Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі қр медициналық жоғары оқу орындарының ОҚУ-Әдістемелік бірлестігі
жүктеу/скачать 1.95 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Өт айдайтын белсенділігі.
- 4. Қан тоқтататын қасиетін
- 5. Гипотензивті және седативті әсері .
- 6. Кардиотропты әсері.
- 7. Язваға қарсы әсері.
- 8. Жарақатты жазатын және микробқа қарсы әсерлерге (іріңді жараларды, фурункулдерді, ойылуды емдеуге)
| 2. Несеп айдайтын белсенділігі. Көптеген өсімдіктердің несеп айдайтын әсері күмәнсіз немесе оны маңызды дәрежеде өсімдікте флавоноидтардың әртүрлі топтарының және жеткілікті жоғары мөлшерде болуымен байланыстырады.
Айқын несеп айдайтын әсері бар өсімдіктерге (флавоноидтардың әртүрлі шамасымен) дала қырықбуынын, құс таранды, бояулық риянды, бояу дрокін, гүлкекірені, верескіні, қара ырғайды, лабазникті, қуаңдәріні, жарықдәріні, қайыңның жапырақтары мен бүрлерін, теректің бүрлерін, қасқыржемді, ақжелкенді, жүгеріні (шашағын), қымыздықты жатқызуға болады. Құрамында флавоноидтары бар өсімдіктерді қолдану несеп қышқыл диатездің дамуына, диабетгенді әсерге (керісінше, флавоноидтар аздап гипогликемиялық әсер көрсетеді), қышқылдық-негіздік баланстың өзгеруіне калий жетіспеушілігіне алып келмейді. Флавоноидтардың несеп айдайтын қасиетін олардың бүйрек тамырларын кеңейтуімен және біріншілік несептің фильтрлеудің күшейтуімен (эуфиллин сияқты) байланыстырады. Бүйрек және жүрек ауруларынан болатын ісінуде гүлкекіре гүлдерінің, итошаған шөбінің, шегіргүл шөбінің тұнбаларын, қуаңдәрінің тұндырмасын қолдануға ұсынады. Қан айналуының жетіспеушілігінен туындайтын жүрек ауруларынан болатын ісінуде дала қырықбуыны шөбінің тұнбасын қолдануға болады. Бүйрек тас ауруларында құстаран шөбінің тұнбасын, құрамында дала қырықбуынының экстрактысы бар марелин қолдануға ұсынады. 3. Өт айдайтын белсенділігі. Өт айдайтын және гепатқорғаныштық әсерін флавоноидты өсімдіктердің едәуір маңызды әрі кеңінен қолданылатын қасиеттердің қатарына жатқызуға болады. Осындай қасиеттерге көптеген өсімдіктер ие, соның ішінде әсіресе құмдық салаубас, володушка, алатікен, түймешетен, кәдімгі жусан, кәдімгі шетен, жүгері шашақтары және т.б. Флавоноидтардың өт айдайтын әсері гепатоциттермен өтті түзу және бөлініп шығару қызметін күшейтуге байланысты. Бұл кезде өттің тек тығыз компоненттер ғана емес, сонымен бірге сұйық бөлігінің де бөлініп шығуы күшейеді. Нәтижесінде оның өт капиллярлары мен жолдарындағы ағыны күшейіп, өттің өт қапшығына құйылуы жақсарады. Осыдан барып инфекцияның тұрақтылығы нашарлап, өт қышқылының қиыршықтануы өт жолдарында құм пайда болуына жол берілмейді. Бұл процесстер эфир майлары мен флавоноидтардың спазмолитикалық әсерінің нәтижесі. Өт айдайтын қасиетімен қатар флавоноидтардың бауырдың антитоксиндік қызметін күшейтетін әсері олардың Redox-парларды түзе алатындарының тотығу-тотықсыздану реакциясына тікелей қатысуына байланысты. Флавоноидтардың антиоксидантты және мембрананы тұрақтандыратын белсенділігі оның қабынуға қарсы және басқа да жоғарыда аталған әсерлерімен үйлесе отырып гепатоциттерді түрлі зиянды факторлардың зақымдағыш инфекциялық және улы әсерінен сақтайды, яғни гепатопротекторлы әсер береді. Флавоноидтардың көп жақты гепатотропты әсері флавоноидты өсімдіктерді (әсіресе күрделі жинақтарда) гепатиттерде, холангиттерде, холециститтерде, бауырдың қызметін белсендіру қажетті болған жағдайдағы ас қорыту органдарының түрлі патологиясында және басқа да ауруларда қолдануға мүмкіндік береді. Холециститтерде, өт жолының дискинезияларында оттегі тас ауруында және гепатиттерде салаубас, түймешетен гүлдерінің тұнбалары, танацехол, салаубас гүлдерінің құрғақ экстрактысы мен фламин препараты қолдануға ұсынылады. 4. Қан тоқтататын қасиетін жатырдан, көтеуден және мұрыннан қан кеткенде бұрыш таран және айланшөп таранның шөбінен алынған препараттарын, қуаңдәрінің тұндырмасын қолданады. Қан тоқтататын әсері бұрыннан анықталған және медицинада жатырдан, көтеуден, ішектен және басқа да кіші қан кетулерде кеңінен қолданылады. Қан тоқтататын әсерге бұрыш таран мен айланшөп таран, тауқалақай, кәдімгі жұмыршақ, жапон софорасы және кейбір басқа да өсімдіктер препараттары ие. 5. Гипотензивті және седативті әсері. Көптеген флавоноидты өсімдіктерге тән және олардың эфир майларымен, хромондарымен, кумариндермен бірлескен әсеріне байланысты. Флавоноидтардың спазмолитикалық қасиеттері коронарлы артерияларға, аздап ми тамырларына, ішекке, бронхтарға, өт жолдары мен жатырға белгілі. Флавоноидтар түрлі эндо- және экзогенді факторлардың әсерінен болатын жылтыр бұлшық ет талшықтарының тырысуын басады. Олардың ішінен ең белсенділері ретінде гиперинді атауға болады. Кейбір өсімдіктер седативті әсер көрсетеді, мұны артериялық қысымның тұрақтануы мен қантамырларының орталығына (стрессогенді) қысымдылық әсердің азаюымен байланыстыруға болады. Аздаған несеп айдайтын әсердің болуы пайдалы қосымша құбылыс, бірақ бұл көрсеткішті айқын диуретикалық әсері бар өсімдіктерді қосымша қолдану арқылы күшейтуге болады. Гипотензивті және седативті әсерге сасықшөптің, аронияның, батпақты ақшайырдың (әсіресе гипертониялық аурудың алғашқы сатыларында), түктігүлді астрагалдың, байкал томағашөбінің препараттары ие. 6. Кардиотропты әсері. Бұған біздер шартты түрде белсенділіктің үш түрін жатқызамыз: кардиотоникалық, коронаркеңейіткіш және антиаритмиялық. Мұндай біріктірудің өзіне тән негіздері бар. Кардиотропты әсердің осы үш белсенділіктері ілесіп жүреді, ал жеке жағдайда бұл белсенділіктер айтарлықтай әлсіз. Солай бола тұрса да олардың бірге тағайындалуы жүрек жұмысының бұзылуының жеңіл формаларында (соғудың әлсіреуінде, экстрасистолияларда, ауырсыну синдромында және т.б.) вегетотамырлардың дистониясында және невротикалық бұзылуларда, гипертоникалық ауруларда пайдасы бар әрі әсері күшті. Долана гүлдері мен жемістерінің (әртүрлі түрлері) флавоноидтарының кардиотропты әсері едәуір күшті әрі жақсы зерттелген. Өсімдік құрамында 15-тен аса флавоноидтар (агликон және гликозид күйіндегі) түзіледі, олардың ішіндегі ең көп қызығушылық туғызатындары гиперозид, кверцетин, витексин және оның рамнозиді. Гиперозидтің кардиотоникалық әсерінің механизмі флавоноидтардың миокардтың энергиялық алмасуына дұрыс әсер етуіне (глюкозаның ыдырауын, оттекті қолдану пайдалы әсер коэффициентін жоғарлату), жүректі калий иондарымен толықтыруға байланысты. Құрамында гиперозиді бар бірақ сонымен қатар басқа әсер етуші заттары бар кейбір басқа өсімдіктер төмен кардиотоникалық әсер көрсетеді. Мұндай әсер сасықшөптің, сиыр құйрықтың, астрагалдың, шәйқурайдың, құсықшөптің, жөке гүлдерінің препараттарына тән. Флавоноидтардың улылығы басқаларға қарағанда ерекше аз, сондықтан долана гүлдерінің және жемістерінің препараттарын жүрек жұмысының қызметі нашарлағанда, аритмияда, тахикардияда ұзақ пайдалануға болады. 7. Язваға қарсы әсері. Ликвиритон мен флакарбиннің асқазан мен он екі елі ішектің язваларына қабынуға қарсы, спазмолитикалық және секрецияға қарсы әсер көрсетеді. Мысалы, батпақ ақшайырдың шөбі, көк көкшегүлдің тамырлары мен тамырсабақтары кешенді таблетка күйінде қолдануға ұсынылады. 8. Жарақатты жазатын және микробқа қарсы әсерлерге (іріңді жараларды, фурункулдерді, ойылуды емдеуге) жапон софорасы жемістерінің тұндырмасы, новоиманин, батпақты ақшайыр шөбінің майлы экстрактысы ие. жүктеу/скачать 1.95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|