажет.

Белгіленген жұмысты атқаратын жұмысшылар мен қызметкерлер, өрт қауіпсіздік шаралары туралы инструкциямен танысу қажет.

Дезинсекция жүргізу барысында өрт қауіпсіздігінің ережесі сақталуы қажет.

Дезинсекция орнына күкірт кқміртегін және дихлорэтанды бөшкемен жеткізеді, кейіннен ашады. Ұшқындардың шығуын басу үшін және бөшкелердің күйзелісінен пробкалардың қызбауы үшін үздіксіз су құйып отырып медті кілтпен ашады. Сұйықтықтарды бөшкеден ыдыстарға құюды оцинкті құбырлар сифонымен жүргізіледі. Бөшкеде зарядтардың жиналмауы үшін бөшкенің статистикалық электрлерін және барлық аппаратураларын жерге тұйықтайды. Босатылған бөшкелер бірден жылу сумен жуылып, пармен буланып (қысымы 0,5 атм аспауы қажет) кептіріледі, пробкамен жабылып қоймаға жіберіледі.

Дәндермен ашық алаңдар, күкірт көміртегімен зарарсыздандыру үшін дайындалғандар жолдан, кез-келген бағыттағы ғимараттан, әуе электрлерінен және бәсең линиялардан 50м. кемемес ара қашықтықта тұруы қажет.

Ғимарат жайларының іс-жүзіне бір қалыпты қолдануы тек ол желдетілгеннен кейін ғана болады. Олар: терезелерді, еіктерді, желдеткіш шахталарды, оттық есіктерін және оралғыш пештерді ашып өтпелі жел жасау үшін жасалады. Әсіресе каналдарды, траншеилерді және пештң ішкі жақтарын мұқият желдету қажет. Күкірт көміртегінің булары 2,6 есе, ал дихлорэтан 3,4 есе ауадан ауырлау болып келеді, сондықтан олар ғимарат жайларының және алаңдардың төменгі жақтарында жинақталады.

Ауада дезинсектор булары жанудың төменгі концентрационды шектілігі 50 пайыздан аспайтын боған жағдайда, желдету аяқталған болып есептеледі. Ауада күкірт көміртегі немесе дихлорэтан буларының жарылысқа қауіптілігінің бар немесе жоқ екендігін тасымалданатын газанализаторлармен анықтауға болады.

Өндірістік жарақат бойынша, апаттардың себептері және орындары бойынша, өрттер мен жарылыстар мәліметтерінің талдаулары көрсеткендей, бұл жағдайларда көпшілігі жұмыстардың жүргізілуінде, технологиялық тәртіпте, технологиялық эксплуатация тәртібінің, жалпы өртке қарсы режимдерінің қаупсіздік ережелерін бұзу нәтижелерінен болады деп есептеліп отыр.

Элеваторлы кәсіпорын сипатының ерекшелігі, ұнтақты-ұсақталған және комбикорм өнеркәсіпшілігі болады, бұл дәндерді өңдеуде және жемшөп өндірісінде заманауи технологияны майда дисперсті өнімдерді алуына бағытталаған, майда дисперсті шикізатты қолданылуы қарастырылады және өзгеруіне байланысты болады. Бұл жарылысқа қауіпті шаң әуе қосындыларының ауада майда дисперсті шаңдарының жанғыш заттарының құйындалу барысында жасалып негізделеді.

Кәсіпорындарда дәндерді сақтау және өңдеу бойынша жарылысқа қауіпті шаң әуе қосындылары оның қалыпты жұмысында (майдалағышта, тасымалдағыштарда, фильтрлерде, бункерлерді және т.б.) технологиялық жабдықтардың бос көлемдерінде жасалады.

Өндірістік жайларда шаңданудың жоғарлығы, жарылысқа қауіпті концентрация технологиялық және транспорттық жабдықтардың герметизациясы қанағаттанарлықсызда, аспирациондық жүйелерді жөнделмеуінен немесе олардың жұмыстарының тиімділігінің төменділігінен болуы мүкін.

Үлкен қауіптілікті технологиялық, транспорттық және басқа да жабдықтарға, ғимарат жайларының конструкцияларын шаңдардың отыруы тудырады. Бұл шаң әдетте майда дисперсті және құрғақ, жарылысқа қауіпті әуе өлшемдерінде потенциальды көздердің құрылуы болады. өндірістің әртүрлі учкскелерінде жинақталған шаңдар маңызсыз аэроөлшемдердің мықты шаң жарылысы локальды оттың жарқылдауына әсер етеді, нәтижесінде ауыр салдары қалады. Жинақталған шаң жарылысы бір технологиялық аппараттан ғимарат жайларының барлық көлеміне жылдам таратылуына мүмкіндік болады.

Дәндерді сақтау және өңдеу бойынша кәсіпорындарда болған шаң жарылысы бойынша мәліметтерді талдауы 2002жылдан 2013 жылдар, өндірістердің типтері бойынша бөлуді орнатуға рұқсат беріледі (1 -таблица).

Өндірістің әртүрлі типтеріндегі жарылыс қауіптілігін салыстырмалы бағалау көрсеткендей, жарылыстың көпшілігі жем-шөп зауытына тиесілі болады екен.

Бірақта, өндірістің түрлі типтерінде шаң жарылыстарын ауырлық реттілігі бойынша бөліп қарастырсақ (2- таблица), ауыр салдары бар жарылыстың көпшілігі элеваторларда және нан зауыттарында болады екен.
Өндірісте шаң жарылыстарын типтер бойынша бөлу

1-кесте.

Өндірістің түрлі типтері үшін жарылыстың ауырлығы

2-кесте.

Өндіріс типтері	Ауыр салдары бар жарылыстар %
Элеваторлар Майдалағыш зауыттар Комбикорм зауыттары	61 35 28

Осылайша, бөліп таратулар ғимарат пен жайлардың өндірістік жабдықтарында жарылыстан қорғау шаралары бойынша тиімділіген және көлемімен анықталады.

• 
  технологиялық және транспорттық жабдықтарда, аспирационды орнатуларда, бункерлерде, сүрмелер мен сұйыққоймада, майда дисперсті өнімдерді немесе шаңдарды, бірқатар жағдайларда жарылысқа қауіпті концентрациялар облысында өлшелмелі жағдайларда анықталады;
  
• 
  өндірістік жайлардың шаңдануы. Жабдықтарда, коммуникациялық және құрылыстық концентрацияларды шаңдардың жинақталу қауіптілігі, сонымен қатар шашылмалы және үйінді майда дисперсті өнімдерлерінің қорытындылануы нәтижесінде болады, ал бірінші жарылыстың нәтижесінде жабдықтар немесе сыйымдылықтарда өлшелмелі жағдайда келтірілуі мүмкін және үлкен жою күші бар екінші жарылысқа себеп болады;
  
• 
  жеке жайлардың, ғимарат пен жабдықтардың арасындағы байланыстарда (қабаттар арасындағы оықтар; қалқалар мен қабырғаларда жасалынбаған шұқырлар) өндірістік жайлармен баспалдақ торларының арасында тамбур шлюздарының болмауы; қабырғалардың ойықтарында өртке қарсы клапандардың болмауы, олар тасымалдағыш ленталардың өтуі үшін ұсынылады; желдеткіш саңылаулар және бункелер және шалюздер арасындағы қайта жіберулер; қалқалар және басқа жарылғыш разряд типтерінің беріктілігінің жетіспеуі, нақты және басқа да жарылыс давлениясын қамтамасыз ететін:
  
• 
  жеңіл тасталатын конструкциялардың және жарылыс разрядты жабдықтардың басқа типтерді; өндірістік жайлармен және сыйымдылықтарында жарылыс барысында жарылысты қамтамасыз ететін талаптар:
  
• 
  бірегей (әрбір сыйымдылық үшін жеке емес) сүрлемелер және бункерлер астында монолитті жабындыларды қолданылуы, сүрлемерлер және бункелерде біреуінде бірінші жарылыс барысында шаңдардың көтерілу нятижесінде сыйымдылық бойынша жарылыстың таратылуына себепші болуы:
  
• 
  ойықтарда байланыстардың дамуы, майдалап ұнтақтағыш жабдықтарда, бункерлер мен сүрмелерде бірегей аспирационды жабдықтардың бірігуі нәтижесінде;
  
• 
  өндісрістік ғимараттарда категориясы «Б» және «В» адамдардың тұрақты келетін көмекші жайларда орналасқан;
  
• 
  шектелген аспирационды орнатулардың және аспирационыды жабдықтарының датчик деңгейін сыйымдылыққа толтырылады және тасымалдағыштарда, тасымалдағыш және технологиялық жабдықтарда өнімдерді іріктеу; іріктеулер мен үйінділердің пайда болу мүмкіндігін алдын алу мақсатында машиналар топтарының жетігі.
  
• 
  Үңгіршікте (олардың өнімділігіне байланыссыз) жылдамдылықты бақылау релесінің және тормоз құралдарының болмауы,қайта жолдарының және лактеу жабдықтарына сәйкес ленталарды қорғайтын.
  
• 
  Электр қозғалқыштарды және электр жүйелерді қысқа тұйықталудан және артық тиелуден қорғаулардың жоқтығы;
  
• 
  Жарылысты бөлушілерді дұрыс орнатылмауы, қанағаттанарлықсыз қызмет көрсетулер және тиімділігінің төменділігі, транспорттық, технологиялық және аспирационды жабдықтарды орнату үшін ұсынылған.
  
• 
  Ұсақтап майдалағыш жабдықтар алдында тікелй магниттік қорғаулардың жоқтығы, оның конструктивті кемшіліктері және қанағаттанарлықсыз қызмет көрсету.
  
• 
  Қиын төгілетін материалдарда температураны өлшеу құралдарының кемшіліктері мен жоқтығы, өзінен өзі жануға икемді материалдар.
  
• 
  Элеваторда жем шөп шикізаттарын сақтау және сүрмелерде жем шөп шикізаттарын шығарудан кейінгі тұрақсыз тазалаулар.
  
• 
  Тұлғалардың дұрыс емес әрекеттері: сүрмелерде және бункерлерде (бөлмелі, бағытталған су ағымын қоладун: жанғыш шикізаттарды шығару және т.б.) ұнтақталған шикізаттардың жануын өшіруге қатысатындар.
  
• 
  Сымдарды апатты өшіруде нүктелердің жоқтығы, эвакуациялық жолдарда қол жетімді орындарда орналасқан:
  
• 
  Ауа құбырларын жүргізуші подшипниктердің температурасын дистационды бақылаудың жоқтығы:
  
• 
  бункерлер мен сүрмелерді жарықтандыру үшін ұсынылған, прожектор типінде мықты шамдардың жоқтығы.
  
• 
  Сүрме люктарының ашылуы, бітілмеген патрубкалар, өздігінен ағатын құбырларда люктардың ашылуы, үңгіршек және басқа да жабдықтардың ашылуы болады.
  
• 
  Жаңа кәсіпорынның құрылысы кезеңінде жеткізілетін жабдықтардың сұрыпталуының жоқтығы, іс-жүзіндегі кәсіпорындарда монтаж, реконструкция және жөндеудің өндірістік жұмыстарының қажеттіліктерін негіздеулердің жоқтығы.
  
• 
  Жем шөп зауытының шикізатын ырғақсыз тасымалдаулар, өздігінен жануға икемді, термометрмен элеваторларда және сүрме үлгісіндегі қоймаларда жабдықталмай, сыйымдылыққа орналасу қажеттілігін алдын алады;
  
• 
  Газды булану жабдықтарында шикізаттарды ауыстырып қоюға реттеліп есептелмеген;
  
• 
  Кәсіпорында техникалық негізделген жоспарлы-мәжбүрлі жабдықтарды жөндеу графиктерінің жоқтығы немесе олардың сақталмауы;
  
• 
  Жарылысқа қауіпті талаптардың, технологиялық процестерді жүргізілу тәртіптерінің қатаң сақталмауы, өндірістік тәртіптердің және кәсіби дайындықтардың жеткіліксіздігі;
  
• 
  Цехтарда жарылыс жағдайына жауапты тұлғалардың тағайындалуы туралы кәсіпорын директорының бұйрығының жоқтығы, оттық жұмыстарының жүргізілуі, аспирация, уборка, шаңдар және т. б.;
  

Өртке қарсы іс-шаралар, қарастырылып жатқан объектілерде өрттің қауіпсізділігін толықтай қамтамасыз етпейді. Тәжірибе өрт дабылының автоматты жүйесінде ДИП-5 түтінді хабраламалар қолданылады, олардың мінездемесінің кемшіліктері - ол шаңға да жұмыс істеп кетеді. Дәндерді сақтау және өңдеулері бойынша көптеген ппроцестер шаңдарды бөлулеріне байланысты, сондықтан берілген хабарламаларды қолдану ыңғайсыз және оларды ауыстыру қажет болады.

Ауданға кіретін өрт бөлігі элеваторға енетін өткір есептілікте АЦ 40 (130) 63Б және АЦ 40 (131) автоцистерналар жатады. Кезекші қарауыл өртті сөндіру үшін толық құрамда болмай, жоспарға сәйкес күштерді және құралдарды, сонымен қатар өрт сөндірушілердің бөлімшелеріне объект қызметкерлерімен өзара әрекеттерінің жоспары және технологиялық регламентте мемлекеттік емес өрт қауіпсіздікті қалыптастыру құрамында элеватордың жұмысшылары да тартылады.

Элеватордың территориясы, өндірістік учаскелері өртті сөндірудің бастапқы құралдарымен толықтай қамтылмаған.

Элеваторда дәндерді кептіру ДСП-32 шахталық типтегі дән кептіргіштерде жүзеге асырылады, онда кептіру агенті ретінде жанғыш газ қолданылады, дизельді отын жанған кезде бөлінеді. Бұл кептіру тәсілінің бірқатар кемшіліктері бар. Дизельді отын жану барысында толықтай жанбаған өнімдердің үлкен көлемі құрылады, негізінде күкіртқұрылады, ол дәндердің толықтылығында жинақталып өздігінен жануын құрайды, сондықтан кептірудің берілген әдісін толықтай қауіпсіздігі төмен ауыстырғаны дұрыс болады.

Жоғарыда көрсетілгендерден, өндіріс өрт қауіпсізділігінің талаптарына сәйкес еместілігін және көрсетілген кемшіліктерді жою бойынша кешенді шараларды өңдеулер қажет.

Апаттардың нәтижесінде немесе жөнделмеуінде жарылысқа қауіпті шаң ауа қосындылары құрылады, олардың жануы барысында ғамарат жайларында есептік артық жарылыстың қысымы дамиды, ол 5кПа жағарлайды.

Дәндердің шаңында ылғалдылығы 13,6 % және тығыздылығы 650 кг/м³ болғанда жану жылылығы 16807 кДж/моль, өзінен өзі жану температура 380⁰ С және күйзеліс температурасы 310⁰ С болады, себебі ол өздігінен тұтануға бейім. Дән шаңдарының барынша жарылыс қысымы 520 кПа құрайды, оның орта жылдамдылығымен өсу қысымы 8 МПа/с және максимальды жылдамдылықтың өсу қысымы – 10,6 МПа/с. болады.

Апаттық жағдайлар барысында дән шаңдарының келіп түсуіне болжамдар жүргізейік.

Жұмыс күнінің (ауысым) ағымында пластинада 50х50 см көлемімен 1 мм. Биіктікте шаңның қабаты құрылады.

Бір сменде пластинаға отырған, дән шаңдарының массасын есептейміз.