ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР ТАҚЫРЫПТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ

3 ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР ТАҚЫРЫПТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ

Әр зертханалық сабақтың дайындалуын тақырыптың негізгі ережелерінің қайталауынан бастау қажет және бақылау сұрақтарына жауап беру керек.

Оқулықпен жұмыс істеу кезінде қарастырыл отырған тақырып бойынша есептерді шешу қажет. Есептерді өз бетімен шешу керек, себебі осы кезде алған теориялық білімдері жақсы меңгеріледі және бекітіледі.

Барлық талап етілген есептерді өз бетімен шығару, одан кейін оқулықтарда және оқу әдістемелік нұсқауларында шығарылып көрсетілген есептерге талдау жасау өте пайдалы

Типтік есептерді біз аудиториялық лабораториялық сабақтарда шешеміз. Үй тапсырмаларын орындау кезінде туындаған сұрақтарға студенттердің оқытушы қол астындағы өздік жұмысы (ОСӨЖ) кезінде жауап беремін.

Қарастырылатын материалдарды толық меңгеру үшін әр тақырып бойынша қысқаша конспект жасау керек, оған негізгі анықтамаларды, барлық формулаларды және олардың ішіндегі шамалардың физикалық мәнін талдау жасай отырып жазу керек.

Әр тақырыптар бойынша есептердің шешімдерін және барлық жазбаларды лабораториялық сабақтарға арналған жеке дәптерге жазу керек.

Өздеріңіздің өз бетімен дайындалған материалдарыңыз одан әрі емтихан алдындағы пәнді қайталау кезінде үлкен көмекші құрал болып табылады, сонымен қатар іс жүзінде анықтама ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Кесілу күшін анықтайтын ПМ-3 аспаптың құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің кесілу күшін анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. 
   Кесілу күші нені сипаттайды?
   
2. 
   Шұжық бұйымдарды кесілуге сынайтын аспап не болып табылады?
   
3. 
   Шұжық бұйымдарды кесілуге сынайтын аспап қалай жұмыс істейді?
   
4. 
   Ет, балық, көкөніс және басқа тамақ өнімдердің жұмсақтылығын аспаптың жұмыс істеу тәртібі қандай?
   
5. 
   Тендерометр деген не?
   
6. 
   АҚШ жасалған тендерометр не болып табылады?
   
7. 
   Сектилометр арқылы не өлшеуге болады?
   
8. 
   Кесілу күшін анықтайтын әдіс неге негізделген?
   
9. 
   Кесілу күшін анықтауға қандай аспапты қолданады?
   
10. 
    ПМ-3 аспабы қалай жұмыс істейді?
    

Ығысу қасиеттерін анықтайтын конусты пластометрдің құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің ығысу қасиеттерін анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Конусты пластометрдың жұмысшы органдары қандай болады?

2. Конусты пластометрдың қандай аспап болып табылады?

3. Өлшеуіш органның өлшемі аспаптың көрсеткіштеріне әсер етеді. Әдебиеттерде бұл жайында жалпылама белгіленген тоқталым жоқ, дегенмен аспаптардың жұмысшы құралдарының оңтайлы өлшемдерін таңдауға арналған қандай ұсыныстар бар?

4. Пластометрдың негізгі сипаттамалары болып не табылады?

5. Жылдамдық градиенті деген не?

6. Жылдамдық градиентін жуықтап қандай сызықтық тәуелділік түрінде өрнектеуге болады?
Тақырып 3. РВ-8 ротационды вискозиметрде ығысудың шекті кернеуі мен тиімді тұтқырлықты анықтау.
Жұмыстың мақсаты.

Ротационды вискозиметрдың құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің ығысу қасиеттерін анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Ротационды визкозиметрлердің жұмысшы органдары қандай болады?

2. Ротационды вискозиметрлер қандай аспап болып табылады?

3. Өлшеуіш роторлардың өлшемі аспаптың көрсеткіштеріне әсер етеді. Әдебиеттерде бұл жайында жалпылама белгіленген тоқталым жоқ, дегенмен аспаптардың жұмысшы құралдарының оңтайлы өлшемдерін таңдауға арналған қандай ұсыныстар бар?

4. Вискозиметрдің негізгі сипаттамалары болып не табылады?

5. Жылдамдық градиенті деген не?

6. Жылдамдық градиентін жуықтап қандай сызықтық тәуелділік түрінде өрнектеуге болады?
Тақырып 4. «Реотест» типті ротационды вискозиметрде ығысудың шекті кернеуі мен тиімді тұтқырлықты анықтау.
Жұмыстың мақсаты.

«Реотест» типті ротационды вискозиметрдың құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің ығысу қасиеттерін анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Ротационды визкозиметрлердің жұмысшы органдары қандай болады?

2. Ротационды вискозиметрлер қандай аспап болып табылады?

3. Өлшеуіш роторлардың өлшемі аспаптың көрсеткіштеріне әсер етеді. Әдебиеттерде бұл жайында жалпылама белгіленген тоқталым жоқ, дегенмен аспаптардың жұмысшы құралдарының оңтайлы өлшемдерін таңдауға арналған қандай ұсыныстар бар?

4. Вискозиметрдің негізгі сипаттамалары болып не табылады?

5. Жылдамдық градиенті деген не?

6. Жылдамдық градиентін жуықтап қандай сызықтық тәуелділік түрінде өрнектеуге болады?
Тақырып 5. Энглер ротационды вискозиметрде тұтқырлықты анықтау.
Жұмыстың мақсаты.

Энглер ротационды вискозиметрдың құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің тұтқырлығын анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Ротационды визкозиметрлердің жұмысшы органдары қандай болады?

2. Ротационды вискозиметрлер қандай аспап болып табылады?

3. Өлшеуіш роторлардың өлшемі аспаптың көрсеткіштеріне әсер етеді. Әдебиеттерде бұл жайында жалпылама белгіленген тоқталым жоқ, дегенмен аспаптардың жұмысшы құралдарының оңтайлы өлшемдерін таңдауға арналған қандай ұсыныстар бар?

4. Вискозиметрдің негізгі сипаттамалары болып не табылады?

5. Жылдамдық градиенті деген не?

6. Жылдамдық градиентін жуықтап қандай сызықтық тәуелділік түрінде өрнектеуге болады?
Тақырып 6. Өнімдердің жабысқақтығын анықтау.
Жұмыстың мақсаты.

Жабысқақтықты анықтайтын зертханалық қондырғының құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, өнімдердің жабысқақтығын анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Адгезияны анықтау әдістері мен аспаптарының жұмыс принципі қандай құбылысты жасауға негізделеді?

2. Ад­гезиялық беріктікті анықтау әдістері қандай?

3. С.В. Сорокин мен С.А. Мачихин қандай аспап жасап шығарды?

4. Өнімдердің кіші және үлкен қозғалыс жылдамдықтары кезіндегі сыртқы үйкеліс жылдамдықтарын анықтауға арналған аспаптардың түрлері қандай?

5. Трибометр деген не?

6. МТИММП-тің әмбебап адгезиометрінің құрлысы қандай? Оның техникалық сипаттамасы қандай?

7. Ю.В. Клаповскийдің адгезиометрі қандай өнімдердің қасиеттерін анықтауға арналған?

8. Ю.В. Ашкеров қандай зерттеулерін жүргізді?
Тақырып 7. Соколов-Большаков аспабында ет фаршының жабысқақтығын анықтау.
Жұмыстың мақсаты.

Соколов-Большаков аспабының құрылысымен, жұмыс істеу тәртібі мен пайдалануымен танысу, ет фаршының жабысқақтығын анықтаудың практикалық түрде тәжірибе алу.

1. Адгезияны анықтау әдістері мен аспаптарының жұмыс принципі қандай құбылысты жасауға негізделеді?

2. Ад­гезиялық беріктікті анықтау әдістері қандай?

3. С.В. Сорокин мен С.А. Мачихин қандай аспап жасап шығарды?

4. Өнімдердің кіші және үлкен қозғалыс жылдамдықтары кезіндегі сыртқы үйкеліс жылдамдықтарын анықтауға арналған аспаптардың түрлері қандай?

5. Трибометр деген не?

6. МТИММП-тің әмбебап адгезиометрінің құрлысы қандай? Оның техникалық сипаттамасы қандай?

7. Соколов-Большаков аспабы қандай өнімдердің қасиеттерін анықтауға арналған?

8. Ю.В. Ашкеров қандай зерттеулерін жүргізді?
4 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫН ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
Әрбір студентке пәнді оқу барысында жеке үй тапсырмалары беріледі. Үй тапсырмалары пәннің негізгі бөлімдерінің барлығын қамтиды және теориялық білімдері қандай деңгейде меңгерілгенін және сол теориялық білімдері практикалық есептерді шешуге қолдана алатындығын көрсетеді.

Тапсырма ретінде теориялық сұрақтар мен есептер ұсынылады.

Берілген құрылым бойынша жауаптарын сипаттап, суретін салып, негізгі есептеулерді шешу керек.

Есепті шығару кезінде оларға қысқаша түсініктемелер беріледі, есептерде қолданатын барлық формулалар міндетті түрде көрсетіледі және қажетті сызбалады масштабын ескеріп орындалады. Үй жұмысының соңында пайдаланылған әдибеттерге сілтеме жасау қажет.

Әрбір тапсырма А4 формат беттерде орындалу және есептеу жұмыстарына қойылатын талаптарға сай рәсімделіп жазылуы қажет. Өздік жұмыс анық жазуымен жазылу керек. Есептеу-графикалық жұмыстың сыртқы бетінде студенттің аты-жөні, мамандығы, курсы, тобы, вариант номері және тапсыру уақыты көрсетулі керек.

Тапсырмаларды орындауды оны тапсырудың соңғы күніне қалдырмаңыз. Өкінішке орай кебір студенттер солай жасайды. Сізге бұл жағдайда күрделірек есептерді шешу кезінде қиыншылықтар туындайды.

Егер сіз тапсырма жұмыстарын орындағанда белгіленген графикті ұстансаңыз, есептерді шешу кезінде туындаған сұрақтарға ОСӨЖ өткізу кезінде жауап бере аламын.

Бақылау есептерінің номерін және есепте көрсетілген шамалардың сандық мәндерін студент берілген вариант бойынша алады (1, 2 кестелер).

Есептерді шығаруға қажетті жетіспейтін параметрлерді берілген оқулықтың қосымша кестелерінен немесе басқа анықтамалық оқулықтардын алуға болады.

1 кесте

1- псевдопластикалық сұйықтықтар ағуының реологиялық теңдеулері.

2- негізгі реологиялық механикалық модельдері.

3- Максвелл және Кельвин-Фойгт модельдері.

4- Бингам, Шведов және Шведов-Бингам модельдері.

5- пластикалық сұйықтықтар ағуының реологиялық теңдеулері.

6- домалақ канал ішінде бейньютондық сұйықтықтардың ағуы.

7- төрт бұрышты канал ішінде бейньютондық сұйықтықтардың ағуы.

8- параллель пластиналар арасындағы бейньютондық сұйықтықтардың ағуы.

9- сақина тәрізді канал ішінде бейньютондық сұйықтықтардың ағуы.

10- вискозиметрлік жүйелерде бейньютондық сұйықтықтардың ағуы.

11- сұйықтықтардың қасиеттері.

12- қатты деңелердің қасиеттері.

13- капиллярлі вискозиметрлердің теориясы.

14- ротационды вискозиметрлердің теориясы.

15- бейньютондық сұйықтықтарды тасымалдаға арналған сорғылар.

1- капиллярлі вискозиметрлер.

2- ротационды вискозиметрлер.

3- адгезиометрлер.

4- трибометрлер.

5- шарикті вискозиметрлер.

6- пенетрометрлер.

7- консистометрлер.

8- созу мен қысуға арналған аспаптары.

9- кесуге арналған аспаптары.

10- салыстырмалы өлшеуге және де өнімдердің қасиеттері мен дайындығын бақылауға арналған аспаптары.

11- Процесстерді бақылауға арнлаған және ұздіксіз жұмыс істейтін аспаптары.

12- Конусты пластометрлер.

13- Капиллярлі вибровискозиметрлер.

14- Ротационды вибровискозиметрлер.

15- Виброреометрлер.

1- шұжық фаршының тұтқырлығы мен шекті ығысу кернеуі.

2- балық фаршының тұтқырлығы.

3- ет-сүйек шикізатының тұтқырлығы.

4- сүт өнімдерінің тұтқырлығы.

5- қамырдың тұтқырлығы мен шекті ығысу кернеуі..

6- шұжық фаршының компрессиондық қасиеттері.

7- қамырдың компрессиондық қасиеттері.

8- еттің компрессиондық қасиеттері.

9- балық өнімдерінің компрессиондық қасиеттері.

10- сүт өнімдерінің компрессиондық қасиеттері.

11- ұн өнімдерінің компрессиондық қасиеттері.

12- кондитерлік өнімдерінің компрессиондық қасиеттері.

13- шұжық фаршының жабысқақтығы.

14- қамырдың жабысқақтығы.

15- сүт өнімдерінің жабысқақтығы.

Біліктің айналу жылдамдығында n қос әрекетті бір цилиндрлі сорғыда көлемдік п.ә.к. _о = 0,88.

Сорғының сағаттық өнімділігі мен берілістің бірқалыпты емес дәрежесін анықтау қажет, егер сорғы цилиндрінің диаметрі D, шток диаметрі d, қос­иінді біліктің радиусы r. Біліктің бір айналым уақыт мерзімдегі сорғы өнімділігінін өзгеру графигін тұрғызу қажет.
2 есеп.

Дозатордың піспекті сорғысы фаршты тасымалдайды, оның температурасы Т⁰С. Піспек диаметрі D, ол қос жүріс n жасайды, бұл кездегі оның жүрісі S.

Фаршты сору процесінің басында және сору құбырөткізгіштегі фарш жылдамдығының ең жоғары мәні болғанда шекті сору биіктігін h_в анықтау қажет. Сору құбырөткізгіштің диаметрі d_в және оның ұзындығы l_в. Сорғы білігінің айналу жылдамдығы n. Сору клапандағы тегеуірін азаю жағдайын еске алған жөн. Сорғыдағы фарштың көлемдік шығындарын есепке алмайды.
3 есеп.

Ортадан тепкіш сорғы Т⁰С температурада сүтті ашық резервуардан жабық резервуарға тасымалдайды. Резервуарлардағы сүттін деңгейі өзгермейді, ал сүт берілетін геометриялық биіктігі Н_г. Сорғының сүт шығу жеріндегі орнатылған манометрдің қысым көрсеткіші р_м. Сору құбырының диаметрі d_вс мен ұзындығы l_вс және ығыстыру құбырының диаметрі d_н мен ұзындығы l_н. Олар М материалдан жасалған. Жергілікті кедергілерден: радиусымен құбырлар бұрылысын, қайтару клапанмен сору корабын және _к, _в жергілікті кедергілер коэффициенттерімен ығытыру құбырдағы вентиль мен резервуарға сүттің кіру жерін еске алып, сорғының сипаттамасын тұрғызу қажет.

Сорғының жұмыс істеу кезіндегі жұмысшы нүктесін, оның тегеуірінін, өнімділігі мен қуатын анықтау қажет.
Сорғының сипаттамасы (3 есепке)

Пара­ метр	Вариант нөмірі
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Vc, л/с	0,00	0,30	0,50	0,70	0,90	1,10	1,30	1,50	1,70	1,90
Н, м	12,0	11,7	11,5	11,2	10,8	10,2	9,3	8,1	6,0	1,8
, %	0,0	34,0	50,0	60,0	65,0	69,0	70,0	68,0	62,0	51,0

4 есеп.

Ортадан тепкіш сорғының сипаттамасы теңдеумен анықталады. Бұл сорғы құбырөткізгіштен бейньютондық сұйықтықты ығыстырып, қажетті тегеуірін шығыннның квадратына пропорционал – Сорғының өнімділігі, тегеуірін және қуатын анықтау қажет. Егер сорғы білігінің жылдамдығы екі есе асса және құбырөткізгіштегі кедергі дейін өсіп өзгерсе, онда сорғының өнімділігі, тегеуірін және қуаты кандай болады?