Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық

аталатын әлеуметтік-психологиялық романында анық байқалады. Романда 
адамдардың түрлі әлеуметтік-психологиялық типтеріне, олардың ішкі жан 
дүниесіне талдау жасалады.
Белгілі ақын-демократ С. Торайғыров (1893-1920 жж.) ғылыми-
техникалық прогресс дәуірінде адам мәселесіне ерекше мән беру керек деді. 
«Қамар сұлу» романында ол қоғамдық қатынастарды ізгілендірудің 
қажеттілігін 
кӛрсетеді, 
рационалдық 
ойлаудың 
мүмкіндіктерін 
абсолюттендіруді қолдамайды. Техника мен ӛркениеттің жетістіктеріне бас 
ұрудың қажетсіздігін айтып, адамдарды табиғатқа жанашырлықпен қарауға 
шақырады.
Ж. Аймауытов ӛзінің шығармаларында адамгершілік мұраттарды 
насихаттайды, 
масайраған 
адамның 
тоғышар 
мінезін 
сынайды. 
Тоғышарлықтан ақылдың күшін кӛбейту, ақиқатты іздеу арқылы арылуға 
болады дейді.
М. Жұмабаев (1893-1938 жж.) ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік 
шындықтың қайшылықты тұстарын поэтикалық формада жеткізуге тырысты. 
Оның шығармашылығына қазақ, орыс, сол сияқты батыс пен шығыс 
мәдениеті 
ықпал 
етті. 
«Жұмабаевтың 
образдар 
әлемі» 
атты 
Б.А.Жетпісбаеваның еңбегінде былай делінген: «кӛптеген шығармалары 
оның тек ӛз халқының ғана емес, шығыс поэзиясы мен тарихының, 
философиясының, орыс және батыс әдебиетінің тамаша білгірі екендігін 
дәлелдейді, себебі ол ӛз заманындағы рухани ізденістердің қайнаған 
ортасында 
жүріп, 
О.Шпенглердің, 
Ф. 
Ницшенің, 
В.Соловьевтің, 
П.Флоренскийдің, Н.Бердяевтің және басқалардың еңбектерінде дамытылған 
философиялық ойларды зерттеді».
Ол М.Жұмабаевтың «Шолпан» ӛлеңдер жинағында, «Педагогика» 
кітабында және басқа да поэтикалық және прозалық шығармаларында 
лайықты кӛрініс тапқаны сӛзсіз. Оның «Түркістан», «Кӛктемде» ӛлеңдер 
циклінен, «Батыр Баян», «Қорқыт» поэмаларынан, «Шолпанның күнәсі» 
әңгімесінен символизм мен экзистенциализмнің элементтерін кӛруге болады. 
Мысалы, «Батыр Баян» помасында ол тек махаббат туралы ғана емес, ӛмірдің 
мәні, қоғам мен табиғаттың дамуы, адамдық парыз бен намыс туралы айтады. 
Оның гуманистік идеяларында адамның бақытқа және теңдікке құқығы 
кӛрсетіледі.
ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында қазақ жеріндегі болып 
жатқан ӛзгерістерді түсініп, ӛзінің халқына пайдасыне тигізе алатын жігерлі, 
білімді, мақсатшыл зиялылар кӛп болды. Бұл тарихи уақыт ішінде қазақтың 
нағыз оқымысты, зиялы қауымы қалыптасты. Олар қоғамдық саланың нақты 
бір саласында үлкен жаңалықтар ашпады. Оларға басқа міндет жүктелген еді 
– ол халқының кӛзін ашып, білім беру, мәдениетке жетелеу, әлемдік тарих 
сахнасында ӛз орнын табуға ұмтылдыру, ӛзінің заманы алға тартқан 
«қитұрқы» мәселелерге жауап іздеу.

жүктеу/скачать 1.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: