Қазіргі қазақстандағы этникалық ЖƏне этномəдени
жүктеу/скачать 0.51 Mb.
|
| Халықтың қоныстануы – халықты елді мекендер бойынша орналастыру.
Халықтың механикалық қозғалысы – көшіп-қонуы, орын ауыстыруы, яғни миг- рациялық қозғалысы. Мұның бірнеше түрі бар: 1) ішкі миграция – халық- тың бір елдің шеңберінде орын ауысуы; 2) сыртқы миграция – халықтың бір елден басқа елге ауысуы, немесе халықаралық миграция; 3) маятниктік миграция – күнделікті қайталанып тұратын қозғалу. Халықтың орналасуы – халықтың, тұрғындардың мемлекет, облыс көлемінде, аймақ бойынша орналасуы. Халықтың табиғи өсімі – белгілі бір уақыт аралығында туылғандар (N) мен қайтыс болғандардың (M) саны арасындағы айырманың абсолюттік шама- сы. Егер туылғандардың саны қайтыс болғандардың санынан асатын бол- са, халықтың табиғи өсімі оң өсім болмақ. Өлім-жітім өте көп болғанда немесе туу деңгейі өте төмен болғанда өлім-жітім саны туу санынан көп болып, халықтың табиғи өсімі теріс өсімге айналады. Христиан діні (грек. Χριστός, Khristos, cөзбе-сөз аудармасы мəсіхтелгендер) – Христостың өмірі мен Жаңа Өсиет іліміне негізделген монотеистік дін. – Ш – Шама (өлшем) – нəрсенің немесе құбылыстың сапалық жəне сандық айқынды- лығының табиғи бірлігін білдіретін категория. Шкала (лат. sdala – баспалдақ, саты) – сұрау, бақылау, құжаттарды зерттеу бары- сында алынған əлеуметтік деректерді бағалау үшін қолданылатын құрал- дардың өлшемдік жағы. Шовинизм (франц. сhauvinisme – Наполеон Бонапарттың басқыншылық саяса- тына табынушы Н. Шовеннің атына байланысты шыққан сөз) – шектен шыққан, жауыққан ұлтшылдық идеологиясы жəне саясаты; шовинизм фа- шизм идеялары мен саясатында ашық көрініс тапты; шовинист өз ұлтын, тобын, табын басқалардан артық көріп, асыра бағалайтын адам. Шындық орын алып отырған кез келген (нəрсе, күй, ахуал) объектіні көрсетеді. – І – Ізгілік (лат. humanitas – адам табиғаты) – адамның еркін ойлауының əртүрлі кө- ріністерімен байланысты; оған сəйкес еркіндікті, адамның индивидуал- дық дамуын уағыздайды. Іс-əрекет – əлемді жəне өз-өзін саналы түрде өзгертетін процесте адамның не- месе топтың əлеммен жасайтын өзара əрекеті. Элемент (лат. еlementum – бастапқы зат) – белгілі бір жүйенің құрамына кіретін жəне одан бөлінбейтін деп қаралатын объект ұғымы. – Э – Экзогамия (лат. ехо – сыртқы, тыс жəне gamos – неке) – туыстас (ағайындас) отбасылар арасында немесе жақын жерлестер арасында (сирек те болса) некелесуге тыйым салу. Экзоэтноним (грек. ἔξω – сыртқы + έ̓θνος – халық, тайпа + ὄνυμα – атау) –халық- тың басқа халықтармен аталуы. Экологиялық көші-қон – халықтың қоршаған ортасы лас аудандар мен эколо- гиялық апат аймақтарынан басқа жақтарға қоныс аудару. Элита (франц. slite – өте жақсы, таңдамалы) – əлеуметтік топтардың ішінде ерекше жеңілдіктері бар жоғары тобы. Оның мүшесі болудың келесі жол- дары бар: 1) индивидтің жеке басының қасиеттері арқылы; 2) элитарлық тұғырдың мұраға қалуы. Эмансипация (лат. emancіpatіon – азаттық тəуелділіктен, бағынушылықтан арылту) – 1) тəуелділіктен, бағыныштылықтан, езілуден, соқыр сенімнен босату, арылту; 2) азаматтық құқықта кəмелеттік жасқа толмаған жасөспі- рімді толық əрекет қабілеттілігі бар деп тану. Эмиграция (лат. emіgzaze – елден кету деген мағынаны білдіреді) – өз еліңдегі тұрғылықты мекенін бөтен елдегі тұрғылықты жерге айырбастау. Эндогамия (грек. endon – ішкі жəне gamos – неке) – этностың немесе белгілі бір тайпаның өз ішінде неке қосуы. Эндоэтноним (грек. έ̓νδον – ішкі, үй + έ̓θνος – халық, тайпа + ὄνυμα – атау) –ха- лықтың өзін-өзі атайтын атауы. жүктеу/скачать 0.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|