Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ыбырай Алтынсарин (1842-1889 жж.) – қазақтың кӛрнекті
ағартушысы, ақын және демократ. Саяси кӛзқарастары жағынан ол халықтың ӛзін-ӛзі басқаруын жақтады, бірақ социализм идеяларына үзілді-кесілді қарсы болды. Себебі халыққа білім беру ісінің инспекторы үшін орыс қоғамындағы, әкімшілік ортасындағы социализм идеялары қоғамның болашағы үшін қауіпті әрі тиімсіз деп ойлады. Ыбырайдың ойынша, халықтың кӛзін ашу қазақ халқының болашағының кепілі болып табылады. Қазақ даласында жаңа мектептер ашудың қажеттілігін сезінген Ыбырай ол мектептер адамды қоршаған заттар мен әлемдегі құбылыстар жӛнінде білім беру тиістігін де жақсы түсінді. Тек жаңа үлгідегі білім ғана халықтың экономикалық және адамгершілік дамуын қамтамасыз ете алады. Ол «толығымен ғылымға негізделген білім арқылы халықтың кӛзін ашуға» (О.А.Сегізбаев) болатынына сенді. Қазақ ағартушысының бұл идеялары сол кездегі прогрессивтік ойлардың бірі болып еді. Алтынсарин ӛзінің ӛмірінің соңына дейін халық ағартушысы ретінде адал қызмет етті, білім, саясат, мәдениет салаларында «қоғамның тұрмысына тұсау болып жатқан әділетсіздіктермен...» күресуге тырысты. Халық кітапханалары мен кедей отбасыларынан шыққан қыздарды оқытуға арналған пансионаттары (тегін жатақханасы мен тамағы бар) бар орыс-қазақ мектептерін ашу үшін елден ақша жинады. Әдебиетті тамаша білетін Алтынсарин орыс әдебиеті бойынша бастауыш сыныптарға арнап оқулықты жазды, қазақ әліпбиін кирилл әліпбиіне түсірді. Қастық ойлаған адамдар оны ауыр қылмыстармен қаралауға тырысты. Социалистік идеяларды ұстанды дегеннен үкіметке қарсы әрекеттер жасады деген айыптауларға дейін барды. Оларға Ыбырай: «Құдайдың маңдайға жазғаны болады, мен ӛзімнің кӛзқарастарымнан бас тартпаймын» былай деп жауап берді. 9.2. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы қазақ ақындары мен жазушыларының әлеуметтік-философиялық, жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|