Қазіргі қазақстанның студент жастарының саяси мәдениеті
жүктеу/скачать 32.87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Нәтижелер мен пікірталас
| Материалдар мен тәсілдер
Ғылыми мақаланы жазу барысында нақты ғылыми зерттеулерді қолдандық. Әрине, мақала жазу барысында қандай да бір анықтамалар беру үшін біз зерттеу тақырыбы бойынша классикалық ғылыми әдебиеттер мен арнайы әдебиеттерге сүйеніп, теориялық талдау әдісін қолдандық. Тақырыпты зерттеу барысында ғалымдар саяси мәдениетті түсіндіруде үш негізгі көзқарасты қалыптастырғанын анықтадық: Рухани құбылыстардың жиынтығын білдіретін саяси мәдениетті саясаттың барлық субъективті мазмұнымен байланыстыратын Г. Алмонд пен С. Верба; Ғалымдардың бір тобы оны рухани құбылыстардың барлық жиынтығына сілтеме жасай отырып, саясаттың барлық субъективті мазмұнымен байланыстырады. С. Байт саяси мәдениеттен реттеуші талаптардың көрінісін көрсе, Дж. Плано саяси мәдениеттен адамның саясаттағы мінез-құлқының типтік үлгілерінің жиынтығын көреді; Ғалымдардың тағы бір тобы саяси мәдениетте нормативтік талаптардың көрінісін немесе саясаттағы адамның мінез-құлқының типтік үлгілерінің жиынтығын көреді. Сонымен қатар, ол адамның мінез-құлқының белгілі бір матрицасы ретінде көрінеді, оны қоғамда кең таралған ойын нормалары мен ережелеріне бағыттайды және осылайша оның әрекеттерін билікпен өзара әрекеттесудің қалыптасқан стандарттары мен формаларына сәйкес басқарады. Саяси мәденитті тұлғаның практикалық мінез-құлықтағы құндылық бағдарларының іске асуын білдіретін саяси қызметінің стилі деп түсінген И. Шапиро, П. Шапран, В. Розенбаум. Мұндай түсінік адам мен мемлекеттің өзара әрекеттесуінің практикалық формаларын олардың билік, саяси мақсаттар мен басымдықтар, практикалық қызметтің артықшылықты және жеке игерілген нормалары мен ережелері туралы терең түсініктерін білдіру ретінде ашуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, статистика түрінде мысалдар келтіру үшін, онымен қоса, саяси жолдауларды талдау үшін біз контент-анализ әдісін қолдандық. Нәтижелер мен пікірталас Саяси мәдениет азаматтарды саяси өмірге тартатын құндылық мотивациясының, идеалдар мен нанымдардың ұлттық сипатына тән нанымдардың болуымен байланысты болғанына қарамастан, ғалымдардың көпшілігі үшін бұл ұғым жалпылама сипаттаудың символына айналды. Атап айтқанда, Еңбектері қазіргі саясаттанудың классикасы болып табылатын американдық саясаттанушылар Габриэль Алмонд пен Сидней Верба жазғандай, саяси мәдениет – бұл саясаттағы оқиғалар мен осы оқиғаларға реакция ретінде жеке адамдардың мінез – құлқы арасындағы байланысттың көріну формасын белгілейтін нәрсе; шындығына келгенде, жеке адамдар мен топтардың саяси мінез – құлқы мемлекеттік қызметкерлердің әрекеттеріне, оның ішінде соғыстарға, сайлау науқандарына, қабылданатын шешімдері мен тағы басқаларына адам жай ғана көрермен, жай ғана бақылаушы [1, 28]. Саяси мәдениет ұғымы бірте-бірте ғылымда өз орнын алып, саяси құбылыстарды бейнелеуде өзінің спецификалық сипатын жиірек көрсете бастады. Қазіргі уақытта саяси мәдениет қоғамның өмірлік маңызды көріністерінің тұтастығын білдіретін ерекше құбылыс ретінде мәдениеттен алынған мағыналарға көбірек қаныққан. Осыған байланысты саяси мәдениет те белгілі бір қоғамдағы мәдени ортаның саяси өлшемі ретінде, белгілі бір халықтың мінез-құлқының сипаттамасы, оның өркениеттік даму ерекшеліктері ретінде көбірек қарастырылады. Осы тұрғыдан алғанда, саяси мәдениет халыққа тән дәстүрлердің мемлекеттік билік саласындағы динамикасын, олардың қазіргі жағдайда жүзеге асуы мен дамуын және болашақ саясатының қалыптасу жағдайларына әсерін білдіреді. Түбегейлі саяси-әлеуметтік өзгерістер, ел экономикасының құрылымдық қайта құрылуы заманауи азаматтың қалыптасу процесімен ұштасып жатыр. Жас, физикалық күші мен жағдайы, рухани күш, іске асырылмаған мүмкіндіктерді ескере отырып, жастар қоғамның ең перспективалы бөлігі екенін атап өтсек, қателеспейміз. Жастардың саяси мәдениеті - жастар мәдениетінің ерекше түрі, жастардың негізгі ұлттық құндылықтары мен мүдделерін көрсететін, бекітетін және жүзеге асыратын, жастардың саяси көзқарастары мен құндылықтарын, білімі мен дағдыларын қалыптастыратын рухани-практикалық қызмет пен қарым-қатынас тәсілі. Біздің ойымызша, жастардың саяси мәдениеті келесі аспектілерді қамтиды: Саясатты білу: мемлекетте ғана емес, бүкіл әлем бойынша болатын фактілер мен өзгерістерден хабардар болуы, оны сараптап саралай білуі, сол өзгерістерді білуге құштарлығы, сол өзгерістерді объективті түрде бағалай білуі, қандай да бір деңгейде билік саясатын талдай білу; Саяси сенімнің эмоционалдық құрамдас бөлігі, атап айтқанда, Отанға деген сүйіспеншілік, патриоттық сезімі. Біздің ойымызша, азамат жан дүниесімен туып, өскен жерін сүймесе, елі үшін жаны ашымаса, қандай да бір өзгерістердің әкеп соғуына септігін тигізуге талпынбаса – құрдымға кеткеннің белігсі. Қаншалықты еліңнің ұстанатын саясаты ұнамаса да, сен өзіңнің жерлестеріңнің, өзіңнің ұрпағыңның болашағы үшін бірдеңе жасауға талпынуың керек, ал ол үшін шынымен эмоционалдық құрамдас бөліктер маңызды. Белгілі бір қоғамдағы өмірді қалыпқа келтіретін саяси мінез-құлық үлгілерін тану. Расымен, егер азаматтар қандай да бір идеал типті көрсе көз алдында, бірдеңеге талпынып жатқан, құр босқа отырмай, елінің болашағы үшін тым болмаса сайлауға барып дауыс беретін адам болса, кері шегіндірмей, өзімен бірге сайлауға шақырса, адам бір күріштей болсын қоғам өзгеруіне септігін тигізетіні айдан да анық. Қазіргі Қазақстанды жаңғырту үдерісіне бұл үшін елеулі әлеуеті бар жастарды белсендірек тарту туралы мемлекет оның мүмкіндіктерін іске асырудың нақты тетіктерін жасауда. Бұл президенттік гранттар, халықаралық және басқа конференцияларға қатысу мүмкіндігі, академиялық ұтқырлық, жастарға арналған жұмыспен қамту бағдарламалары, тұрғын үймен қамтуға бағытталған бағдарламалар сияқты мүмкіндіктерді ескереді. Әрине, саяси мәденитті көтеруге бағытталған бұдан да сапалы жаңа бастамалар туралы айтуға болады, алайда мәселенің түбін басқадан көріп отырмыз – бұндай шараларға тек саяси мәдениеті жоғары жастар қатысады. Ал саясатқа мүлед қызықпайтын жас ұрпақ немесе саяси қатысуы радикализм, шыдамсыздыққа, тұрақсыздыққа, қарама-қайшылыққа негізделетін жастармен ше? Онымен қоса, жастар арасында нақты әсер ету арналарының жоқтығы радикализмнің негізі болып табылады, сондықтан үкімет, партиялар, қоғам тарапынан түзетулерді қажет етеді. «Ағынмен жүзу» немесе радикалды болу ниетінен бас тартуы үішн жастарға не ұсынуға болады? Сонымен, қазіргі жастардың саяси мәдениеті әлеуметтік-экономикалық, ұлттық жағдайлардың және қоғамның жалпы мәдениетінің жай-күйінің әсерін сезініп, әлі де жаңғыру және даму жағдайында, ол саяси білім деңгейінде, динамикасында, жастардың саяси мінез-құлығымен қоғамның белсенділігінде көрініс табады. Жастардың саяси мәдениетін қалыптастыруу және оларды саяси процестерге тарту үшін мемлекеттік жастар саясаты жүйесін жетілдіру қажет. Онымен қоса, жастардың саяси қызметке қосуды ынталандыратын мотивациялық қатынастың жаңа механизмі мен тәрбиелік қызмет жүйесін дамыту қажет деп есептейміз. Осылайша, мемлекеттің жастар саясаты оның дамуының жалпы тұтас тұжырымдамасының құрамдас бөлігі болуы керек, жас ұрпақтың құндылықтар жүйесінде өз орнын таба білуі керек. Қазіргі Қазақстандағы мемлекеттік саясаттың позициясын нығайту, әрине, көптеген қиындықтармен байланысты, олардың кейбірін қысқа мерзімде жою екіталай, өйткені ол тарихи қалыптасқан стереотипке негізделген, өйткені жеке адамның қоғамдағы рөлі бағаланбайды деп есептейді. «Бұл тек маған тәуелді емес» позициясы қоғамда әлеуметтік қайта құруларға ғана емес, саяси өзгертулерге ғана емес, демографиялық дауыс беруге де енжар қатысудың тұрақты позициясын қалыптастырады. Жалпы саяси мәдениетпен біргі саяси әлеуметтені тіркесі де жиі қолданылады. Оның қандай әсері бар? Біздің ойымызша, саяси әлеуметтену болмаған жағдайда саяси мәдениеттің болуы әбден мүмкін емес. Не себепті? Себебі саяси әлеуметтену дегеніміз белгілі бір тұлғаның саяси санасы мен мінез-құлқын қалыптастыру, елдегі саяси рөлдерді, саяси элитаны қабылдау, мүмкін ол рөлді орындау, саяси қызметтің көріністері процестерінің жиынты деп қарастырсақ болады. Бұл тіркес саяси білім немесе ағартушылыққа қарағанда кеңірек, өйткені ол тек үстем идеология мен саяси бағыттың тұлғасына бағытталған мақсатты әсер етуді қамтиды. Саяси әлеуметтену қандай міндеттерді атқарады? Ең алдымен, саяси әлеуметтену қоғамның мүшелеріне саяси сананың негізгі элементтерін береді. Мысалы, мен алғаш рет саясат туралы мектеп қабырғаларында оқып жүргенде теледидардан естідім. Ол да саяси әлеуметтенудің бастапқы кезеңі десек те болады. Келесі, саяси әлеуметтену қоғам мүшелеріне жағдай жасауы керек, егер де сол бастапқы сатыдан өтіп, адам әрі қарай қызыққан жағдайда, тәжірибе жүзінде қолдануы үшін, қандай да бір база болуы керек деп есептейміз. Ол, әрине, теориялық білім. Жалпы, саяси әлеуметтенуді адаптация деп қарастырсақ мүлде қателеспейміз. Саяси әлеуметтенудің ең маңызды кезеңі ол 16 жастан 30 жасқа дейін. Дәл осы кезде жастар үлкен өмірге қадам басып, қандай да бір саяси процестердің қатысушысы бола алады. Сайлауға қатыса алады, қанадй да бір өкілді органдарға сайлану құқығына ие бола алады. Ал бұл әлбетте жастардың саясатқа деген көзқарастарының өзгеруіне әкеледі. Онымен қоса, дәл осы жас аралығында жастар институттағы оқуы, кейінгі кәсіби қызметі арқылы саясат саласындағы тереңірек білімге ие бола алады. Саяси әлеуметтенудің нәтижесі – саяси құндылықтары тұрақты элементтер болып табылатын, сенімдер мен көзқарастарға айналатын белгілі бір тұлға құрылымы. Адамда бастапқыда консервативті де, демократиялық та, анархистік те көзқарастар қалыптаспайды. Ол бірте бірте белгілі бір факторлардың әсерінен ұзақ процесте қалыптасады. жүктеу/скачать 32.87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|