Қазақстанның автокөлік тасымалдау кешенінің экономикалық МӘНІ
Халық ТЖ ұзындығы (км)
жүктеу/скачать 410.93 Kb.
|
1 2
Муканова Махаббат- Бұл бет үшін навигация:
- 3.2 Қазақстанның автомобиль жолдары саласының нормативті-техникалық құжаттарын жетілдіру
1.2 Қазақстанның автожол саласының тарихы 1920-1930 жылдар Қазақстан аумағындағы жол шаруашылығы, азаматтық соғыс жылдарында қираған кезде, 1920 жылдан бастап қайта жандана бастады. Өткен жылғыдан бері 127 км жол қатты жабынды. Жол учаскелерінде тек қол еңбегі қолданылды. 1940 жылы жол механизмдері мен машиналарының бірлі-жарым даналары алғаш рет Қазақстанда жиырмасыншы жылдардың екінші жартысында пайда болды. Бұл аз қуатты техника болды: доңғалақты тракторлар, тіркеме катоктар мен грейдерлер. Ұлы Отан соғысы жылдарында қазақстандықтар өз еңбегімен фашистік агрессорды жеңуге көмектесті. Ауыр 1943 жылы олар Ақадыр-Ақшатау автомобиль жолын салды, ол бойынша қорғаныс өнеркәсібіне қажетті полиметалл кенін шығарды.1950 жылдары алғашқы бесжылдық жылдары бұрынғы Одақта машина жасау өнеркәсібі қарқынды дами бастады. Жол құрылысшылары жыл сайын жол техникасын көбірек алды. Соғыстан кейінгі жылдары ол анағұрлым жетілдірілген және өнімді болды. Оның ассортименті кеңейтілді. Қазақстанның Жол шаруашылығын техникалық жарақтандыру қарқыны бойынша елдің экономикалық жағдайын бақылауға болады.1960 жылдары тың және тыңайған жерлерді игеру кезеңінде Қазақстанның жолшылары жекелеген жолдарды орналастырудан жаппай құрылысқа көшті. 70 жыл ішінде олардың еңбектерінің жемісі 80 000 км қатты жабынды жол, оның ішінде 52 000 км Асфальтбетонды және қара жабынды, 5000-нан астам көпір, 43 000 су өткізгіш құбырлар, республиканың көптеген қалалары мен кенттерінің көшелерін безендірген тұрғын және қоғамдық-әкімшілік ғимараттар болып табылады.1970 жылдары жолшылар жол-құрылыс материалдарының жеке өнеркәсібін, жол техникасын жөндеу зауыттарын құрды. Қатты жабыны бар автомобиль жолдары желісін барлық облыстық және аудандық орталықтар мен ауылдық жерлердегі елді мекендердің басым бөлігі байланыстырды.1980-1990 жылдары Қазақстанның жолшылары бірегей құрылыстар: стадион, Медеу спорт кешені, Алматыдағы Республика сарайы, көптеген облыс орталықтарында аэровокзалдар мен ұшу-қону алаңдары салынды.2012 жылы автожол саласын реформалау қажеттілігі мәселесі 2012 жылғы мамырда Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту мәселелері жөніндегі мемлекеттік комиссияның отырысында қабылданды. 2012 жылғы 18 мамырда Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту мәселелері жөніндегі мемлекеттік комиссия автожол саласын реформалау қажеттілігі туралы шешім қабылдады. 2013 жылғы 2 шілдеде № 112-V "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне автожол саласын реформалау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы"Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. 1.3 Автокөлік кешенінің негізгі құралдар түсінігі және оның құрылымы Теміржол көлігі күрделі көп салалы шаруашылық. Оның құрамына темір-жол мен кәсіпорындар, сондай-ақ әкімшілік-шаруашылық, мәдениет-тұрмыс, медициналық мекемелер, ғылыми және оқу институттары, техникумдар кіреді. Тасымалдау процестерін орындау үшін жылжымалы құрамнан және құрылыстар мен құрылғылардан тұратын теміржолдың техникалық құралдары бар. Олар: бөлім бекеттеріндегі жол тарамдары. Олар пойыздарды қабылдауға, жөнелтуге, қарсы қабылдауға, басып озуға, вагондарды таратуға,және сұрып-тауға, т.с.с. операцияларды орындауға арналған; жолаушыларды мінгізуге, түсіруге және т.б. қызмет көрсетуге арналған құрылыстар; жүктерді түсіруге, тиеуге, сақтауға арналған құралдар; пойыздар жүрісінің қауіпсіздігін қамта-масыз етуге және өндіріс процестерін жеделдетуге арналған автоматика, телемеханика, байланыс және есептеу техникасының құрылғылары; локомотивтер мен вагондарды жабдықтау мен жөндету құрылыстары; электрмен қамтамасыз ету құрылғылары (бұған қосалқы жетек стансалары және электр-лендірілген жолдардағы түйіспе жүйелері кіреді); сумен қамтамасыз ету құрылғылары; материалдық-техникалық жабдықтармен қамтамасыз ету құрылғылары. Теміржол қарамағындағы өнеркәсіп орындарына қызмет көрсететін (вагондарды беру, қайтару және тиеп-түсіру операциялары және басқалары орындалады) аймақтық көлік салаларының аралық қатынасының (шаруашылық есепті) бірлестіктері мен өнеркәсіп орындары кіреді. Теміржолдағы техникалық технологияның ұйымдастыруы мен басқарудың негізгі элементтері туралы түсінік. Техника. Теміржол көлігінің техникасының немесе техникалық құрамдалуының негізін жасанды құрылыстары бар жолдар, станциалар және жолаушылық жүктік және қамтамасыз ету құрылғылары бар басқа да бөлек пункттер жылжымалы құрам, депо, энергиямен қамтамасыз ету құрылғылары, эксплуатациялық жұмысты басқару және қозғалысты реттеуге арналған арнайы құралдар, байланыс құралдары. Теміржол бұл, әдетте үйінді немесе ойынды үстіне қиыршықтан, гравиден немесе құмнан жасалған балласты призма орнатылған нақты өлшемдері болатын жер құрылысы. Балласты призманың үстіне белгіленген эпюр бойынша темір бетон, ағаш немесе металл шпалдары орнатылады, ал оларға ерекше қыс-тырғыштар арқылы болат рельстері бекітіледі. Бұндай конструкцияны клас-сикалық деп атайды. Трассаны жобалау және құрылыс кезінде темір жолын түзу және көлденең етуге тырысады, ал оған жеткізуге мүмкін болмағанда профиліндегі қатты еңістікті және планының домалануын болдырмауға тырысады. Еңістік қатты болған сайын және қисықтықтардың радиустары аз болған сайын қозғалысқа қарсы кедергі көп болады, әрі басқа да бірдей жағдайларда пойыздың массасы және оның қозғалыс жылдамдығы аз болады, яғни өткізу және тасымалдау қабілеттілігі аз болады. Жасанды құрылыстарға көпірлер, тоннельдер, жолаушы және жүк платформалар тіреуіне дуалдар, су өткізгіш трубалар және т.б. жатады. Аталған құрылыстардың барлығы жолдық габарит немесе құрылыстардың жақындау габаритіне байланысты соғылады. Бұл габариттің өзі тұрақты құрылыстардың кез-келген бөлігі кірмеуі керек, шектеулі белгілерді білдіреді. Теміржол-дағы негізгі желілерде бұл габариттің максималды биіктігі 6400 мм, ал ені 4900 мм болады. Жолдық габарит барлық жылжымалы құрамның темір жол-дағы қауіпсіз қозғалысын қамтамасыз етеді. Оның белгіленген габариттер ар-асындағы керекті қашықтықты белгілейтін өзінің максималды биіктігі 5300 мм және ені 3600 мм габариті болады. Тез арадағы жолды жөндеу және оған қызмет көрсету үшін әртүрлі жолдық машиналардың үлкен паркі қызмет етеді. [3, 12 б.] Мемлекеттің қолдауымен автожол саласының бағдарламалық құжаттарына сәйкес Компанияға мыналар жүктелген: - «Орталық – Оңтүстік», «Орталық – Шығыс», «Орталық-Батыс», «Ақтөбе – Атырау – Астрахань», «Алматы – Өскемен», «Бейнеу – Ақтау» инвестициялық жобаларын іске асыру; - «Астана – Қостанай – Челябинск», «Таскескен – Бақты», «Омск – Майқапшағай», «Үшарал – Достық», «Самара – Орал - Ақтөбе» республикалық тораптар бойынша халықаралық бағыттарды дамыту; «Атырау Ақтөбе», «Атырау Ақтау», «Астана – Петропавл – Ресей Федерациясы шекарасы», «Бейнеу – Ақжігіт», «Орал - Тасқала» автожолдары - «Алматы - Өскемен», «Ақтау - Бейнеу», «Қостанай – Қарабұтақ», «Үшарал - Достық», «Осинов асуы», «Таскескен -Бақты», «Щучинск - Зеренді» және Қордай асуын айналып өту республикалық маңызды автожолдарды қайта құруды жүзеге асыру; «ҚазАвтоЖол» Ұлттық компаниясы» Акционерлік қоғамы 2019 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жыл ішіндегі қаржылық есептілігіне ескертулер 17 - Қазақстан Республикасы Үкіметінің "2019 – 2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру туралы» 2018 жылғы 7 желтоқсандағы № 808 қаулысына сәйкес 091 және 003 бағдарламаларды орындау аясында жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының сапасын жақсартуға бағытталған жөндеу және күтіп-ұстауды ұйымдастыру; - республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын күрделі, орта, ағымдағы жөндеу және күтіп-ұстау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру; - республикалық маңызы бар автомобиль жолдарында ақыны жинау жүйесінің құрылысы; - жол бойындағы сервистік қызмет көрсетуді дамыту; - отандық және шетел капиталының жол секторындағы инвестициялық жобаларға қатысуы үшін жағдай жасау. 2. «ҚазАвтоЖол» АҚ ҰК ЛОГИСТИКАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫ МЕН ҚҰРЫЛЫСТАР КЕШЕНІН ТАЛДАУ 2.1 «ҚазАвтоЖол» ҰК АҚ қызметіне сипаттама «ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ жалпы ұзақтығы 24,4 мың шақырым республикалық және халықаралық маңызы бар автомобиль жолдарының ұлттық операторы (барлық автомобиль жолдарының шамамен 20%) болып табылады. Жарғылық капиталына мемлекет жүз пайыз қатысатын "ҚазАвтоЖол" акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 1 ақпандағы № 79 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі Автомобиль жолдары комитетінің "Қазақавтожол" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Қазақавтожол-Көкшетау" еншілес мемлекеттік кәсіпорнын қайта ұйымдастыру жолымен құрылды. ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 30 шілдедегі №744 "автомобиль жолдарын басқару жөніндегі ұлттық оператор туралы" қаулысына сәйкес (бұдан әрі - ұлттық оператор) қоғам автомобиль жолдарын басқару жөніндегі ұлттық оператор болып белгіленді және кейіннен ұлттық компания мәртебесі берілді (ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 21 тамыздағы № 822 қаулысымен бекітілген). ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылған мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру нәтижесінде автомобиль жолдары комитетінің аумақтық органдары таратылды, олардың базасында 2013 жылғы 1 қыркүйектен бастап "ҚазАвтоЖол "ҰК" АҚ облыстық филиалдары құрылды. Сурет 2 - «ҚазАвтоЖол» ҰК АҚ ұйымдық құрылымы Компания акционері Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті атынан Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады. Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлiгi Компания акцияларының мемлекеттік пакетін 100% иелену және пайдалану құқығын тиісті тапсыру-қабылдау актісінің негізінде жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады. Компанияның жарғысына сәйкес оның негізгі қызмет түрлері мыналар болып табылады: мемлекеттік тапсырма негізінде жалпыға ортақ пайдаланылатын республикалық және халықаралық маңызы бар автомобиль жолдарының желісін дамыту жөніндегі бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру; мемлекеттік тапсырманы орындау шеңберінде жалпыға ортақ пайдаланылатын республикалық және халықаралық маңызы бар автомобиль жолдарын жобалауды, салуды, қайта құру, жөндеуді және күтіп-ұстауды ұйымдастыру; мемлекеттік тапсырманы орындауды ұйымдастыру шеңберінде жалпыға ортақ пайдаланылатын халықаралық және республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын салу, қайта құру, жөндеу және күтіп ұстау барысы мен сапасын бақылау; ақылы автомобиль жолдарын сенімгерлік басқару; ақылы автомобиль жолымен көлік құралдарының іркіліссіз және қауіпсіз жүріп өтуіне кедергі келтіретін ақауларды жою; ақылы автомобиль жолдарымен жүріп өту үшін ақы жинау; Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де қызмет түрлері жатады. 2019 ж. 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша Компания қызметкерлерінің жалпы саны 873 адамды құрады (2018 ж.: 737 адам). Компанияның заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Нұр-Сұлтан қ., «Байқоңыр» ауданы, Өндіріс ТҮА, Өндіріс көшесі, 72/1-ғимарат. Компанияның нақты мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Нұр-Сұлтан қ., Қонаев к-сі, 10. 6 жыл ішінде шамамен 4 мың шақырым автомобиль жолдары салынды, Нұр-Сұлтан - Щучинск, Нұр-сұлтан - Теміртау, Алматы - Қапшағай және Алматы - Қорғас учаскелерінде ақылы қозғалыс ұйымдастырылды. ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001 жүйелері енгізілді 2018 жылы компания корпоративтік басқару рейтингі бойынша 3-ші орынға және Қазақстан компаниялары арасында ақпаратты ашу индексі бойынша 42-ші орынға ие болды. Жаһандық бәсекеге қабілеттілік рейтингінде жолдарға қолжетімділік индексі бойынша 59-орынға дейін көтерілді. ҚР Инвестициялар және даму министрлігі Автомобиль жолдары комитетінің құзыретіне Стратегиялық жоспарлау, саланы, ғылымды дамыту саясатын қалыптастыру және жүргізу, сондай-ақ нормативтік қамтамасыз ету және тиісті мемлекеттік бақылау мәселелері кіреді. 2015 жылғы 27 қазанда Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жол-көлік инфрақұрылымын, көлік логистикасын және авиатасымалдарын дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы"Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды. "Қазавтожол" Заңына сәйкес Қазақстанда жол-көлік инфрақұрылымын ұстау және дамыту бойынша бірыңғай оператор болып жарияланды және жаңа өкілеттіктер берілген. "Қазақстанның жаңа индустрияландырылуы: II бесжылдық. Индустрияландыру және экономикалық өсу" атты халықаралық конференция барысында Мемлекет басшысы "Орал – Тасқала – Саратов"автомобиль жолын қайта жаңартуды бастады. ҚР Үкіметінің индустриялық-инновациялық даму және "Нұрлы жол" бағдарламасы бойынша есебі Мемлекет басшысына "Нұрлы жол"аясында автомобиль жолдарын қайта жаңартудың 4 жобасында жүргізіліп жатқан жұмыстар ұсынылды. Қазан 2016. "ҚазАвтоЖол "және" Автодор " МК (РФ) ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды. Тараптар автомобиль жолдарын жобалау, салу, қайта жаңарту, жөндеу және күтіп ұстау сияқты бағыттар бойынша ынтымақтасуға ниетті. Сондай-ақ автожол саласындағы ғылыми-техникалық әзірлемелер мен зияткерлік көлік жүйелерін енгізу және пайдалану, ірі өңірлік инвестициялық жобаларды бірлесіп іске асыру мәселелері бойынша өзара іс-қимылды жүзеге асыру жоспарлануда. Сонымен қатар, форум аясында "ҚазАвтоЖол "ҰК" АҚ мен "РТ-Инвест Транспортные Системы"ЖШҚ арасында Меморандумға қол қойылды. Компания өкілдері Қазақстан Республикасының аумағында Транзиттік автокөлікпен орнатылған "Платон" төлем алу жүйесінің құрылғыларын тасымалдаушылардың ыңғайлылығын арттыру және шекаралардан кедергісіз өту үшін пайдалану мәселесін зерделеуге келісті. Мамыр 2017. "ҚазАвтоЖол "компаниясы"Бір белдеу, бір жол" форумы аясында екіжақты келісімге қол қойды. Несиелік келісімге "ҚазАвтоЖол "ҰК" АҚ мен China Exim Bank арасында Қалбатау-Майқапшағай (415 км.) және Мерке-Бурылбайтал (273 км.) республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын қайта жаңарту жобалары бойынша қол қойылды. Автомобиль жолдарының бұл учаскелері "Жаңа Жібек Жолы" халықаралық бастамасы шеңберінде Қазақстанның транзиттік әлеуетін іске асыруда маңызды. Екі жақты келісімге "Бір белдеу, бір жол" Халықаралық ынтымақтастық форумы аясында қол қойылды. Іс-шараға Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев бастаған делегация қатысты. Форум аясында үкіметтер, өнеркәсіп кәсіпорындары мен ғылыми-зерттеу институттары арасында пікір алмасу және ынтымақтастық үшін жоғары деңгейдегі Диалог ұйымдастырылды. Форумға 20-дан астам елдің мемлекет және үкімет басшылары шақырылды. Форумды өткізу саясаттарды үйлестіру, инфрақұрылымдық даму, сауданы ілгерілету, қаржы интеграциясы және халықтар арасындағы байланыстар мәселелеріне бағытталған. Форум қорытындысы бойынша мемлекет және үкімет басшылары бірлескен баспасөз коммюникесін қабылдайды. Құжат инфрақұрылым, сауда, қаржылық интеграция салаларындағы ұзақ мерзімді халықаралық ынтымақтастық мәселелерін қамтыды, сондай-ақ елдер арасындағы өзара сапарларды жеңілдету үшін қажетті адамдар арасындағы алмасуды көтермелеу мәселелерін қозғады. Қараша 2017. "ҚазАвтоЖол" ҰК "АҚ және "Kazakh Tourism" ҰК " АҚ Қазақстан Республикасындағы жол бойындағы сервисті дамыту бойынша ынтымақтастық туралы келісті. Меморандум жол бойы сервисінің жаңа және қолда бар объектілерін салу және пайдалану, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған объектілерді қайта жаңарту жөніндегі жобаларды іске асыру бойынша тараптардың ынтымақтастығын көздейді. Бұдан басқа, меморандум жол бойындағы қызмет көрсету саласында кәсіпкерлікті қолдаудың үздік тәжірибесін таратуға және жалпы кәсіпкерлік ахуалды жақсартуға бағытталған. 2018 ж. Мамыр "ҚазАвтоЖол" ҰК " АҚ Көлік құралдарында RFID-белгі технологиясын енгізу бойынша пилоттық жобаны іске қосады. RFID-белгілер көлік құралының деректерін сәйкестендіруге және автоматты түрде оқуға қабілетті өзінің бірегей нөмірі бар радиожиілік құрылғылары болып табылады. RFID-белгілер деректерінің негізінде шлагбаумдарды, қақпаларды немесе басқа да тосқауылдарды басқару жүзеге асырылады. Көлік құралының алдыңғы әйнегінде RFID – жапсырманың сәйкестендіру коды анықталған кезде жүйе автомобильді сәйкестендіреді және автожолдардың ақылы учаскелерінде төлем алу пункттерін тоқтаусыз киюге мүмкіндік береді. Тамыз 2018. "ҚазАвтоЖол" ҰК "АҚ Қазақстанның республикалық автожолдарында жол бойындағы сервис пункттерін іздеу үшін" Kazway " мобильді қосымшасын іске қосты. Бағдарлама IOS-та қол жетімді. Оның көмегімен пайдаланушы оффлайн режимінде Қазақстанның кез келген жерінен жол бойындағы сервис пункттерін таба алады. Kazway мобильдік қосымшасында ЖҚС, мотель, санторап, тамақтану пункті, бөлшек сауда, ТҚС, жуу, медициналық көмек, тұрақ, күзетілетін тұрақ, пикник үшін орын, эвакуатор сияқты санаттар бойынша жол бойындағы сервистің 1800 пункті бойынша мәліметтер қолжетімді. Осы санаттардың әрқайсысы пункттің орналасқан жерін көрсетеді және "қоңырау"функциясын ұсынады. Сонымен қатар, қосымшада Қазақстан қалаларының арасындағы қашықтықты есептеу функциясы бар. 2.2 Компанияның негізгі құралдардағы өзгерістер туралы есебі Негізгі құрал объектілері жинақталған амортизация сомасын және құнсызданудан болған жинақталған залалды шегере отырып өзіндік құны бойынша көрсетіледі. Өзіндік құнына тиісті активті тікелей сатып алуға байланысты шығындар қосылады. Өз күшімен тұрғызылған (салынған) активтердің өзіндік құнына материалдарға кеткен шығындар, еңбекақыны төлеуге жұмсалған тікелей шығындар, активтерді тағайындалуы бойынша қолдану үшін оларды жұмыстық күйге келтіруге тікелей байланысты барлық өзге шығындар, активтерді демонтаждау мен аударуға және ол алып жатқан учаскені қалпына келтіруге жұмсалатын шығындар, қарыз бойынша күрделі шығындар қосылады. Тиісті жабдықтың функционалдық тағайындалуымен тығыз байланысты бағдарламалық қамтамасыз етуді сатып алуға жұмсалатын шығын осы жабдықтың құнына капиталдандырылады. Негізгі құрал объектісін құрайтын елеулі компоненттердің қолдану мерзімі әртүрлі болса, олар негізгі құралдың бөлек объектілері (маңызды компоненттері) ретінде есепке алынады. Негізгі құрал объектісінің шығарылуынан болған пайда немесе залал сомасы оның шығарылуынан болған түсімді оның баланстық құнымен салыстыру арқылы анықталады және кезең ішіндегі пайда немесе залал құрамында «Өзге кірістер» немесе «Өзге шығындар» жолында таза шамасында танылады. Негізгі құрал объектілерінің амортизациясы олар орнатылып, қолдануға дайын болған күннен бастап, ал өз күшімен салынған негізгі құрал объектілері үшін – объектінің құрылысы аяқталып, оның пайдалануға дайын болған уақыттан басталады. Амортизация активтің есептелген қалдық құнын шегере отырып осы активтің өзіндік құны негізінде есептеледі. Қағида бойынша, негізгі құрал объектісінің әр компоненті оның күтілетін пайдалы қолдану мерзімі ішінде сызықты әдіспен амортизацияланады, себебі дәл осы әдіс активте тұжырымдалған келешек экономикалық пайдадан күтілетін тұтыну сипатын анағұрлым анық көрсетеді. Жалға алынған активтер келесі екі мерзімнің: жалдау мерзімінің және тиісті активтерді жалдау мерзімінің аяғында осы активтерге меншік құқығы Компанияға өтетіндігі туралы негізделген сенімділік болған жағдайды қоспағанда, активтің пайдалы қолдану мерзімінің ең төменгісі барысында амортизацияланады. Жер телімдері амортизацияланбайды. Есеп берілетін және салыстырмалы кезеңдердегі негізгі құралдарды күтілетін пайдалы қолдану мерзімі төмендегідей болды: Ғимараттар мен құрылыстар 20-45 жыл; Машиналар мен жабдықтар 7-30 жыл; Көлік құралдары 5-24 жыл; Компьютерлер және шеткері құрылғылары 5-8 жыл; Кеңсе жиһазы және өзге негізгі құралдар 5-10 жыл. Амортизация әдістері, күтілетін пайдалы қолдану мерзімдері және негізгі құралдардың қалдық құны әрбір есеп беру күніндегі жағдай бойынша сарапталып, қажет болған жағдайда түзетіледі. 2.3 Негізгі құралдардың тиімділік көрсеткіштері және «ҚазАвтоЖол» АҚ негізгі құралдарын талдау Автокөлік жұмысының негізгі көрсеткіштері қатарына тасымалдау көлемі және орындалған көлік жұмысы жатады. Тасымалдау көлемі – бұл белгілі бір уақыт кезеңі ішінде тасымалданған немесе тасымалдауы жоспарланған жолаушылар мен жүктердің саны. Жүк айналымы белгілі бір уақыт ішінде белгілі бір қашықтыққа жүктерді тасымалдау бойынша орындалған немесе жоспарланған көлік жұмысын анықтайды. Жүк ағыны – берілген бағытта жүк құрайтын және жүк қабылдайтын пункт арасында белгілі бір уақыт ішінде жүретін жүк көлемі. Тікелей жүк ағыны үлкен шамасы бар бағыт болып саналады. Жүк тасымалдау, жүк айналымы және жүк ағыны көлемі шамамен, жүк құрылымымен, игеру уақытымен және бірқалыпты еместік коэффициенттерімен сипатталады. Сондықтан көлік жұмысының маңызды көрсеткіші тасымалдаудың орташа қашықтығы болып табылады, оны жүк айналымы бөлімінің бөліндісі және тасымалдау көлемінің жолаушылар айналымы ретінде анықтайды. Жеткізу жылдамдығы немесе қатынас жылдамдығы –жүктердің немесе жолаушылардың жөнелту орнынан белгіленген жеріне дейін, барлық тоқтап қалу мен аялдамаларды ескеретін, орташа қозғалу жылдамдығы. Бұл жылдамдық көптеген факторларға тәуелді және ең алдымен, жылжымалы құрамның конструкциялық (техникалық) жылдамдығына, көлік процесін ұйымдастыруды жетілдіруге және тасымалдау қашықтығына тәуелді. Техникалық жылдамдық бұл қозғалыс кезінде көлік құралы қозғалысының орташа жылдамдығы; жылжымалы құрамның аралық және соңғы аялдамаларын ескергенде пайдалану жылдамдығы немесе коммерциялық жылдамдығы. Жолаушыларды тасымалдау кезінде қатынас жылдамдығы да ең аз мәнге ие болады, себебі ол жолаушының жолда болу уақытын анықтайды. Көлік құралдарының әр түрімен жылжу кезіндегі жүктердің қозғалыс жылдамдығы әр түрлі. Мысалы, егер автомобиль көлігінде жеткізу жылдамдығының бірлігі ретінде қабылдаса, онда басқа түрлерінде ол: әуе көлігінде - 1,5-3,0; теміржол (қалалар арасында) - 1,8-2,0; өзен көлігі - 0,6-0,7; құбырлы көлікте - 0,4-0,5 және т.б. Көлік жұмысын бағалайтын маңызды көрсеткіштер көлік құралдарының өнімділігі, орташа тәуліктік жүрген жолы, еңбек өнімділігі және тасымалдаудың өзіндік құны болып табылады. Көлік құралдарының өнімділігін белгіленген уақытта берілген көлемді орындау үшін жылжымалы құрамның қажетті паркі анықтайды. Өнімділік – бұл көлік жұмысының уақыт бірлігінде жылжымалы құрамның бірлігіне берілген көлемі, яғни П (1) мұнда Р – көлік жұмысы, тгм,; п – жұмысты орындайтын көлік құралдарының саны; t - көлік құралының жұмыс уақыты, сағ. Жылжымалы құрамның өнімділігі оның жүк көтергіштігіне (жолаушылар сыйымдылығына) және қозғалыс жылдамдығына тәуелді. Жылжымалы құраммен жүктерді жылжыту кезінде орташа тәуліктік жүріс көрсеткіші пайдаланылады. Орташа тәуліктік жүрген жолы – бұл жылжымалы құрамның (локомотив, автомобиль, өзі жүргіш вагон, пароход және т.б.) әрбір тәулігіне келетін километрлер саны. Бұл көрсеткіш тасымалдау кезінде көлік құралдарын пайдалану қарқындылығын көрсетеді. Еңбек өнімділігі көлік құралының өнімділігіне, сонымен қатар көлік процестерін де, сондай-ақ тиеп-түсіру жұмыстарын да механикаландыру және автоматтандыру дәрежесіне тәуелді. Көлік құралын пайдаланудың еңбек көлемділігі – бұл көлік өнімінің бірлігіне келетін еңбекшілердің барлық категорияларының еңбегі . T (2) мұнда Тв, Tпр, Top, Тау – машинистерге, жүкшілерге, тиеп-түсіру машиналары операторларына, техникалық қызмет көрсету жөнінде жөндеу жұмыскерлеріне, әкімшілік-басқару аппаратына және басқаларына сәйкес жылдық уақыт шығындары, адам-сағ; Р – көлік құралының өнімділігі, ткм/ч. Тасымалдаулардың өзіндік құны көлік жұмысының жалпылауыш көрсеткіші болып табылады және тасымалдау құнының көлік жұмысы бірлігіне қатынасын бейнелейді (руб/ткм; тнг/ткм және т.б.). Ол көптеген факторларға тәуелді және кең шектерде құбылуы мүмкін. Өзіндік құны тасымалдау қашықтығы артқан сайын төмендейді. Тасымалдау Q және жүк айналымы Р көлемінің бірқалыпты еместік коэффициентіне сәйкес көрсеткіштің максимум шамасының оның орташа шамасына қатынасымен анықталады: (3) мұнда п-тасымалдау көлем көрсеткіштері, т (м3); п-жүк айналымы көрсеткіштері, ткм. Q және Р көрсеткіштері арасында өзара байланыс болады 3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚҰРАЛДАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ 3.1 "ҚазАвтоЖол" АҚ экономикалық жағдайын жақсарту мәселелері Тиімді қызмет үшін кез келген шаруашылық жүргізуші субъект өзінің экономикалық әлеуетін пайдалану туралы ақпаратты зерделеу ғана емес, сонымен қатар сыртқы факторларды және онымен өзара іс-қимыл жасайтын серіктестердің жай-күйін бағалау міндетті. Қазіргі жағдайда кәсіпорындар мен ұйымдар қызметінің тиімділігін жан-жақты және терең зерделеу үшін ретроспективті және перспективалы талдауды біріктіріп қана қоймай, басқарушылық шешімдердің баламалы нұсқаларын анықтауға, олардың салдарын бағалауға мүмкіндік беретін көп нұсқалы диагностикалық талдау әдістемелерін әзірлеу қажет. Менің ойымша, экономикалық диагностика әдісін пайдалану осы проблеманың шешімін іздеудің елеулі жақындауы бола алады. Нарықтық реформалар шарттары іскерлік сыртқы қоршаған ортаның әсерін зерттеу қажеттілігін талап етеді. Нарық жағдайында кәсіпорынның қызметіне сыртқы факторлар басым әсер ететіндіктен, осы әсерді бағалау әдістерін есепке алу және әзірлеу (немесе таңдау) қажеттілігі туындайды. Іскерлік сыртқы қоршаған ортаны зерттеу диагностикаланатын кәсіпорынға мүмкін болатын теріс өзгерістерге алдын ала дайындалуға және сала мен жалпы ел ішінде шаруашылықтың дамуының оң үрдістерін барынша пайдалануға ұмтылуға мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы зерттеулер нарық субъектілерінің дамуын циклдік, яғни оның даму кезеңдерін кейіннен бастапқы Жай-күйге қайтарумен, бірақ дамудың сапалық жаңа деңгейінде жүйелі ауыстыру ретінде қарастыру керек екенін көрсетеді. Іскерлік белсенділік циклі батыс экономистерін мұқият зерттеу объектісі болып табылады. Өзгерістердің уақыты мен шамасына кезең ұзақтығын ғана емес, сондай-ақ "майысу нүктесінің" (экономикалық цикл түбінің) басталу сәттерін де анықтау маңызды. Нарықтық экономика объективті экономикалық заңдар жүйесіне сәйкес (құны, сұраныс пен ұсыныс және т.б.) оларды шаруашылық жүргізу жүйесі мен әдістері арқылы тану және пайдалану негізінде дамиды. Объективті заңдардың талаптары неғұрлым толық есепке алынады, жұмыстың нәтижелері соғұрлым тиімді. Сондықтан нарықтық экономика жағдайында экономикалық талдауға деген қажеттілік экономикалық заңдардың талаптарына сәйкес шаруашылық жүргізуді ұйымдастырудың, меншік пен кәсіпорындардың әр түрлі нысандарында салынған артықшылықтарды неғұрлым толық пайдаланудың, бәсекелестік жағдайында өндірушілердің өмір сүруі мен табысты жұмыс істеуінің объективті қажеттілігімен негізделеді. Осы міндеттерді іске асыруда экономикалық талдаудың рөлі маңызды. Нарықтық экономика жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілер өз қызметін дербес жоспарлайды және өндірілетін өнімге, жұмыстар мен қызметтерге сұранысты және өндірістік және әлеуметтік дамуды қамтамасыз ету қажеттілігін, қызметкерлердің жеке кірістерін арттыруды негізге ала отырып, даму перспективаларын айқындайды. Демек, өнімді шығаруды ұлғайту және оның еңбек өнімділігінің өсуін жақсарту, өнімнің өзіндік құнын төмендету және осының негізінде пайда мен рентабельділік деңгейін арттыру, қаржылық жағдайды жақсарту жөніндегі міндеттерді шешуді қамтамасыз ететін негізделген, нақты бизнес-жоспар құру үшін кәсіпорынның өндірістік-коммерциялық қызметінің нәтижелері туралы шынайы ақпарат қажет. Кәсіпорын экономикасын зерделеу кезінде экономикалық факторлармен қатар техникалық және ұйымдастырушылық факторларды талдауды және өзара байланыс пен өзара шарттасудағы экономиканың барлық құбылыстарын зерделеуді көздейтін кешенді, жүйелі тәсілді қамтамасыз ету маңызды. [5, 214 б.] Экономикалық талдаудың алдына қойылған міндеттерді табысты шешу үшін оны жүргізудің техникалық тәсілдерін үнемі жетілдіру, талдаудың ақпараттық базасының талдауын арттыру, зерттеудің математикалық әдістері мен қазіргі заманғы есептеу техникасын кеңінен және тиімді қолдану қажет. 3.2 Қазақстанның автомобиль жолдары саласының нормативті-техникалық құжаттарын жетілдіруҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Автомобиль жолдары комитеті жол қозғалысы қауіпсіздігі, сапаны бақылауды арттыру, жолдарды күтіп ұстау және жолдарды жөндеу кезіндегі бағаны қалыптастыру тұрғысындағы автомобиль жолдары саласының нормативті-техникалық базасын жетілдіру бағытындағы жұмыстарды жүзеге асыруды жалғастыруда. Осы ретте бүгінгі таңда сарапшылар «Айқын жол» және «Қателесуге мүмкіндік беретін жол» тұжырымдамаларына сәйкестігін тексеру мақсатында жол қозғалысы қауіпсіздігі стандарттарына егжей-тегжейлі шолудың кешенді шараларын жүргізіп жатыр. Зерттеушілер республикалық және облыстық маңызы бар қалаларға кіру тобы мен теміржол өткелдеріндегі қозғалыс қауіпсіздігі деңгейін арттыру мәселесін зерделеуде. Сонымен қатар, жолдарды жөндеуді тағайындау, іске асыру мен оның барысын бақылау, сондай-ақ, олқылықтардың дамуын болжау ұсынылады. Нормативтерді жетілдірудің тағы бір пункті – жол-құрылыс жұмыстарын орындау сапасын георадиолокациялық бақылауды енгізу, сондай-ақ, «Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдары мен олардың бойындағы жол құрылыстарын, сондай-ақ қалалар мен елді мекендердің көшелерін орташа және ағымдағы жөндеуден өткізу, күтіп ұстау, көгалдандыру, диагностикалау және паспорттау жөніндегі жұмыстардың сметалық нормалары мен бағаларының жинағын» түзету мәселелері. Қазіргі таңда сарапшылардың бірқатар ұсынысы бар. Осы ретте 2019 жылы нормативті-техникалық құжаттарды әзірлеу және мұндай құжаттардың 13 жобасына өзгерістер енгізу қарастырылған. Олардың арасында ақылы жолдардың коммерциялық тиімділігінің ұсыныстары және жол қозғалысын ұйымдастыру бойынша іс-шараларды енгізудің тиімділігін бағалаудың әдістемелік ұсынымдары бар. Қазақстанның автожол саласының нормативтік-техникалық базасын жетілдіруге бағытталған жұмыстар одан әрі жалғастырылатын болады. Көлік инфрақұрылымын индустриализациялау картасын жасау және аналитикалық мәліметтерді іс жүзілік жазықтыққа ауыстыруды бастау, келесі салалық бағдарламаларды және Қазақстанның 2020 жылға арналған индустриалды-инновациялық күшейтілген дамуы жөніндегі нақты бизнес-жоспарларды жасауға дайындық олардың нәтижелеріне айналмақ. Автомобиль көлігіндегі инновациялық дамудың негізгі қағидалары мыналар болып табылды: ұлттық көлік жүйесін инновациялық дамыту, ең алдымен, көліктік қызмет көрсетулердің қолжетімдігін арттыруға және экономиканың жүк сіңіргіштігін төмендетуге бағытталуы тиіс, енгізілетін жаңа технологиялар республика ішінде жүргізілетін көліктік үдерістерді жаһандық көлік жүйесінің үдерістерімен біріздендіруді қамтамасыз етуі тиіс. Инновациялық дамудың стратегиялық екпіндері: көлік технологияларын жетілдіру және заманауи техника мен жабдықтарды енгізу; өндірістік және көліктік үдерістерді кешенді ақпараттандыруды интеграциялау мен қамтамасыз ету. Авто көлігінің инфрақұрылымын дамыту Қазақстанның халқының, экономикасы мен өнеркәсібінің сұраныстарына қарай жаңа учаскелер салу арқылы желілерді оңтайландырумен қатар, авт1 жолдардың қолда бар желілерін қозғалыс қауіпсіздігі мен жылдамдығының әлемдік стандарттарына сәйкестікке келтіруге бағытталатын болады. Автомобиль жолдары кешенін дамытудың инновациялық саясатының басымдықтары әлеуетті бәсекеге қабілетті өндірістерді құру және дамыту болып табылады. Автожол көлігін дамытудың маңызды бағыты аймақтар арасындағы тасымалдау қашықтығын қысқартатын жаңа желілерді салу, бұл қысқартылған желілер есебінен өнімдерді өндіру мен өткізу кезінде көлік шығындарын төмендетіп, ұлттық экономиканың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Сондықтан автожолдардың ішкі желілерін оңтайландыру шараларын жүргізу қажет. Адамның әдет-дағдылары мен инерциясы, белгісіздік алдындағы қорқынышы қарсылықтың психологиялық негізі болып табылады. Адамдарға ескі әдеттерінен бас тартып, жаңаша өмір сүруге үйрену қиын. Оның үстіне кез-келген өзгеріс барысында жеке тұлғаның мәртебесіне, ресми және бейресми беделді топтарға, кейде тіпті бүкіл ұйым жұмысының болашағына өзгеріс енгізу қауіпі төнеді. Инновациялық идеяларды іздеу мен жүзеге асыру-нарықтық экономика жағдайында инвестициялық ресурстарды шектеуді жоюдың басты бағыттары мен негізгі шарттары болып табылады. Бұл өнімді жасау мен шығаруда қолданылатын ресурстардың жоғары өнімділігіне қол жеткізу мәселесіне ерекше өзектілік береді, өйткені, осы көрсеткіш экономика тұрақтылығының негізгі де, шынайы өлшемі болып отыр. Тек, жоғары өнімділік қана жалпы ішкі өнімнің көлемін ұлғайтуды және экономикалық өсудің жетістіктерін, меншікті шығындардың және өнімнің өзіндік құнының төмендеуін, ішкі және сыртқы нарықтағы тауардың сенімді бәсекелестілігін, тұрғындардың табысын тұрақты жоғарылатуды қамтамасыз ете алады. Жаңа білікті қызметкерлерді тарту міндеті инновациялық қызметте де өз орнын тауып отыр. ҚОРЫТЫНДЫ Курстық жұмысымды қорытындылай келе автомобиль жол көлігіндегі негізгі құрылғылар өте жақсы дамығанын айтқым келеді. Қазақстанның әлемдік экономикалық кеңістікке еніп, халықаралық экономикалық қатынастарды дамытуында көлік саласының орны мен маңызы ерекше. Экономикалық өсуге көліктік кешенді дамыту және одан түсетін табыс көлемін арттыру арқылы қол жеткізуге болады. Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде танылғаннан бастап көліктік кешенді жетілдіруге байланысты көптеген қадамдар жасады. Нәтижесінде дағдарыстық жағдайға жақын тұрған көліктік кешен жандануға ұшырады. Әсіресе автожол саласында басты реформалар жасалынып, бұл сала қызметін тұтастай ұйымдастыратын ұйым АҚ «ҚазАвтоЖол» ҰК пайда болды. Кәсіпорын өз қызметінде транзиттік потенциалды жетілдіру ерекше көңіл бөлді. Саладағы тариф деңгейіне өзгерістер енгізіп, жалпыға қалайлы деңгей орнатты. Болашаққа деген перспективтік бағдарламалар қалыптастарды. Жұмыс барысында сала қызметіне талдау жасалынып, болашақтағы негізгі іс-әрекет бағыттары көрсетілді. Жалпы алғанда еліміздігі көліктік кешен қызметін жетілдіру өзекті мәселеге айналуы тиіс. Мемлекет, министрлік, жергілікті басқару органдары тарапынан атқарылатын іс-шаралар нақты қалыптасқан жағдайға сай жүргізілуі керек.Өз курстық жобамызды жобалауда мен әртүрлі есептерді үйрендім және маған іс жүзінде пайдалы болатын көптеген жаңа ақпаратты білдім. Дистанцияларда өндірісті ұйымдастырудың индустриялық әдісі қолданылады, оның мәні мыналардан тұрады:: 1) барлық алмалы-салмалы жабдықтарды (реле, электржетектер, аспаптар) стационарлық жағдайда өндірістік базада жөндейді, 2) барлық алынбайтын жабдыққа (шкафтар, бағдаршамдар, рельс тізбектері) желілік өндірістік учаскелермен қызмет көрсетіледі. Технологиялық байланыстың рөлі,әсіресе тікелей жол қозғалысын басқаруда, жүк ағымдарын реттеу мен жылжымалы құрамның әлдеқайда тиімді қолданылуын ұйымдастыруда өте зор. Әр түрлі автокөлік жол қызметкерінің тәртіппен және тоқтаусыз жұмыс қамтамасыз ету үшін технологиялық байланыс желісі құрылады. Технологиялық байланыс автомобиль қозғалыстарын басқаруда жүктерді сұрыптауда, жол жөңдеу жұмыстарын басқаруда шешуші рөл атқарады және автожол көлігін басқарудағы технологиялық процестің ажыратқысыз бөлігі болып табылады. Аппаратураны тексеру және жөңдеу үшін дистанцияларда сынақ стендтерімен жабдықталған бақылау сынау пункттері құрылған. Жөңдеу базасын дамыту профилактикалық және жөңдеу жұмыстарын жүргізудің кешенді тәсілінде негізгі нысандарды енгізуге мүмкіндік береді. СОБ және байланыс құрылғыларына кешенді қызмет көрсету, алмалы-салмалы аппаратураны ауыстырудың орталықтандырылған әдісі сигнализация, телемеханика және байланыс құралдарын ұстаудың индустриялық технологиясын енгізі үшін негіз болды. Дистанцияның міндеттеріне сигнализация және байланыстың әуе және кабельдік желілеріне, жабдықтарға, автобұғаттауға, букстерді анықтауға арналған аппаратураларға, маневрлік және технологиялық байланысқа сымдық байланыс құрылғысына және диспетчерлік орталықтандыруға қызмет көрсету кіреді. Бұл курстық жұмыста мен кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық дамуын қарастырдым. Ол келесі көрсеткішкерден байқалады:кәсіпорынның өндірістік бағдарламасы, цехтың өндірістік қуатын есептеу, жұмыскерлер санын және еңбек ақысын анықтау Осы курстық жұмысты алуымның себебі, егер кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық дамуы қарқынды жүріп жатса, онда халқымыздың да әлауқаты тез арада жоғарылайды деп ойлаймын. Ал бұл әр азаматты толғандыратын мәселе. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. ҚР «Автомобиль жолдары туралы» Заңы 2. Гусаев Л.Ю. Транспортный поетнциал Республики Казахстан 3. Мадияров М.Н. Международный транспортный потенциал и управление таможенным делом. Алматы, 2000 4. Исингарин М.К. Единое транспортное пространство. Алматы, 2002 5. Бекмагамбетов М.М. Международные транспортные коридоры республики казахстан, Материалы Второй Международной научно-практической конференции «Транспорт Евразии: взгляд в ХХІ век» 6. Бердимбетова Б.А. «Транзитный потенциал Республики Казахстан: проблемы и пути решения (на примере международного перехода «Достык») Алматы, 2003 7. Брейдо А. И., Анисимов Н. К. сигнализация және байланыс шаруашылығында ұйымдастыру, жоспарлау және басқару. М.: Транспорт, 2004. . Брейдо А. И., В. Овсяников, А. қызмет көрсету және Ұйымдастыру теміржол автоматика және байланыс құрылғысы. М.: Транспорт, 2010 . 8. Авто жол көлігі объектілерін күрделі жөндеуге арналған бірлі-жарым бағалар (ЕРКР т.б.) / / жинақ 3 "Сигнализация и связь". М.: Транспорт, 2003 . ЦШ-720 9. Сигнал беру, орталықтандыру және блоктау (СОБ) құрылғыларына техникалық қызмет көрсету жөніндегі Нұсқаулық. - М.: Трансиздат, 2000. . СОБ құрылғыларына қызмет көрсету және жөндеуді индустрияландыру. - М.: Көлік, 2004. . 10. Автомобиль жол желілерінің санатына байланысты СОБ құрылғыларына техникалық қызмет көрсету бойынша жұмыстарды орындаудың еңбек сыйымдылығы нормативтері. - М.: Көлік, 2005. . 11. Ахметова Г. С. Математические методы.- Алматы: Наука, 2003.- 216 Иванова Р. С. Анализ финансового состояния предприятий //Вопросы экономики: Сб. науч. тр.экономики.- Алматы, 2004.- С.214-217 12. Омаров А. А. К вопросу о современном состоянии банковской системы РК // Финансы Казахстана.- 2009.-№2.- С.110-112. 13.Бaймұхaновa C.Б. Бухгaлтерлік еcеп / Aлмaты: Экономика, 2008. 14. Султанова Б.Б. Салық есебі, оқу құралы. Aлмaты: Экономика, 2009. 15. Кеулімжaновa Қ.К., Құдaйбергенов Н.A. «Бухгaлтерлік еcеп теория және негіздері» Aлмaты: Экономикa, 2006 ж. - 384б. 16. Нaзaровa В.Л. Шaруaшылық жүргізуші cубъектілеріндегі бухгaлтерлік еcеп: Оқулық. Жaлпы ред. бacқaрғaн Н.Қ. Мaмыров. - Aлмaты: Экономикa, 2005. 17. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия: учебное пособие для ВУЗов, под ред. П.Табурчака, В.М.Тумина, М.С.Сапрыкина. Ростов-на-Дону: Феникс, 2002 18. Аньшин В.М. Инвестиционный анализ: учебное пособие для программ подготовки управленческого персонала. - Москва: Дело, 2000 Қосымша А Қосымша Ә жүктеу/скачать 410.93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2