Қазақстан Республикасының білім және ғылым миннистрлігі
жүктеу/скачать 1.89 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Khosch Keldinis, Naurys
KinderfesteEs gibt sehr viele Feste für Kinder bei den Kasachen. Die wichtigsten sind: Schildechana – das Fest der Namansgebung, Bessikke salu – das Wiegenfest. Kyrkynan schygaru – das „Vierzig Tage Fest“, Tusau Kessu – „Babys erster Schritt“, Sündet – die Beschneidung und Syrga Salu, ein Fest für Mädchen, Toghymkaghar – ein Fest für Jungen. Schildechana, das Fest der Namansgebung wird in der zweiten Woche nach der Geburt des Kindes gefeiert. An deisem Fest gibt ein älter, besonders verehrte Gast dem Kind seinen Namen. Vorbild dafür ist oft ein besonders geehrter Mensch oder auch die Namen der Großeltern. Der verehrte Gast spricht dem Baby den Namen dreimal laut ins Ohr: „Dein Name ist...“ Am „Bessikke salu“ – Fest, dem Wiegenfest wird das Kind von einer älteren Frau feierlich zum ersten Mal in die Wiege gelegt. Tusau Kessu – „Babys erster Schritt“ wird gefeiert, wenn das Kind etwa ein Jahr alt ist. An diesem Tag binden die Erwachsenen dem Kind ein weißes und schwarzes Tuch.
Ein interessantes Fest für Jungen ist Toghymkaghar „Sattelklopfer“. Es wird gefeiert, wenn der Junge „sattelfest“ ist, wenn er selbstständig und sicher reiten kann. Alle diese Feste sind traditionelle Feste, die „ganz normal“, in den kasachischen Familien genauso gefeiert werden wie in allen anderen: der erste Schultag, zum Beispiel, oder einfach Geburtstag.
1. Notieren Sie die kasachischen Sitten und Bräuche während des großten Festes der Kasachen: Naurys Қазақтардың үлкен мерекесі Наурызды тойлау барысында қазақ халқының қандай салт – дәстүрлерінің куәгері болдыңыз? 2. Sagen Sie, ob es bei den Deutschen Analoge gibt. Неміс ұлтында осы мерекеге ұқсас мереке бар ма?
Naurys ist ein persisches Wort und heißt eigentlich „neuer Tag“. Mit dem „Neuen Tag“ begann nach dem alten iranischen Kalender das neue Jahr. In Kasachstan wird das Naurysfest am Tag des Frühlingsanfanges gefeiert, dem 22 März. Schon die Nacht vorher ist eine bedeutungsvolle Nacht. Es ist die Kydyr – ata – Nacht. Kydyr – ata ist eine mythologische Gestalt, die den Menschen Glück und Wohlstand bringt. Er ist das Symbol des Guten, der aufgehenden Sonne. Wenn Kydyr – ata auf die Erde blickt, dann taut es hier. Die Kydyr – ata – Nacht beginnt am 21 März. In dieser Nacht schläft das Volk nicht. Alle warten auf das neue Jahr, das am 22 März um drei Uhr morgens beginnt. Alte und Junge haben in dieser Nacht „Alle Hände voll zu tun“. Die Mädchen bereiten ein sonderbares Gericht „Uyky Aschar“ – Gericht, das den Schlaf vertreibt“. Und die Jungen schenken ihnen dafür Spiegelstücke, Kämme oder Parfüm. Jedes Geschenk hat seinen Sinn. Die Spiegel symbolisieren die jugendliche Unschuld, die Kämme – die Schönheit und Zärtlichkeit und das Parfüm – das Aufblühen in der Natur. Zu guter Letzt läßt man ein geschmücktes Kalb durch die Siedlung springen – mit einer Puppe in Nationaltracht auf dem Rücken und einer Schelle am Hals. Das ist das Symbol des neuen Jahres. Jetzt beginnt eine lustige Feier: Witze, Spiele, lautes Lachen, Theaterstücke, Märchengestalten – alles ist möglich und bezaubernd. Der Naurystag selbst ist ein heiliger Tag für die Kasachen. Wenn es an diesem Tag regnet oder schneit, sind die Menschen sehr froh. Das bedeutet nämlich, daß das ganze Jahr fruchtbar sein wird. Der Märzschnee heißt auch Kasachisch „Akschakhar“ – er ist besonders weiß und flockig. Auch schöne Mädchen werden so genannt. Am Naurystag ziehen die Menschen ihre beste Kleidung an und wünschen einander Glück. Die Leute sagen: Wenn dir am Naurystag ein guter Mensch Glück wünscht, bist du das ganze Jahr lang erfolgreich. Am Feiertag kocht man auch ein traditionelles Gericht, - „Nauryskoshe –„ das sieben Zutaten enthalten muß: Fleisch, Salz, Milch, getrockneten Käse, Weizen, Reis und Hirsen oder Gerste. Auf dem festlichen Tisch – dem Dastarchan – setzt man den Gästen auch sieben Gerichte vor: aus Weißem (Milchgerichte), aus Grünem (Körner und Früchte) und aus Rotem (Fleisch). Der Kopf des Schafes wird dem ältesten Mann am Tisch geschenkt. Alle Gäste essen sich satt, denn das bedeutet: das ganze Jahr über ohne Leiden und Hunger leben. Es ist eine gute Tradition, sich am Naurystag zu versönen und verziehen. „Gutes wird mit Gutem bezahlt“ sagen die Kasachen, und auch: „Ein richtiger Mann zahlt für Böses mit Gutem“ Am Abend, wenn die Sonne untergehen will, treten zwei Sänger auf und beginnen einen Wettstreit im Singen und Improvisieren. Dieser Wettstreit heißt auf kasachisch Aitys. Er symbolisiert den ewigen Kampf des Guten gegen das Böse, des Winters gegen den Sommer, der Kälte gegen die Hitze, des Eises gegen die Flamme. Es dunkelt langsam, und die heilige Flamme von zwei Feuerstellen macht die Luft hell und sauber. Die Menschen im Umkreis singen, spielen und tanzen. Die ganze Nacht wird lustig verbracht. Vor dem Sonnenaufgang geht man auf eine naheliegende Ahhöhe und begrüßt die Morgenröte. Man verneigt sich tief vor der Sonne, begießt die Erde mit Milch und wünscht einander Wohlergehen. Wortschatz: die mythologische Gestalt - мифологиялық кейіпкер den Schlaf vertreiben – die ganze Nacht nicht einschlafen, wach bleiben – түні бойы ұйықтамау Uyky Aschar – ein sonderbares Gericht, ұйқы ашатын ерекше тағам zu guter letzt - соңында das Kalb, -er – бұзау die Schelle, - қоңыпау die Nationaltracht, -en – ұлттық киім die Zutat, -еn - дәмдеуіш ein heiliger Tag – қасиетті күн Nauryskoshe - ein traditionelles Gericht, наурыз көже, наурызда пісірілетін дәстүрлі тағам das Korn, -er – дән versöhnen - татуласу verziehen - кешіру sich verneigen - иілу
1. Lesen Sie den Text und geben Sie den Inhalt des Textes wieder. Мәтінді оқып түсінгеніңізді қазақша айтып беріңіз. 2. Erzählen Sie über den Brauch „Musche Ustau“ Кімге қандай мүше тартылады?
Der beliebteste Festdastarchan, mit dem man traditionell das Neujahr feiert, ist Besbarmak. Zu Ehren der Gäste, zu denen die Aksakalen, Schwager, Verwandten und auch Gäste, die von weitem kommen, schlachten die Kasachen ein Schaf. Das Schaf wird nicht zerhackt, sondern knochenweise verteilt. Die besten Teile des Schafes sind für die Ehrengäste, heißen „musche“ und der Brauch – „Musche Ustau“. Den Hauptteil des Kopfes „bas“ gibt man dem Ehrengast. Dieser Brauch heißt „bas tartu“. Diesen Teil bekommt der geehrte Aksakal oder Gast, der von weitem gekommen ist. Der Frau gibt man „bas“ nicht. Man gibt den jungen Leuten, deren Väter noch jung sind, den Kopf auch nicht. Der, den „bas“ bekommen hat, verteilt selbstständig die einzelnen Teile des Kopfes. Die Kinder bekommen die Ohren „Kulak“, damit sie immer auf die Ratschläge der Eltern achten. „Kоs“ – die Augen bekommt die Hauswirtin, damit sie immer als sehende Augen des Ehemannes bleibt. „Til“ die Zunge bekommen die jungen Mädchen und Jungen. Dem zweiten Ehrgast gibt man „Asykty shilik“ – den beinknochen. Den Knochen „Asyk“ gibt man den kleinen Kindern zum symbolisch für solche Beachtung zahlen. Im Winter, wenn man nach dem alten kasachischen Brauch, der noch bis heute erhalten geblieben ist, ein Pferd oder ein Rind schlachtet, dann bereitet man Besbarmak aus Pferd – oder Rindfleisch zu. „Sogym“ bereiten die Kasachen für die Gäste und nicht für sich zu. Weihnachten A) Bilden Sie eine Kette von Wörtern, die mit „Weihnachten“ beginnen. „Weihnachten“ сөзінен басталатын сөздер тізбегін құрастырыңыздар. B) Was wissen Sie von Weihnachten? Weihnachten мерекесі туралы не білесіздер? Оны қазақша қалай түсіндіресіздер.
In der Weihnachtsbäckerei In der Weihnachtsbäckerei Gibt es manche Leckerei Zwischen Mehl und Milch Macht so mancher Knilch Eine riesengroße Kleckerei In der Weihnachtsbäckerei In der Weihnachtsbäckerei Wo ist das Rezept geblieben Von den Plätzchen die wir lieben Wer hat das Rezept verschleppt
Ich auch nicht Na dann müssen wir es packen Einfach frei Schnauze backen Schmeißt den Ofen an Oh ja Und ran
Gibt es manche Leckerei Zwischen Mehl und Milch Macht so mancher Knilch Eine riesengroße Kleckerei In der Weihnachtsbäckerei In der Weihnachtsbäckerei Brauchen wir nicht Schokolade Honig Nüsse und Sukkade Und ein bisschen Zimt Das stimmt
Zwischendurch einmal probieren und dann kommt das Ei paß auf
vorbei In der Weihnachtsbäckerei Gibt es manche Leckerei Zwischen Mehl und Milch Macht so mancher Knilch Eine riesengroße Kleckerei In der Weihnachtsbäckerei In der Weihnachtsbäckerei Bitte mal zur Seite treten Denn wir brauchen Platz zum Kneten Sind die Finger rein Du Schwein Sind die Plätzchen die wir stechen Erstmal auf den Ofenblechen Warten wir gespannt Hmm lecker Verbrannt
Wissen Sie, wie man eine Weihnachtsgans zubereiten kann? Durch Bilder und kleine Texte können Sie das lernen. Ordnen Sie die Texte den Bildern zu. Жаңа жылдық қазды қалай даярлайтынын білесіз бе? мен мәтіннің көмегімен Сіз қазды даярлап үйрене аласыздар. Әр суретке сәйкес мәтінді табыңыздар. 1. oder 2. Füllung in die Gans geben und zunähen
 
die Bratpfanne – таба Bouillon – cорпа knusprig – қытырлайтын die Würfel – кубик Gänseleber und -herz – қаздың жүрегі мен бауыры Kalbsbrät - ет тартқыштан өткізілген қуырылған сиыр еті Petersilie – петрушка Pfeffer – бұрыш einreiben – жағу schälen – тазалау die Soße – соус Sieb – елек würzen mit Dat – дәмін келтіру Das Osternfest Ostern ist nach Weihnachten das zweitgrößte christliche Fest in den deutschsprachigen Ländern. Ostern ist immer im Frühling, Ende März oder im April, wenn die Natur erwacht. Dieses Frühlingsfest feiert man auf der ganzen Erde. Wenn Ostern ist, ist schon der Winter vorbei. Ostern feiert man zwei Tage, am Sonntag und am Montag. Das Fest hat zwei Symbole, die sehr wichtig sind. Das sind Osterhase und das Osterei. Das Osterei ist in vielen Ländern ein Zeichen für neues Leben, ein Symbol der Fruchtbarkeit. Am Vorabend werden viele Eier rot gefärbt. Am Ostenmorgen schenkt man jedem, der ihm begegnet, ein rotes Ei. Dabei küsst man sich und wünscht sich ein frohes Fest. Viele Eltern verstecken dann Ostereier und Süßigkeiten im Haus oder im Garten, und die Kinder suchen sie. Sie haben immer große Freude an bunten Eiern. Der Sonntag vor Ostern heißt Palmsonntag. Die Kinder tragen die Palmbüsche. Sie werden aus Palmkätzchen, immergrün und Buchzweigen gebunden. Diese Palmbüsche werden zur Kirche getragen und geweiht. Die Kinder erwarten das Osternfest mit Ungeduld, denn beginnt das Suchen nach Schokoladenhasen und roten Eiern. Auf dem Lande gibt es noch manchmal alter Oster – Bräuche. Zum Beispiel das Osterwasser. Am Ostermorgen holt man es vor Sonnenaufgang aus einem Bach und trägt es nach Hause. Dabei darf man nicht sprechen und nicht lachen. Dann wäscht man sich mit diesem Wasser und bleibt das ganze Jahr gesund und jung. das Ostern пасха das Weihnachten рождество das Fest –es, -e мейрам der Hase –n, -n қоян das Ei –(e)s, -er жұмыртқа das Zeichen –s белгі die Fruchtbarkeit құнарлылық die Süßigkeit, -en тәтті тамақ der Garten -s, Gärten бақ die Freude, -n қуаныш der Palsonntag, - (e)s, -e вербалық жексенбі die Palmbüsche верба ағашының бұтағы die Palmkätzchen –s, -e вербные (котики) das Immergrün –s, -e барвинок (вечнозеленый) die Buchzweige –n бук ағашының бұтағы die Kirche –n шіркеу der Brauch – (e)s, Bräuche салт-дәстүр der Sonnenaufgang – (e)s, күннің шығуы der Bach – (e)s, Bäche бұлақ das Jahr - (e)s, -e жыл erwachen (te, t) ояну feiern (te, t) мерекелеу, тойлау färben (te, t) бояу begegnen (te, t) D қарсы алу sich küssen (te, t) сүйісу verstecken (te, t) тығу binden (a, u) байлау weihen (te, t) освящать sich waschen (u, a) жуыну, шомылу bleiben (ie, ie) қалу christlich христиандық deutschsprachig неміс тілінде сөйлейтін froh көңілді bunt түрлі- түсті gesund дені сау
1. Finden Sie die richtige Antworten. Дұрыс жауаптарды табыңыздар: 1.1 Ostern feiert man
1.2. Ostern feiert man
1.3 Das Osterei ist in vielen Ländern
1.4 Am frühen Osternmorgen
1.5 Am Palmsonntag werden, die Palmbüsche
2. Төмендегі зат есімдерге сәйкес етістіктерді табыңыздар: Feiern haben färben heißen begegnen wünschen schenken sagen verstecken tragen binden holen weihen essen erwarten sprechen beginnen erwachen bleiben Ostern Osterei Palmbüsche Osterwasser ein frohes Fest 3. Ergänzen Sie die Sätze: Мәтінді қолданбай, нүктенің орнын толтырыңыздар: Ostern ist nach … das zweitgrößte … Fest in den … Ländern. Ostern ist immer in …, wenn … erwacht. Dieses … feiert … überall. Man … zwei tage …, am … und am… . das Fest … zwei Symbole. Das… der … und das… . Das … ist in … Ländern ein … für … Leben, ein … der Fruchtbarkeit. Die … erwarten das … mit … . sie haben… Freude an … Eiern. 4. Bilden Sie die Sätze: Сөйлем құраңыздар: 1. für, das Osterei; Zeichen; in, Leben, vielen, ein, ist, Ländern, neues 2. man, jedem, ein Ei, rotes, am Ostermorgen, schenkt, ihm, der, begegnet. 3. und, Jahr, das, sich, diesem, und, wäscht, man, Wasser, bleibt, jung, ganze, gesund. 5. Beantworten Sie die Fragen: Сұрақтарға жауап беріңіздер: 1. Welches Frühlingsfest feiert man in vielen Ländern? 2. Welche Symbole hat dieses Fest? 3. Wird in Ihrer Familie Ostern gefeiert? 4. Werden die Eier gefärbt? 5. Wie werden die Ostereier gefärbt? 6. Wissen Sie, was der Palmsonntag ist? 7. Wohin werden grüne Zweigen getragen und wozu? 8. Kennen Sie noch ein Fest, das Weihnachten heißt? 9. Wo wird es gefeiert? Was ist bei Ihnen an Ostern Brauch? Interview der Woche. Die AZ (Abendzeitung, München) Günter Rode (22), Energieelektroniker: Wir werden natürlich Ostereier färben und verstecken. Aber ansonsten feiern wir Ostern nicht so groß. Für meine kleinen Nichten gibt es Osternester mit Schokoladenhasen, und am Nachmittag fahre ich mit meiner Freundin zu Verwandten zum Kaffeetrinken. Verena Nessi (52), Kleinbäuerin: Wir werden Eier verstecken! Ich färbe sie mit Kräutern und Zweibelschalen – das gibt schöne Muster. Eier kommen vom eigenen Hof – wir haben 40 Hühner, die waren in den letzten Wochen gut beschäftigt. Und vor ein paar Tagen sind noch 14 Osterhasen aus dem Nest gehoppelt. Gehoppelt – von hoppeln – выпрыгивать.
Zu Hause in Amerika ist Ostern ein ziemliches Geschäft – alles ist sehr schrill, bunt und kommerziell - die Leute kaufen Unmengen von bunten Eiern und Schokohasen. Ostern hier mit meiner Gastfamiele wird, denke ich, etwas besinnlicher – dа spielt Religion noch eine größere Rolle. Au – Pair – eine junge Person, die im Ausland bei einer Familie hilft und dabei die Sprache des Landes lernt.
Was wir an Ostern machen, hängt vom Wetter ab. Wenn es gut ist, gehe ich mit meiner Familie Skifahren. Ansonsten machen wir nur einen Ausflug in die Umgebung. In die Kirche gehen wir natürlich auch, und danach gibt es den Festschmaus: Lammcurry, ein Rezept aus Neuseeland. Festschmaus – festliches Essen.
Wir haben Ostereier gekauft und werden gemütlich zusammen feiern. Zumindest soweit möglich – meine Frau muss arbeiten. Eiersuchen ist unnötig – im Schnee stechen einem die bunten Eier ja automatisch in die Augen. Ansonsten waren wir zu dieser Zeit immer im Urlaub in Jugoslawien. Adelheid Kaltenhauser (60), Rentnerin: Mein Mann und ich gehen in die Ostermesse und feiern die Auferstehung Christi. Zum Osterfrühstück gibt es dann geweihten Osterflaben, Eier, Salz und Geräuchertes. Ab Samstag um 12 Uhr dürfen wir ja wieder Fleisch essen. Мәтінге тапсырмалар 1. Ergänzen Sie die Tabelle mit Hilfe des Textes. Мәтіннен қажетті информацияларды тауып, таблицаны толтырыңыздар.
2. Was ist bei Ihnen zu Hause an Ostern Brauch? Сіздерде пасхаға байланысты қандай дәстүрлер сақталады? Пасха мерекесі туралы не білесіздер оны қазақша қалай түсіндіресіздер.
1. Ausgeblasene weiße, geputzte Eier - ohne Hühnerscheiße – keine Eier vom Hahn!
Und Voroster – Stimmung – ca. vier Stunden sind einzuplanen! Osterquiz Sie können Ihr Wissen über das Osterfest testen! Сіздер Пасха туралы білімдеріңізді тексере аласыздар!
Weitere Osterbräuche Ostersemmeln Pfefferkuchen Ostersingen – in der Nacht zum Ostersonntag (Choräle: Auferstehung von Jesus Christus Ostersonntag Kirchgang – Gottesdienst Ostereier: Sattel und Zaumzeug, Seidenschleifen Festkleidung der Ostereier: Frack und Zylinder Pferde und Reiter werden mit Weihwasser gesegnet, ihnen wird der Segen erteilt, und die Übergabe der Kirchenfahnen wird Vollzogen Reiter reiten zur Kirche – über Felder, Weiden und Überbringen die Osterbotschaft der Auferstehung Jesus Christus und Schutz vor den Geistern, singend und betend windet sich die lange Prozession durch Feld und Wälder – aus 9 verschiedenen Orten der OL und NL Ostersonntag: Ostereiersuchen, Ostereierschieben oder – rollen Geschenke Besuch der Pateneltern
Monat März – heißt auch Lenzmonat, Lenzig oder Frühlingsmond und ist mit seinem lateinischen Namen März dem römischen Kriegsgott Mars geweiht gewesen. Am 20. beginnt der Frühling, auch die Arbeit im Garten, und die Sommersaat, Rogen, Hafer und Gerste, wird in den Acker gebracht. Frühlingsbräuche sind Winteraustreiben findet allerorts von Anfang März bis Frühlingsanfang oder Sonnenwende statt. Das ist ein Fampf, bei dem der Bursche, der den Sommer darstellt, oft einen Baum trägt, der mit leuchtend roten Früchten oder Schmückleifen geschmpckt ist. Der Kampf mag hin und her wogen, uim Schluss siegt natürlich Frühling oder der Sommer, und der Winter wird vertrieben. Der Winterbär wird in einem Dorf im Schwarzwald von jungen Leuten ertränkt: Sie ziehen dem Burschen, der den Winter darstellt, den akten Strohpelz aus und werfen ihn ins Wasser. Dann werden gemeinsam Eier eingesammelt und verzehrt. Je näher das Früjahr rückt, desto freundlicher werden die Winterspiele; der Kampf zwischen den Jahrzeiten nimmt an Stärke ab. Der Winter verschwindet allmählich ganz aus den Spielen, und im Mittelpunkt stehen nur noch grünes Laub und Blumen. Sommergewin heißt ein Volkesfest in Eisenach, bei dem früher in der Abenddämmerung ein brennendes Rad den berg hinuntergerolt wurde. Zuvor fand ein Jahrmarkt statt, auf dem man Apfelwein und Kaffee, Krapfen und Windbeutel kaufen konnte und vor allem dei sogenannten Heiligen Geister: das waren aus Binsen geflochtene Vögel, die vermutlich nach dem Hospital Zum Heuligen Geist gennentwurde. Kräutchenpflücken ist eine Sitte aus dem altn Westfalen, wo die Mädchen hinausziehen, Kränze aus weißen und gelben Blumen winden, die in der Stube oder im Stall hängen bleiben, bis man sie im kommenden Jahr durch einen frischen Kranz Ersetzen kann. Zum Kränzewinden muss man oft fast noch in der Nacht aufstehen, muss schweigend durch den Wald ziehen und weiße und rote Blumen pflpcken, wobei die Kränze dann einen besonderen Ehrenplatz bekommen: Sie werden über den Esstisch der Familie gehängt. Oft eind es doppelte Kränze, die ineinander hängen oder ineinander verschlungen sind, sodass sie das Ewigkeitzeichen bilden. Das Veilchenfest: In den Dörfen wurde das erste Veilchen feierlich auf eine Stange gesteckt und umtanzt. Das erste Veilchen wurde schon im Mittelalter hoch geehrt: Es durfte nur vom sittsamsten und schönsten Mädchen gepflückt werden. In Wien ist es schon im 12. Jahrhundert Brauch gewesen, im März in den Donauen das erste Veilchen zu suchen. Wer es fand, benachrichtigte sogleich den Herzog. Мәтінге тапсырмалар 1 Und in Ihrem Land? Gibt es in Ihrem Lande solche Feste? Erzählen Sie. Сіздің елде ше? Сіздің елде осы мәтіндегі сияқты салт-дәстүрлер бар ма? Бар болса олар қалай аталады? 2. Übersetzen Sie den Text buchstäblich. Мәтінді сөзбе сөз аударыңыз. Grammatik Als oder wenn? Ergänzen Sie als oder wenn. a) Als meine Großmutter noch lebte, waren die Weihnachtsfeste wirklich schön. b) ........ ich noch Student war, ging ich immer gerne auf Faschingspartys. c) Aber ....... ich heute auf einer Fete bin, dann langweile ich mich meistens. d) Anfangs, ...... ich nach Deutschland kam, musste ich mich erst an das Essen gewöhnen. e) Früher liebte ich meinen Geburtstag. Aber ..... ich dann älter wurde, hat es mir keinen Spaß mehr gemacht zu feiern. f) Sie wurde meistens rot, ....... sie vor einer Gruppe sprechen musste. g) ....... ich Kind war, wollte ich an Silvester immer bis Mitternacht wach bleiben. h) Ich rufe dich an, ....... ich wieder zurück bin. i) Er vergaß sogar die Ringe, ....... wir heiraten. j) Unsere Familie hat sich immer nur getroffen, ....... es etwas zu feiern gab. k) Ich habe auch immer Pech. Immer ....... ich heute besuche, seid ihr nicht zu Hause.
Bilden Sie Sätze mit als oder wenn in der Vergangenheit. a) noch nicht verheitatet sein – viel reisen
b) im Sommer – Großeltern besuchen – sich jedes Mal freuen c) jünger sein – viel in die Disko gehen d) das erste Mal verliebt sein – nichts essen können e) Nicola 25. Geburdstag feiern – Ralf kennen lernen f) in Urlaub fahren – jedes Mal viele Souvenirs mitbringen g) alle Gäste schon gehen – Daniel immer noch sitzen bleiben
Kreuzen Sie den richtigen Konnektor an. a) ....... ich den Vertrag unterschreibe, möchte ich ihn noch einmal in Ruhe durchsehen
b) ....... es das Theater erreicht hatte, fing es an zu regnen. Wenn nachdem während c) Denk daran, dass du noch anrufen musst, ....... du gehst. Wenn sobald bevor d) Immer ....... wir auf einem Campingplatz Urlaub machten, lernten wir viele Leute kennen. Als wenn nachdem e) ....... du dich an den Tisch setzt, wasch dir bitte die Hände. Sobald während bevor f) ....... er einen Computer hat, interressiert er sich für nichts anderes mehr. Sobald als seitdem g) Ich werde dich besuchen, ....... ich wieder mehr Zeit habe. Bevor sobald während h) Kannst du warten, ....... ich fertig bin? Seitdem wenn bis
Ұзатылатын уақыты тақаған сайын қыз еркін, уайымсыз өмірмен қоштасатын кездің жеткінін сезінеді. Оның үстіне шалғайға, бөтен руға бара жатыр. Рулық қатынасқа негізделген көне қазақ дәстүрі бойынша туыстардың арасында некелесу болмайды. Жеті атадан асқан соң ғана құдаласқан. Рулардың жер қонысы бойынша қыздың өз туған жерінің, маңайдағы ауылдың адамына тұрмысқа шығуы өте сирек кездеседі. Керісінше, алыстағы рулармен құда болуға ұмтылған. Елмен қоштасып, танымайтын өлкеге кету, алаңсыз шақтың аяқталуы, сүймеген адамға жар болуы - осының бәрі қызды уайымдатып, жеке өз басының ғана емес, барлық әйелдердің пешенесіне жазылған жағдай жайлы аса шынайы, жүректі тербейтін жыр туғызған. Салт бойынша «Сыңсу» өлеңін қыздың өзі шығаруы керек. Белгілі, бұрын айтылған өлеңді айтуға жол бермеген. Сондықтан қыздың суырып салма ақындық, шеберлік танытуына тура келген. Дарынды қыздар шығарған өлеңдер ауылдастарының, туыстарының жадында ұзақ сақталып, есімі халық арасына тараған. Дәстүр бойынша «сыңсу» айтқанда құрбыларын қасына ерітіп, өзінің және көрші ауылдың әр кйіз үйіне кіріп, сондағы туыстарымен жылап құшақтасып, әр қайсысына бір шумақ өлең арнаған. Осылайша барлық ағайындарын аралап шыққан, оған құрбылары ғана емес ауыл әйелдері де еріп, қалыңдыққа жаны ашып, өзінің және бүкіл әйел затының тағдырын еске алып, бірге жыласқан. «Сыңсу» өлеңінің сөздері қыздың туыстарымен барлық ауылдастарымен, ағайындарымен, туған жерімен және оның табиғатымен қоштасуға арналған. Өлеңде қалыңдық ата-анасының бауырында өткізген бақытты күндерін айтып, ол шақтың жылдам өтіп кеткеніне өкініш білдіріп, енді оның қайтып оралмайтынын, бөтен өлкеге аттанатынын жырлайды. Сыңсу Ак, отауым тiккeн жер майдан болсын, Ақ, жүзімді көрерге айнам болсын. Kici әкeci кicire әке дейді, Айналайын әкемдей қайдан болсын?! Ақ ат мініп боз аткқа жеттім, әке, Көп кергенің мен болсам кеттім, әке. Тоғыз қабат торқа екен сіздің үйіңіз, Торғай басым сыймастай кеттім, әке. Шымылдықтың етегін cepпiciн шешем, Көздің жасын аямай төксін шешем. Көздің жасын аямай төге жүріп, Бip міндеттен құтылдық дерсің, шешем. Серпе сал шымылдығын, көрсін әкем, Көл қылып, көздің жасын төксін әкем. Жылайық өксіп- өксіп өп-өтipiк, Құтылдым бip міндеттен дерсің, әкем. Қолымда сақинам бар, бармақ-бармақ, Сәукеле басқа түссе ауыр салмақ. Басымды балапандай малға сатып, Бар ма екен өз әкеңдей жаһил қалмақ. Салмайды қоян жатақ құм болмаса, Жақтырмайды қызды әке ұл болмаса. Кетеді бергеніне құл да болса, Айтсайшы бермеймін деп тым болмаса. Қара суды жағалай қаз барады, Анасьнан айрылған қыз барады. Қара суға қан құйсаң - ағар, кетер, Жат кicire қыз берсең - алар, кетер. Аққу көнбес ешкімнің байлауына, Қайтар ән сап қалықтап жайлауына. Қыздан сорлы бар ма екен, тәңіpiм-aй, Мал бергеннің кетеді айдауына. Уылжымай ақша бет қуарсайшы, Мөлдіреген eкi көз суалсайшы. Бip жаманға қор болып кеткенінше, Өліп қана қыз сорлы уансайшы! Неге өcтi екен қыз сорлы сылауменен, Тал шыбықгай тал белін қынауменен! Анасынан онан да тумасайшы, Өкciгeншe өмipi жылауменен! Алтын да менің босағам, Аттап бip шығам деп пе едім... Kүмic те менің босағам, Kүңіреніп шығам деп пе едім? Қарағай ма екен, тал ма екен, Талдан да биік бар ма екен? Үйде бip жүріп, түзде өлген, Қыздан да мұңлык, бар ма екен? Қалайы сандық кілтім-ау, Жылама дейсің, жұртым-ау, Жыламай қайтіп шыдайын, Барасың қалып, жұртым-ау! Тоғайға құрған тұзағым, Үйім ғой менің ұжмағым. Ұжмағым демей не дейін, Қайран қалды-ау оң жағым. Қайран ауылым қалады-ау, Қарасам көзім талады-ау! Әлпештеген ел-жұртым, Жылай да жылай барам-ау! Бұлғақтап жүрген заманым, Білмей де қалдым өтерін. Малға мені сатқандай, Мен жұртыма жау ма едім? Жат жұрттық болып кеткен соң, Кетер-ау бастан сәулетім. Дәуренім менің өткен соң, Естіле жүрер дейсіз бе, Не болып журген хабарым, Заманым қиын болар-ау, Көкірекке қайғы толар-ау! Санамен жүзім солар-ау!.. Қоштасу Шешесінің қызымен қоштасуы Қарағым-ай, Халқыңа қалаулы бол! Еліңе елеулі бол! Ертемен ерте тұрарсың, Түндігіңді ашарсың, Сиырыңды сауарсың, Малыңды өpicкe айдарсың, Самаурыныңды қоярсың, Сүтімді сонда ақтарсың, Қарағым-ай, не айтайын, Енді жат жұрттық болғансын. Інісінің апасымен қоштасуы Сылдыр-сылдыр қамысқа Сырғаң түсті, жар-жар-ау! Сырғаң түскен жерінен Тарғақ ұшты, жар-жар-ау! Апам үшін қабырғам Қайысады, жар-жар-ау! Апам үшін қайыспай, Қалай болар, жар-жар-ау! Қайыр қош боп тұрарсың, Жан бауырым, жар-жар-ау! Жеңгесінің қоштасуы Сылдыр-сылдыр қамысқа Сырғаң түсті жар-жар-ау! Сырғаң тускен жерлерден Тарғақ ұшты, жар-жар-ау! Сырласпаған жат елге Бикеш кетіп барады-ау! Қолымдағы бикешім — Қос жүзігім, жар-жар-ау! Қос жүзігім қолымда Майысады, жар-жар-ау! Сен кеткенге қабырғам Қайысады, жар-жар-ау! Қош-есен бол, бикешім! Ораза Ораза тұту-мұсылманның бес парызының бipi. Шаһадат айту, намаз оқу, зекет беру, қажыға бару секілді бұл парызды да мұсылмандар барынша бұлжытпай орындауға, сол арқылы өз ортасына ықпал етуге, имандылық ұрықтарын себуге, рухани, тәни тазалыққа жетуге үндейді. Ал осы ораза тұту кезінде бес намазын қаза қылмай, мүлтіксіз өткізу - ең неізгі шарт. Жасынан ісләмдік тәлім-тәрбие алған, данагөй ғұлама, діннің өзіне тән ерекше тармағын тудырып, тарқата уағыздаған қасиетті әулие Ахмет Яссауидің: „Алпыс үшке жасым жетті, өттім қапа,
деуінде, тереңнен кұйылған астарлы ойында ниет-парыздың өкінішті тұстарын ораза тұтып, үзбей намаз оқумен, кұдайтағалаға мінәжәт ету мен өтеудің шариғаттық жолына деген жүгіну бар. Мұсылмандар өміpiнің ажырамас бip ғадетіндей болып кеткен намаз оқу жайында, мұсылмандықтың осы бip мойынсұнған талап-ниеті хақында ұлы Абай да ой толғап, пәлсапалық пайым-түйіндеулер жасайды: «Белгілі, кұдай тағалла ешбір нәрсені хикметсіз жаратпады, eшбip нәрсеге хикметсіз тәклиф қылмады. Бәрінің хикметі бар, бәрінің себебі бар, біздің ғауам былай тұрсын, ғылымға, махаббаты барларға себеп, парыздарды білмекке ижтиһат ләзім, сіздер, әpбip ғалам кылсаңыз езгулік деп қыласыз, езгулікке бола қасд етіп ниет етесіз. Ниет оньң парызынан хисап, пайғамбарымыз саллаллаһһу ғалаһһи уәсәламның хадис шарифі: "иннәмал - әғмал бин -ниет -деген». Намаз оқудың өз қағида, рәміздерін жете талдап ой жүгірткен ұлы Абай терең зейінмен арғы-бергіден қайыра отырып, акылмен сабақтайды. Намаз туралы академик-жазушымыз Сәбит Мұқанов былай деп жазады: „Намаз. Әрбір мұсылманның кұдайға құл екендігін таныту нышаны, бас июi. Мұны құлшылық ету деп атайды. Намаз күн сайын бес уақытта өтеледі: таң сәріде, түсте, күнбатарда, іңірде, жатар алдында. Намазды өтеу алдында адам сумен тазаланады, оның аты - дәрет алу. Су жоқ, жерде шаңмен тазаланған болады. Оның аты арабша-теяммим, қазақша - дембі». Қашанда имандылык бар жерде ізгілік нұрын жайған,
Халқымыз қастерлеп келген, қалың мұсылман қауымына айрықша кең таралған ораза тұту жай діни pәciм емес, одан ізгілікті ниеттердің нышандарын да айқын аңғаруға болады. Ораза ұстаудың өмірлік өнегелі жағы да бар, ол адамды тазалыққа, рухани сергектікке, қайырымдылыққа, мейірімділікке үндейді. Ораза тұту отыз күн ұсталады. Екінші мағынамен айтқанда, бұл - рамазан айында отыз күн бойы таң атқанан күн батқанға шейін ас-судан, темекі шегуден, ойын-сауықтан, жиын-тойдан, жыныстық қатынастан бас тартып, ауыз бекіту деген сөз. Рамазан - қасиетті атау. Рамазан айы исламның қасиетті саналатын төрт айының бipi. Аңызға қарағанда, рамазан айының бip күнінде Мұхаммед пайғамбарға алғаш Алла тағаланың сәлемі жолданған делінеді. Сол рамазан айында болған айтулы күндер тізбегі мынадай болып келеді: пайғамбардың немересі Құсейіннің туған күні (16-ы); Мұхаммед пайғамбардың әйелі Хадишаның қайтыс
Ораза тұтқан адамның тамақтануы белгілі бip мезгілде ғана болады. Айталық, ораза тұтқан адам кешке күн ұясына батқан соң барып ауыз ашар жасап, таңертең күн ұясына шықпай тұрып cәpeci ішеді. Ол сәресіде ішетін тағамдарын әркім өзінің мүмкіндігіне қарай іріктейді. Кешкі асқа туған-туыстарды, дос-жаран, таныстарды шақырады. Олардың ортасында кұран оқи білетін жан болуы шарт. Осылай, ораза кезінде, төңірегіндегілерді топтастырып, дастарқан басына жинап, дәм татқызған мұсылман бүкіл күнәларынан арылып, тазарады деп есептейді. Ораза тұту адамның шыдамдылығы мен ұстамдылығына да сын. Егер ол шыдамсыздық танытып, ауыз бекіткен осы отыз күннің бірінде аузына біліп тұрып нәр алып қойса, онда ораза бұзылады. Мұсылман адам дәрет алып жатып біліп су жұтып қойса, сол күнгі ораза қаза. Ал байқаусызда су iшiп қойса, одан ораза бұзылмайды. Демек, бастысы ниет түзу болуы шарт. Кімдердің ораза ұстамауына болады деген сауал туады. Он екі жасқа дейнгі ер бала, тоғыз жасар қыз бала, аяғы ауыр әйел, жетпіс-сексен шақырымнан астам қашықтыққа сапар шегiп, жолға шыққан жолаушының, науқастанып, төсек тартқан алыста, жырақта жүрген жанның ораза тұтпауға қақысы бар. Оларға күнә артылмайды. Олар кейін баска айлардың бірінде сошна күн ораза ұстап, мұсылмандық, парызын өтeyi керек. 1 Тәклиф (арабша) - бұйыру, істе деу. 2 Fayaм (арабша) - көпшілік
5іc icтеу үшін ниет, талап керек. Жарапазан Ораза ұсталатын осы рамазан айында жарапазан айтылады. „Бұл жыр отыз күн оразада айтылады. Оразада бұл тәрізді жыр айту салты барлық мұсылман елдерінің бәрінде де бар... Жарапазан өлеңдері, бата-жырлар біртүрлі қалыптанған, көбінесе жаттама болады. Өйткенмен де кейбір жыршылар жарапазанды өзі де шығарып айтады", - деп жазады Сәкен Сейфуллин. „Оразаны мадақтайтын арабша "иә, шәһри рамазан",
„Поэзияның қазақтьң таза халықтық әдебиетінен келесі бөлімге рухани-діни әдебиетке ауысатын ерекше бip түpi жарапазан деп аталады. Жарапазанды ел кезіп жүретін адамдар, әдетте ораза кезінде айтады. Бүл жырлар жартылай діни сипатты: жарапазаншылар өз өлеңдерінде де шариғатқа иек арта отырып, қайыр-садақа, сый сұрайды", - деп жазады Халел Досмұхамедов. „Парсы елінде "шаһарзабан" - шаһар кезуші, тапқыр, күлдіргі ақын деген ұғымды білдіреді, бізде ол үй арасын кезіп жүріп өлең айтушы болмақ. „Тұсыңа келіп тұрмыз ақтап қана, айтамыз жарапазан мақтап қана" деген жолдарға карағанда, оны кейде ел жұптасып та айтатын болған", - деп жазады ғалым Әуелбек Қоңыратбаев. Жарапазанды балалар да айта береді қай кезде айтам десе, „жарапазаншыньң" өз еркінде. Бipaқ көбіне, ораза ұстаушылар күн батқан соң ифтарлық жасап, яғни ауызды ашқаннан соң, тамақтанып, әлденіп, елдің көңіл қошы көтеріліп, дастарқан басында жадырай бастаған кезде жарапазаншылар да үй-үйді аралауға шығады. Олар үй сыртында тұрып та, eciк аузына келіп те айта береді. Жарапазан өлеңінің мазмұны әр түрлі болып келеді. Онда хикаялау да, мақтау да, әзілдеу де, алғыс та, бата да, шымшымалау да бар. Осындай жарапазапдардың бір шоғырын назарларыңызға ұсынамыз. Жарапазандар Маң-маң басқан, маң басқан, Шудаларын шаң басқан, Төрт аяған тең басқан, Бура бассын үйіңді. Шыңғыр, шыңғыр кiciнескен, Құлыншақтың атасы - Айғыр бассын үйіңді. Желге қарап қаптаған, Қошақанның атасы - Қошқар бассын үйңді. Жарапазан айтқанда кейде бipi айтып, екiнiшіci қостаушы болады. жүктеу/скачать 1.89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|