Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
адами (жэнь), әділеттілік
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| адами (жэнь), әділеттілік (и), игітұрақтылық (ли), игісенімділік (синь),
ақылдылық (чжи). Ең маңызды және кӛпжақтылардың бірі болып«Бес тұрақтылық» түсінігі табылады. (У чан) сӛйлесу қабілетін білдіретін (жэнь) ақылға, мӛлшерді сақтауға (ли), сенімге (синь) және танымға (чжи). «Ӛзгеріс кітабында» сегіз негізгі категориялар кеңінен пайдаланылады. Олардың кӛмегімен тұрмыстың кез келген аспектісі кӛрсетіледі. «И Цзинде» құрылымдық және сандық символдау философиялық идеялардың негізгі формалары болып табылады. 8 және 12 сандарының жұптары жер мен аспанды, яғни кеңістік пен уақытты білдіреді. Әлемдік процестің әр жағдаяты гуаның кӛмегімен кӛрсетіледі, ал графикалық бейнеленген афоризмдер 64-ке гексаграмма және Күн, Ай, бес планета мен 28 жұлдыздардың астрономиялық құбылыстары олардың кескінін бейнелейді. Мысалы, № 2 гексаграмма «Кунь» Фан жұлдызын кескіндейді, 28-дің тӛртіншісі, Скорпионның 4 жұлдызына сәйкес келеді. «Ӛзгеріс кітабының» символдары мен ұстанымдары дәстүрлі Қытайдың болмысын қамтиды. Бүгінгі күнге дейін қытай философиясы үнемі кӛне бастауларға ден қояды және ӛз ойлау қабілетінің ерекшелігін кӛрсетеді, басқа философиялық кӛзқарастардың ӛзіндік ерекшеліктеріне кӛңіл аударады. Бұл қытай философиясының кӛрнекті ерекшелігі, бір жағынан, қытай халқының бірлік сезімінің туындауына, сол кезде сыртқы әлемнен оның бӛлектенуі себеп болды Мұның материалдық символы болып Қытай қабырғасы табылады. Мұнымен қатар бірлік ұстанымы мен табиғат үндестігі, адам мен ғарыш негізделеді. Әр түрлі мектептер дүниедегі, қоғамдағы адам рӛлін кӛрсетті, жоғары деңгейде табиғат күшін пайдалануды және техникалық прогрестің даму мүмкіншіліктерін арттыруды, ӛзін-ӛзі қалыптастыруға шақырды. Қытай философиясының негізгі бағыттары Қытай тарихындағы ауыр кезеңде қалыптасты. Бұл дәуір патшалар арасындағы қақтығыстар еді (Чжаньго) немесе Соғысушы мемлекеттер (б.д.д. 453-221 жж.). Соңында 7 күшті патшалық айқындалды: Чу (аңызға сәйкес, «қарт оқытушы» Лао- цзыны туды), Ци, Чжао, Хань, Вэй, Ян, Цинь. Цинь әулетінің басқару кезеңінде (б.д.д. III-II ғғ.) қытай философиясының таңы атты. Бұл кезде үкімет үшін олигархтар мен танымал туғандар арасында тартыс шиеленісті. Бұл философиялық ойлауда да ӛз атауын алды. Осы кезде «қарсыласу кезеңіндегі 100 мектеп» пайда болды. Қытай тарихшысы Сыма Тань (б.д.д. II-I ғғ.) философиялық ойлаудың 6 негізгі бағыттарын кӛрсетеді: ин-ян мектебі; конфуциандық (немесе жу цзя, «кітапшылар»мектебі); моистер (мо цзя); аттаулар мектептері (мин цзя); заңгерлер мектебі (легистер (фа цзя); даосизм (жол және күштер мектебі – дао дэ цзя). Осылардың ішіндегі елеулілері– конфуциандық, даосизм, моизм және легизм. жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|