Қазақстан республикасының ауыл шаруашылығы министрлігі
Қанның құрамы.Формалы элементтер
жүктеу/скачать 350 Kb.
|
| 1. Қанның құрамы.Формалы элементтер
Қанайналым жүйесінде айналым жасайтын және метаболизмге қажетті немесе метаболизм процестерінің нәтижесінде пайда болатын газдар мен басқа да еріген заттарды тасымалдайтын сұйықтық. Қан плазмадан (бозғылт сары мөлдір сұйықтық) және онда орналасқан жасушалық элементтерден тұрады. Қан жасушалары элементтерінің үш негізгі түрі бар: қызыл қан жасушалары (эритроциттер), ақ қан жасушалары (лейкоциттер) және қан пластинкалары (тромбоциттер). Қанның қызыл түсі қан жасушаларында қызыл гемоглобин пигментінің болуымен анықталады. Өкпеден жүрекке енетін қан дененің жасушаларына өтетін артерияларда гемоглобин оттегімен қаныққан және ашық қызыл түске боялған; тамырлардан жүрекке қан ағатын тамырларда гемоглобин іс жүзінде оттегісіз және қара түсті болады. Қан өте тұтқыр сұйықтық болып табылады және оның тұтқырлығы эритроциттердің және еріген ақуыздардың құрамымен анықталады. Артерия- лар (жартылай эластикалық құрылымдар) арқылы қан ағатын тұтқырлық және қан қысымы көбінесе қанның тұтқырлығына байланысты. Қан ағымы оның тығыздығымен және әр түрлі типтегі жасушалардың қозғалыс сипатымен де анықталады. Мысалы, ақ қан клеткалары жалғыз қозғалады, қан тамырларының қабырғаларына жақын орналасады; эритроциттер жеке-жеке және топталған монеталар сияқты топтар бойымен қозғалады. Ересек ер адамның қан мөлшері дене салмағының килограммына шама- мен 75 мл құрайды; ересек әйелде бұл көрсеткіш шамамен 66 мл құрайды. Тиісінше, ересек ер адамда қанның жалпы мөлшері орта есеппен 5 литр құ- райды; көлемінің жартысынан көбі плазма, қалғаны - негізінен эритроциттер. Формалы элементтерде: эритроциттер – 94,3%, лейкоциттер – 0,1%, тромбоциттер – 5,6% құрайды. Плазмада шамамен 7,5% ақуыздар, 4,3% аль- буминдер, 2,8 – 3% глобулиндер және 0,2% фибриноген құрайды. Қанда тоқтатылған жасушалық элементтер бөлінгеннен кейін күрделі құрамның плазма деп аталатын сулы ерітіндісі қалады. Әдетте, плазма мөлдір, түссіз сұйықтық болып табылады, оның сарғыш түсі ондағы аз мөлшерде өт пигменті мен басқа да түсті органикалық заттардың болуымен анықталады. Алайда, майлы тамақты тұтынғаннан кейін көптеген май тамшылары (хломицрондар) қанға түседі, нәтижесінде плазма бұлтты және майлы болады. Плазма ағзаның көптеген процестеріне қатысады. Ол қан жасушаларын, қоректік заттарды және метаболизм өнімдерін тасымалдайды және барлық экстраваскулярлық (яғни, қан тамырларының сыртында орналасқан) сұйықтық- тар арасында байланыс қызметін атқарады; соңғысына, атап айтқанда, жасуша- дан тыс сұйықтық кіреді және ол арқылы жасушалармен және олардың құрамымен байланыс жасалады. Осылайша, плазма бүйректермен, бауырмен және басқа органдармен байланыста болады және сол арқылы организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын сақтайды. жүктеу/скачать 350 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|