Айтушы
Байлар, жатырмысың ұйқылы-ояу,
Тұсыңа Қыдыр келді атты, жаяу.
Мұхаммед үмбетіне жарапазан.
Қостаушы
Жарапазан, жарапазан!
Алла-құдай, би рамазан!
Айтушы
Осы үйдің шаңырағы шап-шақ қана,
Жеңешем ішіндегі аппақ қана.
Береді бізге орамал сақтап қана,
Біз барамыз үйімізге мақтап-қана,
Мұхаммед үмбетіне жарапазан.
Қостаушы
Жарапазан, жарапазан,
Алла-құдай, би рамазан!
Айтушы
Қой ішінде екі қошқар теңеседі,
Бай, бәйбіше екеуі кеңеседі.
Бай айтар: „Саулық берсек кетер еді",
Бәйбіше айтар: „Жаулық берсек кетер еді, "
Мұхаммед үмбетіне жарапазан.
Қостаушы
Жарапазан, жарапазан!
Алла-құдай, би рамазан!
Айтушы
Жарапазан айтқанның сауабы бар,
Отыз күн оразаға сауабы бар.
Берсеңіз, бермесеңіз не қамым бар?
Боз шұбар астымдағы, шу, жануар.
Мұхаммед үмбетіне жарапазан.
Қостаушы
Жарапазан, жарапазан,
Алла-құдай, би рамазан!
Үйің, үйің үй екен,
Үйдің көркі ши екен.
Саба көркі бие екен,
Ақ ордадай көрінген,
Қай кісінің үйі екен?
Ассалаумағалейкум, ақтан келдік,
Күн шығып, айы туған жақтан келдік,
Біз айтсақ жарапазан - әдет-ғұрып,
Пайғамбар жолын қуып атқа міндік.
Бай Мұхаммед үмбетше жарапазан,
Оразаң кабыл болсын ұстаған жан.
Жарапазан баталары
Жарапазанның көбірек қалыптанған батасына мысал үшін мына бip-eкi батаны кіргіздік:
Байдың көңілі жай болсын,
Мың жылқылы бай болсын.
Айдағаны қой болсын,
Шайнағаны май болсын.
Азын-аулақ дәулеті,
Күнде өзіңе той болсын.
Жұртта қалған жұрыны,
Домалап келіп қой болсын.
Жұртта қалған тулағы,
Тулап келіп тай болсын.
Тай болсын да туласын,
Бip тамыры сұрасын,
Сұраса да бермесін.
Атың-атың ату бол,
Ағайынмен тату бол.
Жаз кигенің құлпы бол,
Қыс кигенің түлкі бол.
Бағаналы таудай бол,
Шағалалы көлдей бол,
Үстіңнен қаз қаңқылдап өтпесін.
Бұрма темір сом алтын,
Суға салса батпасын,
Тәңір берген несібең,
Тепкілесе кетпесін.
Желінің о шетi мен бұл шетіне,
Оқ шырқаса жетпесін,
Сенен байлық өтпесін.
Eсігіңнің алдында,
Елу інген боздасын,
Қораңда бес жүз саулық қоздасын,
Қойшыңды мықтап салғайсың,
Күн бұлт болғанда,
Адырлы жерге жайғанда,
Қойдан айырылып қалмасын.
Қасқырға қой бермесін,
Сөйтіп құдай оңдасын,
Жылқың сенің мың болсын.
Жылқы деген жақсы мал,
Бес өлкеге бақтырып,
Бес айдыннан суарып,
Бетегелі тауға жаба сап,
Сиырың сенің мың болсын,
Қысың қатты болғанда,
Қамысты жерге айдап сал,
Біссміллә, алла әкбәр!
Болшыл-болшыл бол,
Боз торғайдай төлшіл бол,
Адам таппас сөзді бол,
Ор қояндай кезді бол,
Саған қастық қылғанның,
Арқасына алты қотыр,
Желкесіне жеті қотыр шықсын.
Қасиын десе, қаны шықсын,
Қасымайын десе, жаны шықсын,
Шаңырағы сартылдап, шандырына
қадалсын.
Босағасы бортылдап, борбайына
қадалсын.
Маң-маң-маң басқан,
Шудаларын шаң басқан,
Төрт аяғын тең басқан,
Ботақанның атасы -
Бура бассын үйіңді
Күңгір-күңгір кісінескен,
Бірін-бipi иіскескен,
Құлыншақтың атасы -
Айғыр бассын үйңді.
Желге қарап қаптаған,
Жайылған жерін таппаған,
Қошақанның атасы -
Қошқар бассын үйңді.
Қасқыр көрсе пысқырған,
Құйрығын бұтына қыстырған,
Лақтың атасы -
Теке бассын үйіңді.
Үй арасын көң еткен,
Балаларды тоң еткен,
Бұзауқанның атасы -
Бұқа бассын үйңді.
Біссіміллә, алла әкбәр!
Жарапазан айтушылар осылай жырлап, өлеңдетіп, ауыл-ауылды аралайтын болған. Ораза ұстаған жандар үйлерінің жанына келіп өлеңдеткен жарапазаншлыларға кұрметпеп қараған, сауап болады деп оларға қолдарынан келгенінше сый-сыяпат көрсеткен. Кейбіреулер түйе атаса, кейбіреулер кұрт, ipiмшік, мата, киім-кешек секілді
түрлі заттар берген. Әйтеуір әркім жарапазапшыны құр
қол жібермеуге тырысқан, барымен ырымын жасайтын болған.
Жарапазан айту екінің бірінің қолынан келе бермейді.
Оған машығы, қабілеті бар жандар ғана өлең шығарып, әндетіп, сарындатып отырьш айтады. Өйткені жарапазан ораза кезінде үздіксіз айтыла бермейді. Ең алдымен оразаның бас кезінде үш күн, орта кезінде үш күн, сосын ай соңында үш күн жарапазан айтылып, ораза айының белгілі заңдылығын ұстанған.
Санамызға діни нанымға илану арқылы ciңiciп,
халқымыздың тұрмыс-тіршілігімен қойындасып кеткен ораза секілді ғұрып адам баласы табиғат сырларын терең түсінбей, ғылымды меңгермей, білімді болмай, ар-ұятты қасиет тұтпай иманды, жаны таза жан бола алмайды дегенді уағыздап, үндейді.
Мұсылмандар Мухаммед пайғамбарымыздың: „Ораза
ұстаңдар, сонда дені-қарындарың сау болады",- дегеніне құлай сенеді, иманымен иланады. Сөйтіп, ораза ұстауды қасиетті парыз санайды. Сондықтан осы оразадан соң олар бip жасап қалады. Ораза ұстаудағы ізгілікті мақсат, жарапазаншылар жырындағы „Оразаңыз қабыл
болсын!" деп келетін жақсылық пен ақ тілектің, ақ ниеттің астарлы мағынасы мен мәні де, тоқ етер түйіні де осыған саяды. Олай болса тағы да айтар шапағатты тілегіміз:
Ораза қабыл болсын, әлеумет!
Ораза айты
Отыз күн ораза біткеннен соң үш күн мейрам - ораза
айты басталады. Ораза айт мерекесі мұсылмандар үшін айрықша
күндер боп есептеледі. Айт мерекесі қалай басталады? Күн найза бойы көтеріле айт намазы оқылады. Айт намазының уағыз өзегі, айтар ойы – мейірімді, қайырымды болуға үндеу. Намаз мешітте, ол болмаса далада - таза жерде оқылады. Ораза айты -қуанышқа, шаттыққа толы мереке. Мешіттерде кедейлерге, жоқ-жітіктерге қайыр-садақа үлестіріледі, мешітке келіп әр отбасының атынан да осындай қайырымдылық ырымдары жасалады. Пайғамбарымыз: „Ассадақа ту Раддиль - бала" - ,,Садақа - әрбір шаңыраққа келе жатқан пәле-жаланы қайтарар амал, сол үшін әр мұсылман жеті тиыннан бастап, шамасы кклгенше садақа бepyi міндет", - дейді. Пайғамбарымыздың осы қағидасын қолдап, жадынан шығармай бас иген мұсылман қауым мешітке де қамқорлық көрсетіп, құран оқытып, өз еркімен тиісті
көмегін көрсетеді. Айттан бip күн бұрын, ішек жасап, сондай-ақ жеті
шелпек пicipiп, тарату дәстүрі де бар.
Айт күндері адамдар өздерінің ата-бабаларының басына барып құран оқиды, қайыр-садақа жасайды, әулиелердің басына зиярат етеді. Ауыл адамдары, үлкен кісілep бұл күндері қайтыс болған жандардың үйлеріне барып құран оқиды, өйткені аруақтар бұлар бізді ұмытып кеткен жоқ па екен, тірлікте менің есімім атала ма екен деп өз шаңырағына оралып, босағадан қарап дәметеді делінеді.
Айт күні адамдар мейрам көңіл, шат кейіпте, сәнденіп
жүреді, бірінe-бipi „Айтыңыз кұтты болсын!" айтады.
Бірін-бipi дәмге шақырады. Көшеде, базарда, алаңдарда
ән-сауық ұйымдастырылып, жырлар айтылып, түрлі ойындар өткізіледі.
Айт мерекесінің ойын-сауығы
Сахналарда, алаңдарда халық әндері мен күйлері шалқиды, елге танымал тарландар, жас таланттар бірінен соң бipi халықты айтымен құттықтап, өз өнерлерін керсетеді. Тәрбиелік мәні терең термелер мен өсиеттерді ағылтқан жыршылар халық iшінe кең тараған жыр маржандарын төгілтіп орындап, өнерді қыздыруға міндетті.
Арнайы киіз үйлерде қазақтың қолөнері, зергерлік, ұсталық, ісмерлік, әр түрлі тоқыма өнерлері бойынша шағын-шағын көрмелер ұйымдастырылып, ең үздік деп табылғандарына бәйге белгілеген жөн. Қылқалам шеберлері де бұл күні өз творчестволарын халық алдына
жарқыратып жайып салуына мүмкіндігі мол.
Айт күндері радио мен теледидардан осы мерекеге
байланысты әңгімелер, концерттер, байқаулар, өнер сайыстары молырақ, жүйелі түрде беріліп жатса, халық көп нәрседен хабардар болары, айт мерекесінің мәні де тереңдей түсері даусыз. Белгілі өнер шеберлеріміздің арнайы концерттер бepiп, әр түрлі сахналық
қойылымдардың қойылғаны да, әзіл мен сықақ кештерін
ұйымдастырып, цирктерде арнайы бағдарлама керсету де артық болмайды. Әсіресе, балалар өнepiне кең көмек көрсетілуі қажет. Олар осы күні өз ұстаздарының, жетекшіллерінің басқаруымен айт мерекесіне байланысты шағын-шағын өнер көрсетіп, халық алдына шықса - мұның өнегелілік жағы терең де пайдалы болмақ.
Осы айт күндері ұйымдастыратын бip жарыс бар. Ол - жарапазан айту. Әрине, жарапазан отыз күн оразада айтылады. Бірақ осынау жоғалып кеткен қазақ поэзиясының бip түpi жарапазанды айт күндері қайта жаңғыртса да артығы болмас еді. Жарапазан айтушылардың бұл күні халық алдына шығып, өзара бәсекеге түcyi қазіргі күннің
талабына орайлас шығып жатса, сөз жоқ, жұрт қолдауына бөленер еді.
Ел алдына шығу үшін жарапазаншылар бұрынғы жарапазан үлгілерін алуына, оны жаттап жаңғыртуына, өзi де соған орай жаңа жарапазан жырларын туғызуына да болады. Жарапазан айтушылардың көпшілік қауым алдындағы сайысы көңілді баурап алары сөзсіз.
Бұл аталған шаралардың бәpi үш күн айт мерекеci
кезінде жүйелі түрде жүргізілуі шарт. Оған тиістi
қоғамдық орындар, арнаулы ұйымдастыру ұжымы бақылау жасап басқарып отырады. Ал мерекенің аса мерейлі де қуанышты, шаттыққа толық болып өтуі бәрімізге тікелей байланысты. Сондықтан қадірлі ағайын, oған өзіңді де жауаптымын деп есептегейсіз!
Ендеше, тағы айтар ақ тілегіміз:
Айтыңыз құтты болсын, ағайын!
Құрбан айт
Мұсылмандардың аса қадірлеп атап өтетін мейрамдарының бipi - құрбан айт. Арабша - Ил аль - адха немесе ал - ид ал - кабир, йаум ал адха, ид ал – кұрбан, ид ан -нахр, татарша - буййук байрам деп аталынса, Үнді, Пакистан, Бангладеш елдерінде - бакар - ид деп, парсы тілдес елдерде - эйде корбан деп аталады. Бұл сөздің тура мағынасы - кұрбан шалу дегенді білдіреді.
Кұрбан айт отыз күн оразадан соң 70 күннен кейін келеді. Ол үш-төрт күнге созылады.
Ғасырдан ғасырға мұсылмандардың бұлжытпай орындап, жылдың белгілі мезгілінде атап өтіп келе жатқан бұл
рәсімді күндердің шығу тегі, оның өзіндік сыры - тарихы, өмipre осыншалықты етене болып еніп, қалыптасып қалуы тағылымдық, танымдық жағынан да әсерлі әрі терең сырға толы. Қарап тұрсақ, көптеген салт-дәстүрлердің, әдет-ғұрыптарымыздың пайда болуы, өмірде тұсауының кecілуi түркі тілдес елдердің бәріне тән ортақ нышандарымен, мазмұн-мәнімен, сабақтастық сипатымен ерекшеленеді. Тарихи тамырластықтың санада қалған өнеге касиеттерінің арқасында ұлттық болмыстың рухани ізгiлігi мен шапағатына бөленеді.
Сондықтан табиғи ортада өмip cүpin отырып, тірлікпен
бipre жасасып келе жатқан дәстүрлеріміздің тарихын білy – бәpiмiзre сабақ, өйткені оның үшбу басы тереңнен үн қатып, үбipлi ұрпағының тәнi мен жанында жаңғырық салып, қанында бүлкіл қағады.
Ендеше, осы құрбан айт мерекесінің мәні мен тарихына да үңілмей кетуге болмайды. Тарихи-ғылыми түсініктерде, исламның өз қадімдерінде бұл жайлы жан-жақты айтылып, байыппен түсіндіріледі. Оның бәрінде ораза - ораза айты - құрбан айт ұғымдарының бip-бipiнeн ажырағысыз бірлікте алынып, мұсылмандар өміріндегі олардың алар мән-мазмұны мен өткен тарихының жүйелік бірлігi тұрғысында байыпталуы айрықша мәнге ие.
Құрбан айт һіжра жыл есебінің басы болып саналады.
Осы күнгі санауымыздың есебі бойынша алғанда, 662
жылы шілде айының 10-на қараған түні Мұхаммед пайғамбар Меккеден Мединеге көшеді де, сол қасиетті күннен бастап һіжра календары басталады. Бұл сапар қасиетті де киелі қадам саналып, мұсылмандар өмір тарихында өшпес iз қалдырады. Мекке мұсылмандарын ертіп көшкен пайғамбарымыздың келіп қоныс еткен Иасриб шаһары енді Мәдинат ан-наби, яғни пайғамбар шәhәpi делініп, келе-келе қарапайым да ұғынықты ұғымға бөленіп, ал Мадина Медине атала бастайды.
Мұсылмандар аңызы бойынша, құрбан айттың түп тарихы Ибраһим пайғамбардан өзек алады. Пайғамбардың бipіншi әйелі бала көрмейді де, ұрпақ үшін екінші әйел алуға өзi рұқсат береді. Бipaқ екі әйел тірлігінде татулық аз болып, бастары сиыспай, ақыры екінші әйелді Мекке мен Иерусалим арасындагы шөлге апарып тастайды. Сусыз, шөл далада әйел босанады. Жаңа босанған әйел нәрестені шүберекке орап алып, су іздеуге шығады. Аллаға сыйынып, тілегін орындауын жалбарына сұрайды. Көктен естілген жаңғырықтарға ceніп, баласын қойып, таудан-тауға жүгіреді. Бip кезде су таппай әбден
қалжырап баласына қайтып оралса, ораулы нәрестенің
жанынан бүлкілдеп жатқан бұлақты көреді.
Ибраһим пайғамбардың бұл баласының аты Ысмайыл
болып, әр шежіреде әр түрлі аталады. Ысмайыл ержетеді, бip күні пайғамбар түс көреді, түсінде оған Алла тағала өз бауырынан шыққан баласын құрбандыққа шалуға бұйырады. Алла тағалаға берілген, соған өмірін бағыштаған Ибраһим бұл бұйрықты екі етпей орындауға әзірленеді. Осы кезде адам кейпіне кipin, Ібіліс көрінеді, ол Ысмайылға құрбан болуға көнбеуге азғырады. Ысмайыл Ібіліске тас лақтырады, мұны әкесіне айтады. Ибраһим айтқан бетінен қайтпайды. Баласын құрбандыққа шалайын деп, қол-аяғын байлап, пышақпен тамақтан тартқанда пышақ өтпейді. Сол кезде ашуланған Ибраһим пышақты жанындағы тасқа ұрғанда тас екіге айырылады. Алланың әмірімен сол кезде көктен үлкен көк қошқар түседі. Ибраһим пайғамбар сол көк қошқарды құрбандыққа шалады.
Мінеки, содан былай құрбан шалу – құдайға берілгендіктің, оның шапағат мейірімінің дарқандығының, құдіретінің кереметтігінің, мұсылмандардың оның алдында адал да бәріне көнбістігінің белгісі ретінде аталып өтетін болған.
„Құрбан айт мepeкeci Меккеге барып қажылық ету біткен күні өтеді. Осы күні қажылыққа құлшылық еткендер Ибраһимнің құрбан шалу күнін еске алып, Мина аңғарында құрбан шалады. Тек құлшылық етушілер ғана емес, бұл күні әpбip мұсылман баласы құрбандыққа мал шалуы керек. Оның eтi кем-кетіктер мен пақырларға садақа ретінде үлестіріледі. Құрбан айт күні туған-туыс, ата- баба зиратының басына тәуеп етіп, құран оқылады. Адамдар өздерінің жаңа - таза киімдерін киіп, бip-бipiнe ықыласты лебіздер айтады" ("Ислам" энциклопедиясы, „Ғылым" баспасы, Мәскеу, 1991 жыл). Осы қысқаша сипаттамада құрбан айттьң толық мағынасы ашыла қоймаса да, бағыт-бағдары, мәні мен мақсатынан мағлұмат береді.
Құрбан айтты мерекелеу азаннан басталады. Әуелі таңертеңгі айт намазы оқылады. Мешіттегі намаздан кейін бар жақсысын үстіне киініп сәнденген ел-жұрт үйлеріне қайтады немесе ата-бабаға бағыштап кұран оқыттырады. Енді біреулер жақын жерден ата-баба зираттарына барып құран оқиды. Бұдан кейін осы күннің басты белгісі - құрбандық шалуға кipiceдi. Бұл pәciм мешіттерде өтеді, ал кeйбip адамдар өз үйлерінде молда шақырып жасайды. Қазақтар қой шалады. Қойдың басын Меккеге - кұбылаға қаратып жығады да: „Біссіміллә, аллау акбар!" - деп алып, аруақтарға бағыштап кұрбандыққа шалады.
Құрбандыққа шалынған малдың eтінен бүкіл ел ауыз
тиеді. Олар көршілерге, таныстарға, басқа да қайырым
тілеген жандарға таратылады.
Құрбандыққа шалынатын мал жайлы да айта кеткен
артық болмас. Бұл ретте, көне жазбаларда мол сипаттамалар жиі ұшырасады. Соның бipi әpi бipeгeйі Шоқан Уалиханов жазбалары: „Құрбандыққа барлық малды шала береді, соның ішінде көбіне еркек малды сояды. "Шора" атты поэмада батырдың әйелі „түйеден,- нарды,
жылқыдан - айғырды, сиырдан - өгізді қойдан -қошқарды алып, тәңірімнен ұл сұрап барайық", - дейді
Ислам дінінің салты бойынша - құрбандықты тек Аврамов (Ибраһим-авт.), пайғамбарды еске түcipy кұрметіне - кұрбан айтта ғана мал сойылады. Ал қазақтар болса кез-келген қиындық басына түскенде, тәңірінің атына, малды құрбандыққа шалып... аруақтарының басына барып, мінәжат ете береді. Мұндай
ислам дінінен ауытқитын құрбандықтарды, ертедегі
пұгтық діннің көріністерін бүркемелеу үшін садақа,
кұрбандық деп атайды.
Құрбандыққа нар түйе сою болған icкe үлкен мән беру болып саналады. Құрбандыққа шалынатын түйе ақ нар болуға тиіс. Қазақта „Ақ түйенің қарны жарылды" деген қанатты сөз бар. Бұл қанатты сөз үлкен мерекелерде айтылады. Мысалы, жақын адамдардың жорықтан немесе алыс сапардан оралғанында, көптен бала көрмей зарыққандардың үйінде мұрагер дүниеге келгенде, шамасы, садақа, кұрбандық есебінде болса керек. Осынау мереке-қуаныштарға шын пейілділік пен салтанаттылық мән беру мақсатында, шынында, ерте кездерде түйенің қарнын жаратын болған, ал қaзip құрбандыққа түйені өте сирек шалады. Құрбандыққа шалынатын қой ақ түсті басы сары (ақсарыбас) немесе ақ, басында қасқасы болуға (боз қасқа) тиіс... Әдетте, құрбандық малды сояр алдында, қазақтар өздерінің батасында малдың түр-түсін атай кетеді. „О, аруақ, ай мүйіз, аша тұяқты бағыштадым!" немесе „жұпар иісті, бауырсақ, тілік құлақты, eкi тicтi арнадым", - деп... Малдың жоғарыда аталғандай белгілері, түр-түci болмаса, отардың ішіндегі ең атаулысын сояды.
Қазақтар басына жамандық төнгенде, көбінесе жылқы, мал ішіндегі өздері онша жақсы көрмейтіндерін атайды. Сояр алдында бip ем жасап жатқандай, садақаға аталған малдың аузын түкірігімен сілекейлейді".
Бұл жазбадан бiз қазақтардың құрбан шалуды тек
құрбан айт күндері ғана емес, өмірдің қиын-қыстау
шақтарында, өздері қиналған тұстарда, Алладан жәрдем
сұраудың бip жолы ретінде пайдаланып, тірлігіндегі
қуаныш пен қайғының зауалынан құтылудың жолы деп
білгенін ұғамыз. Соған орайластырып қайыр, садақа жасауды өз дәстүріне енгізе отырып, құрбандық шалудың құдіретіне, көмегіне, шапағатына шын сенеді (Құрбан шалғанда түйе, сиыр 7 кiciге бөлінеді. Яғни 7 адам кқұрбан шалды есебінде болады. Қой 1 кici отбасына уәжіп, ал етін қанша көп кicirc берсең, соншалық сауабы көп болмақ). Қазақтардың бip icтi болғанда „Садақа бердім" деп отыратыны содан болса керек. Кейде құрғақшылық болып, егін күйіп кетер қауіп төнгенде, Алладан жауын тілеп құрбандық шалып, тасаттық бepin жататын жайлардың қазақ арасындағы тамыры әлгідей терең ұғым-нанымда жатқаны даусыз. „Аруақ разы болсын", „Аруақ сақгап, алдымнан жарылқасын", „Аруақ, қолдай гөр, қолтығымнан жебей көр", - деп ата-баба аруағына арнап құрбандық шалып жатып, Бip Аллаға сыйынуы да соның бip көpiнici.
Құрбан айт үш-төрт күнге созылады. Бұл күндері мұсылман баласы, оның түтін түтеткен ынсапты отбасы өз парыздарына адалдықтарын білдіріп, аруақтарға мінәжәт етіп, дастарқан жаяды. Толып жатқан тағамдар даярлап, ас пісіреді, бip-бipiнe қонаққа барып, үйді-үйді жағалап айтшылайды. Жұрт таза, әсем киініп, от-бастарын жинастырып, ерекше қуаныш, ізгі тілектер тeбipeнісінe бөленіп, бір- бірімен ақ жарылып жүздесіп,жайдары отырыстар жасайды.
Andere Länder, andere Sitten
Мәтінге тапсырмалар
Der Schauspieler Tovo Tanaka philosophiert über hanseavische Eigenarten. Äussern Sie Ihre Meinung zur Textinformation.
Актер Тово Танака ганзей дәстүрлері туралы ой салады.
Мәтінді оқып, Тово Танаканың пікіріне өз көзқарастарңызды білдіріңіздер.
Über Hamburger und Höflichkeit
„Herzlich willkommen in Hamburg“, sagte freundlich die Stewardess unseres Lufthansa – Fluges von London nach Hamburg kurz nach der glücklichen Landung. Und ich freute mich mächtig. Wieder in meiner geliebten zweiten Heimatstadt zu sein. Was machte es da schon, dass der Grenzbeamte an der Passkontrolle seine Zähne nicht auseinander bekam, als ich ihn fröhlich begrüßte. Es machte mir gar nichts. Vielleicht leidet der Arme unter einer Zahnlücke? Wer weiß? Er musterte mich mit ernster und wichtiger Miene, dann meinen Pass, dann wieder mich, und das ging so einige Zeit hin und her, bis er mich gnädig und wortlos durchließ. Na und? Ich war schließlich wieder in Hamburg. Auch der rotgesichtige Taxifahrer hatte wohl nicht gerade seinen besten Tag. Eigenartig, dabei schien die Sonne. Er schüttelte nur beim Anblick meines vielen Gepäcks den Kopf, und ich durfte die Koffer in sein Auto verstauen. Dafür ließ er auch liebenswürdigerweise das gesamte Gepäck vor meinem Haus mitten auf der Straße stehen. Taxifahrer haben es eben heute eilig, dafür habe ich vollstes Verständnis. Was soll´s, ich bin in Hamburg. Einkaufe ich dann. Nanu, was war denn mit den Verkäuferin los? Ein stummes, aufforderndes Kopfnicken, schnell zu sagen, was ich möchte. Das war ´s.
Ja, warum soll sie auch höflich fragen, was ich für Wünsche habe. Warum? Schließlich darf sie ihre sichtbare Lustlosigkeit auch ein Mal an Kunden auslassen. Und heute bin ich eben dran. Das werde ich wohl verkraften können. Klar, konnte ich. Auch, dass bisher fein Mensch mein Lächeln erwidert hat. Und als ich dann Hunger bekam, muffelte ein Kellner um mich herum, statt mich höflich zu bedienen. Total sauer war der Bursche. Bestimmt hat er kein leichtes Leben bei seinem harten Job. Wenn es ihm gut tut, seine schlechte Laune bei mir los zu werden, bitte sehr. Doch dann habe ich mich unruhig gefragt, haben denn all diese unhöfliche Mitmenschen Goethes Faust gelesen? Denn da steht es schwarz auf weiß: „Im Deutschen lägt man, wenn man höflich ist.“ Demnach ist, wer unhöflich ist, also ehrlich? Doch nicht etwa nur bei den Deutschen, nein, auch den hier lebenden Ausländern mangelt es anscheinend an Höflichkeit. Nanu? Ob das ein Virus ist, der sich schleichend aber sicher ausbreitet? Also, das weiß ich aus meinem eigenen Erleben, dass sich zum Beispiel Italiener, Griechen, Türken und Japaner in ihrer Heimat vor Höflichkeit fast überschlagen. Aber angepasst, wie sie nun mal sind, haben sie zwar Deutsch gelernt, den unhöflichen Umgangston aber gleich dazu. Und pflegen sie nun sorgfältig. Nun, ärgere mich nicht darüber. Ein bisschen wundere ich mich allerdings schon. Auch über die Verkäuferinnen, die mir mein übrig gebliebenes Geld beim Bezahlen zackig zurückgeben, als würden sie es mir schenken. Dann sagen sie plötzlich „Bitte sehr“ und sind nicht bedanke. Oh, hat mich der Virus der Unhöflichkeit etwa auch erwischt? Komisch, die Verkäuferinnen in Londons berühmtem Kaufhaus Harrods, oder bei Bloomingdale´s in New York sind da anders, für sie ist Höflichkeit genauso wichtig wie eine gefüllte Kasse. Für mich steht immer noch fest, dass auch Hamburger wissen, was Höflichkeit bedeutet. Ganz bestimmt. Und sie manchmal vergessen, übersehe ich das höflich.
Tips zum Briefschreiben
Wenn mich ein Freund fragt, was mir besonders wünsche, sage ich manchmal: einen Brief. Denn ein Brief ist ein Geschenk, persönlicher, wahrer als vieles andere.
Gute Briefe schreiben ist eine Kunst. Leider haben wir diese Kunst fast ganz verloren. Niemand wird sagen, telefonieren sei eine Kunst, viele telefonieren genau wie sie rauchen, trinken, fernsehen. Wenn ich einen richtigen Brief schreiben will, muß ich ein bisschen nachdenken – über den anderen und über mich, das ist vielleicht ungemütlich.
Ein wertvolles Geschenk ist manchmal ganz billig, und es braucht nur wenig Mühe. Aber es ist ein weiter Weg zu dieser Kleinen Mühe.
Reisebrief
Freiburg liegt am westlichen Rand des Schwarzwaldes auf 280 m Höhe. Die Stadt zählt heute 180 000 Einwohner. Sie ist 870 Jahre alt und trotzdem eine der lebendigsten, jugendlichen deutschen Städte mit vier ständig ganz erstaunlich bespielten Theatern und einem regen Konzertleben. Neben der bedeutenden, im Jahr 1460 gegründeten Universität gibt es die Musikhochschule und drei weitere kleinere Hochschulen.
Seit dem Mittelalter übt Freiburg eine magnetische Anziehungskraft auf Künstler und Wissenschaftler aus, die Reihe der großen Theologen, Philosophen, Historiker und Schriftsteller, die hier lebten und lehrten, ist lang und geht von Albertus magnus und Erasmus von Rotterdam bis zu Edmund Husserl und Martin Heidegger.
Ein guter Teil seiner Attraktivität verdankt Freiburg natürlich seiner romantischen Lage am Fuß des Berges Schauinsland, auf den eine Seilbahn führt, der Berg ist 1300 m hoch.
Ein Brief an eine Freundin
Huang Yingying
Liebe Lily,
wie geht`s? Seit langer Zeit haben wir einander nicht geschrieben. Bist Du immer so beschäftigt? Wie ist die Sonnenblume auf Deinem Balkon? Hat sie geblüht? Immer wenn hier die Sonne scheint, muß ich an sie denken.
Wann war unser letzter Brief? Laß mich mal nachdenken, im März, schon vor 8 Monaten. Seit wir im Studentenheim Telefon haben, schreiben wir wenig. Ich bin nicht gegen die moderne Kommunikationstechnik, aber ich sehne mich immer nach den Tagen, an denen wir nur durch Briefe miteinander Kontakt haben konnten.
Ich mag das Gefühl von Schreiben. Bei schönem Wetter wähle ich schönes Briefpapier aus, sitze in der Sonne und schreibe alles, was ich sagen möchte. Ich muß nicht in einigen Minuten eilig sprechen wegen der hohen Telefonkosten, sondern ich schreibe sorglos und bequem mit einer Tasse warmen Tee in der Hand. Dann stecke ich den Brief in einen Umschlag, klebe eine schöne Briefmarke darauf und werfe ihn vorsichtig in einen Briefkasten. Danach beginnt das lange Warten. Das ist auch interessant. Ich errechne den Tag, an dem der Brief dich erreichen wird und stelle mir dein Gesicht vor, wenn Du ihn öffnest und liest. Und eines Tages finde ich einen blauen Umschlag ruhig in meinem Postfach liegen.
Ich habe alle Briefe in einem Kästchen gesammelt und hoffe eines Tages, wenn ich Zeit habe, sie nochmals zu lesen. Wenn ich alt bin, werde ich das eingestaubte Kästchen öffnen, dese Briefe lesen und in meine Jugend zurückreisen. Das ist etwas was das Telefon nicht schaffen kann.
Es scheint, dass die meisten Leute telefonieren möchten, weil es schnell ist, und dabei die älteren Kommunikationsweisen vergessen. Ich will nicht zu diesen Leuten gehören. Deshalb schreibe ich, wenn ich, wie heute, Zeit habe.
Die Sonne ist so warm und macht mich schläfrig. Es ist nicht früh, ich gehe in die Mensa und mache dann ein Mittagsschläfchen!
Vergiß nicht, mir zu schreiben!
Deine Anja.
„Ein Brief an eine Freundin“
мәтініне сөздер
beschäftigt sein – бір нәрсемен шұғылдану, қолы бос болмау
das Studentenheim – жатақхана
sich sehnen – сағыну
eilig – асығыс
sorglos – қамсыз, бейқам
errechnen – есептеп шығару
erreichen – белгілі бір жерге жету
sich vorstellen – көз алдына елестету
das Postfach – пошта жәшігі
hoffen – үміттену
eingestaubte – шаң басқан
zurückreisen – қайту
gehören – тиесілі болу
schläfrig – ұйқылы - ояу
die Mensa – асхана (оқу орнындағы)
vergessen – ұмыту
Мәтінге тапсырмалар
-
Beantworten Sie die Fragen
Сұрақтарға жауап беріңіздер
-
Warum schreiben die Mädchen so wenig?
-
Wonach sehnt sich Anja?
-
Warum mag Anja das Gefühl von Schreiben?
-
Warum sammelt Anja alle Briefe in einem Kästchen?
-
Was passt zusammen?
Қайсысы сәйкес келеді?
-
Die meisten Leute telefonieren
-
Ich schreibe
-
Eines Tages finde ich einen Umschlag
-
Wir schreiben wenig
-
Ich schreibe alles
-
Ich stelle mir dein Gesicht vor
-
In meinem Postfach liegen
-
Wenn der Brief dich erreichen wird
-
Seit wir im Studentenheim Telefon haben
-
weil es schnell ist
-
wenn ich Zeit habe
-
was ich sagen möchte
-
Nehmen Sie Stellung zum gelesenen Text.
Оқыған мәтінге өз ойыңызды білдіріңіз.
4. Schreiben Sie einen deutschen Brief.
Досыңызға немісше хат жазыңыз.
Мәтінге тапсырмалар
Lesen Sie den folgenden Brief und schreiben Sie alle Phraseologismen mit dem Komponenten Kopf heraus, finden Sie Analoge in der kasachischen Sprache. Übersetzen Sie den Text ins Kasachische.
Төмендегі хаттан Kopf компоненті бар фразеолгизмдерді теріп жазып қазақ тіліндегі аналогиясын табыңыздар. Хатты қазақ узусына сәйкес аударыңыздар.
Sehr geehrter Herr!
Ich muss Ihnen heute einmal energisch den Kopf waschen. Ich zerbreche mir schon tagelang den Kopf, und es will mir nicht in den Kopf hinein, warum Sie eigentlich in den Kopf gesetzt haben, meiner Frau den zu verdrehen; ausgerechnet Sie, dem doch schon der Kopf durch die Haare wäscht! Ich weiß, meine Frau ist von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt. Aber Sie können sich auf den Kopf stellen, ich werde es nicht dulden, dass sie beide die Köpfe zusammenstecken. Man tanzt und trampelt mir auf dem Kopf herum, und jetzt wird mir noch auf den Kopf gespuckt. Das macht mich ganz kopflos! Wie können Sie mich so vor dem Kopf stoßen? Ich muß Ihnen erst mal den Kopf zurechtrücken, denn Sie scheinen mit dem Kopf durch die Wand zu wollen. Aber Sie haben vergessen, dass ich nicht auf den Kopf gefallen bin. Meiner Frau bin ich bereits auf den Kopf gekommen: “Ich will Dir wegen dieser Sache nicht gleich den Kopf abreißen“, habe ich zu ihr gesagt, „aber diesen Kerl schlag Dir mal aus dem Kopf!“ Nun sitzt sie da mit einem dicken Kopf und lässt den Kopf hängen. Ihnen aber, mein Herr, rufe ich allen Ernstes zu: Es geht um ihren Kopf! Verlieren Sie nicht den Kopf, sondern ziehen Sie Ihren Kopf aus der Schlinge! Sie werden sich den Kopf einrennen, und dann sitzen Sie da mit einem Kopf wie ein Feuermelder so rot – Ich aber, merken Sie sich das, behalte den Kopf oben, denn Gott sei Dank: ich habe Köpfchen!
Tips der Amtssprache
Deutsches Original:
Sehr geehrte Frau ...,
wir bedanken uns für Ihre Bewerbung und Ihr Interesse an unserer Ausschreibung. Zu unserem Bedauern müssen wir Ihnen mitteilen, dass wir Ihre Bewerbung bei der Besetzung der ausgeschriebenen Position nicht berücksichtigen können. Wir hoffen auf Ihr Verständnis für unsere Entscheidung.
Ihre Bewerbungsunterlagen senden wir Ihnen zurück.
Mit freundlichen Grüßen
Deutsche Übersetzung eines englischen Originals
Guten Tag,
sehr geehrte Frau ...
Sie sind jetzt sicher etwas enttäuscht - die Entscheidung ist zugunsten eines Mitbewerbers ausgefallen. Dennoch: Ihre Voraussetzungen für eine derartige Position waren ebenfalls sehr gut. Die Entscheidung war nicht leicht. Aber müssen wir nicht alle damit leben, daß andere manchmal
noch ein paar kleine Gewichte mehr in die Waagschale werfen können? Sie haben bisher Ihren Weg gemacht - und Sie werden ihn auch weiter zielbewusst fortsetzen. Da sind wir sicher. Und manchmal kommt der nächste Wettbewerb schneller als man glaubt, und da ist man plötzlich selbst als Erster im Ziel. Das wünschen wir Ihnen sehr.
Alles Gute und viel Erfolg!
Mit freundlichem Gruß
Lerne fremde Sprachen und Bräuche kennen
Doktor Allwissend erzählte: Ich war in Moskau. Auf der Straße in der Nähe des Lenin-Museums sah ich einen Mann. Er fragte mich: „Sagen Sie bitte, wie komme ich zum Hotel 'Rossija'? “
„Sind Sie kein Russe? “ fragte ich.
„Nein, ich bin aus Bulgarien“.
„Sie sprechen aber gut russisch? “ sagte ich. „Das Hotel 'Rossija' ist nicht weit von hier. Es liegt am Roten Platz dort, wo der Moskwa-Fluß ist.“ Der Bulgare schüttelte den Korf.
Ich dachte, daß er mich nicht verstanden hatte, und erklärte noch einmal:
„Das Hotel 'Rossija' liegt an der anderen Seite des Roten Platzes, am Moskwa-Fluß“.
Der Bulgare schüttelte wieder den Kopf.
'Versteht er solche einfache Worte nicht? ' dachte ich und sprach langsam zum dritten Mal.
„Schauen Sie bitte in diese Richtung. Da ist der Kreml, weiter die Basilius-Kathedrale, dort hinten steht ein modernes Hochhaus, das ist das Hotel 'Rossija' “.
„Vielen Dank. Ich habe alles sehr gut verstanden“, sagte der Bulgare. Jetzt schüttelte ich den Kopf, und das verstand er nicht.
Den Kopf schütteln heißt in vielen Ländern „nein“, aber in Bulgarien „ja“.
Das weiß jetzt Doktor Allwissend.
Мәтінге тапсырмалар
1. Und in Ihrem Land? Was bedeutet in Ihrem Land den Kopf zu schütteln?
Ал сіздің елде ше? Сіздің елде бас шайқау нені білдіреді?
2. Inszenieren Sie den Text mit Ihrem Freund.
Мәтінді өз досыңызбен сахнаға дайындаңыздар.
Tabu
Man bohrt nicht in der Nase, man raucht nicht im Bett
Man sagte zu `nem Dicken nicht: „Mann bist du fett“
Man isst nicht mit den Fingern, man geht nicht bei Rot
Man wünscht einer Politesse nicht den Tod
Man spricht nicht über Sex
Sagt nie: „Es war fad“
Man schwimmt nicht nackt und bloß im Hallenbad
Man sollte weder schwarzfahr`n noch schwarzseh`n
Ich darf dir zwar die Zeit aber nicht die Uhr stehl`n
Tabu
Was man nicht dürfen darf
Tabu
Auch wenn man wollen würde
Ist man noch so scharf
Tabu Tabu
Man duzt keine Opas, man fälscht keine Schecks
Man macht auf Mutters Tischdecke keinen Klecks
Man lügt nicht bei der Beichte
Redet nie mit vollem Mund
Man darf nicht widersprechen
Schon gar nicht beim Bund
Man fragt eine Dame nie wie alt sie ist
Man lauscht nicht an der Wand
Auch wenn es spannend ist
Man sagt nicht „Neger“ zu `nem schwarzen Mann
Eine Frau lacht sich keine jung`ren Männer an
Tabu…
Es gibt `ne Menge Kurioses auf der Welt
Erlaubt ist doch nicht alles was gefällt
Eine Frau liebt keine Frau und ein Mann keinen Mann
Und wen der Papst in Rom geht niemand was an
Tabu…
Мәтінге тапсырмалар
Жоғарыдағы тақпақта келтірілген табуға өз пікіріңізді білдіріңіз.Сіздің елде табуға не жатады?
Nationale Vorurteile
Wer ist blond und groß mit einem dicken Bauch. Er ist Kartoffelfresser und trinkt imerweise Bier, trägt Lederhosen, singt laut und tritt in Gruppen quadratisch geordnet auf. Aber dafür ist er immer pünktlich und ordentlich.
Lösung: der typisch Deutsche aus der Sicht einiger Nicht -Deutscher.
Мәтінге тапсырмалар
Aufgabe: Formulieren Sie einen ähnlichen Text mit Stereotypen über eine andere Nationalität.
Басқа ұлт туралы осы мәтінге ұқсас мәтін құрастырыңыздар.
Deutschland und seine Nachbarn
Die Herren der Welt
|
Der Verfrasser dieser Zeilen macht es einem nicht sehr schwer,
|
Der Tschech ist frech
|
den Unsinn dieser „Charakterisierungen” zu erkennen.
|
Der Prager ist mager
|
Die lockere und eher witzige Zuordnung ist Wortspielerei, die gerade dadurch klarmacht, dass solche Verallgemeinerungen geballte Vorurteile
|
Der Lette: der fette
|
|
Der Ungar: höchstens halbgar
|
sind, wenn man es denn ernst meint!
|
Mogolen sind verquollen
|
Meinen wir es nicht manchmal ernst?
|
Dagegen der Neger: sehr integer
|
Deutsche sind ...
|
Der Chinese ist böse
|
Polen sind ...
|
Der Jugoslaw gar nicht brav
|
Russen sund ...
|
Der Bosnier: bosaft sehr
|
Turken sind ...
|
Der Eskimo ist allzeit froh
|
Wolfgang Redwanz
|
Ergänzen Sie um Adjektive:
Deutsche sind ... Spanier sind ... Griechen sind ...
Franzosen sind ... Portugiesen sind ... Italiener sind ...
Dänen sind ... Holländer sind ... Belgier sind ...
Finnen sind ... Österreicher sind ... Iren sind ...
Engländer sind ... Luxemburger sind ... Schweden sind ...
Мәтінге тапсырмалар
Wie werden Deutsche in Ihrem Land beurteilt?
Сіздің елде немістерге қалай баға береді?
Wie stufen Sie diese Urteile ein?
Nationale Vorurteile: Harmlos bis gefährlich!
Neimand kann bei Beurteilungen anderer Völker und Nationen ganz auf
Verallgemeinerungen verzichten. Es gibt wirklich Unsterschiede zwischen
Nationalitäten:
Die Deutschen trinken nun einmal – im Durchschnitt (!) - viel Bier; sie haben – im Durchschnitt (!) – weniger Kinder. Die Italiener unterhalten sich – Durchschnitt (!) – lauter und temperamentvoller als Deutsche.
Ohne solche schnellen Urteile ist keine Unterhaltung über die Auslandsreise oder eine Begegnung mit ausländischen Mitbürgerin möglich.
Andere Verallgemeinerungen sind einfach witzig: „Er trägt Lederhosen, hat große Füße, hält in der Hand ein Glas Bier und ist ein Wurstesser mit einem dicken Bauch. Er ist phantasie – und temperamentlos,eher schwerfällig: Er liebt Blasmusik und tritt in Gruppen quadratisch geordnet auf. Er ist fleißig und vor allem stolz auf seinen Wohlstand”.
Des Rätsels Lösung? Das bist du selbst! Oder? So sehen einige Ausländer jedenfalls den „typischen Deustchen ”.
Sicherlich handelt es sich dabei um Vereinfachungen, unzulässige Verallgemeinerungen und Vorurteile. In dieser Beschreibung kann man sie allerdings noch nicht einmal als schlimm, eher schon als komisch bezeichnen.
Aber: Dieses Beispel zeigt bereits, dass solche Verallgemeinerungen sehr schnell ins Negative gleiten
Verallgemeinerungen wirken oft wie ein Zerrspiegel und tragen mehr zur Entstellungals zur Kennzeichnung und Charakterisierung bei. Es gibt ein beinahe untrügerisches Anzeichen dafür, ob man sich von (noch zulässigen) Verallgemeinerungen in das (unzulässige) Feld von Vorurteilen
verirrt hat: Wenn das Bild von der Wir-Gruppe, also von der eigenen Nation, vom eigenen Volk, überwiegend positiv und das Bild von der Fremdgruppe, also von einem anderen Volk, überwiegend negativ ist.
Wolfgang Redwanz
Достарыңызбен бөлісу: |