Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| Софистика – жай кездейсоқ құбылыс емес, ертедегі Греция мәдениеті
мен философиясында заңдылық тәрізді. Оның пайда болуы алдында айтылған себептерге ғана емес, ескі натурфилософия қажет болды. Ол ескі натурфилософияны софистер аяқтады және олар скептицизмді, субъектизмді, реалитивизмді теориялық тұрғыдан қарастырған. Олар тұрмыс мәселелерін екінші орынға жылжытып, философияны адамға тура қаратты. Софистер барлығының теңдігін айтқан. Кімнен туылғанына қарамастан барлығымыз табиғаттан жаратылғанымызды. Олар адам тәрбиесін бәрінен жоғары қойып, олар адамгершілік қасиет туа бітпейтінін, ол қанға байланысты еместігін, ол үшін ұмтылу, қалау керектігін айтқан. Қайырымдылық – дегдарлыққа тәуелді емес екендігін, ол – білімге, мінсіздікке ұмтылудан пайда болатынын айтты. Олар шәкірттерінен оқу ақысын алып оларға математикалық, риторика, дипломатия, юриспруденцияны оқытқан. Бұл қылығымен софистер жоғары тап ӛкілдерін таңғалдырды. Ӛйткені білім алу тек үстем топ ӛкілдерінің қолынан келген. Олар бостандықты қазым ұстанымдарына қарсы қойды. Софистер ағартушылық қызмет атқарды. Олардың негізіне келешек еуропалық оқуды салған. Сопылар (софистер) грек ағартушылары қызметін атқарды, болашақ еуропа ағартушыларының дәнін егіп, мәдениетінің негізін қалады. Софистер бағыты біркелкі болмаған. Софистерді үлкен және кіші деп екіге болген. Әр топ әрқилы мәселелерді қарастырған. Бірақ бәрінің релятивизмді жақтауы оларды біріктірді. Барлығы әр уақытта адамға байланысты, ол барлық заттар – ӛлшемі деп есептеледі. Олар оңай үлкенді маңызсызбен алмастыратын болған. Сондықтан софисттерді дана ғана емес икемді деп те атаған. Философияның жаңа оқытушылары тезисті шегіне дейін жеткізіп огностизмге жиі батқан. Философияның жаңа оқытушылары барлық білімінің салыстырмалылығы туралы тезисті шегіне жеткізді. Ең шарықтау кезіне софистика б.з.б. V ғ. жеткен. Ол кезде софылардың үлкендер қатарына Протагор, Горий, Гиппий және Продин тәрізді философтар енген. Олардың ішінде атақтысы Протагор (б.д.д. 481-413 жж.) досы Перикла релятивист, скептик заттар ӛзгергіштігін зерттеген. Адам барлығының ӛлшемі деген. Адам – барлығының ӛлшемі, сондықтан не жақсы не жаман ажырататын адамның ӛзі. Ол ақиқат пен жалған, әділеттілік пен әділетсіздікті айырудан бас тартқан. Бұл жағынан софистика басқа ілімдерге қарсы шықпайды, ол тек бұрынғы натурфилософиядағы түсініктерді аяқтайды. Натурфилософтар (Героклит, Элепедокл, Демокрит, Филолай және т.б.) софистерге дейін-ақ әлемде болып жатқан барлық құбылыстар, қозғалыстарды қасиеттілік деп таныған. Олар тек натурфилософтардың скептецизмі мен релятивизімін айтып жазды және сократтықтардың дамуына жол ашқан. Софистердің ой құдіреті мен тәрбиеге деген сезімі Платон мен Аристотельге әсер еткен, бірақ олардың саяси этикалық ұстанымдарын қабылдамаған. Мысалы, софистер заңдарға адамның бағынуына қарсы болған. Олар адам сезімдері мен қалауларына жол ашқан. Олардың айтуынша нағыз ӛмір заң мүлдем жоқ жерде дамыған Гиппий). Протогор философияда үлкен ӛзгеріс ашты. Ел назарын табиғат пен жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|