Аудан тұрғындарының азық-түлікті тұтынуының нақты деңгейі

2005-2010 жылдарға арналған астық балансы

2005-2010 жылдарға арналған болжау бойынша жылына азық-түлік мақсаттары үшін 8400 тонна бөліну жоспарланды. Сонымен қатар, 2010 жылы мал азығындық астық көлемі 1,5 есеге артады. Аудан тұрғындарының азық-түліктік астықпен қамтамасыз етілуі 119,7 % артатын болады.

Ауданда күнбағыс майлы дақылы жоғары рентабельді болғандықтан бұл өнімнің егіскөлемі жылдан жылға өсіп келеді.

Бұған қоса айтатын жағдай: ауданның әртүрлі топырақ-климат жағдайларына байланысты майлы дақылдардың түсімділігі 5 ц/га 9 ц/га дейін ауытқиды, аудан бойынша 2004 жылы әр гектарынан 7,4 центнер түсім алынды.

2004 жылы майлы дақылдардың жалпы өнімінің (2802 тонна) 35 тоннасы тұқымдық қорға құйылды, 10 тоннасы қабығы бар дән күйінде сатылды. Қалған көлемі (2757 тоннасы) өңдеуге жіберілді.

Ауданда майлы дақылдарды өңдейтін 23 цех жұмыс істейді. Олардың қуаты жылына 2500 тоннаны құрайды. 2004 жылы ауданда өндірілген өсімдік майы 1500 тонна болды, оның 700 тоннасы (1 адамға 16 кг-нан 38,7 мың адамға) ішкі тұтынуға жұмсалды, қалған бөлігі облыстың басқа региондарында сатылды. Майлы дақылдар мен өсімдік майының соңғы 3 жылдағы бағасы тұрақты күйде қалып отыр, 1 кг майлы дақыл 25-30 теңге болса, 1 кг өсімдік майы 100-130 теңге мөлшерінде. 2004 жылы 1 кг майлы дақылдың бағасы 40 теңге және одан жоғары мөлшерде қымбаттауы байқалды.
2005-2010 жылдарына арналған күнбағыс майлы дақылдарының балансы.

( тонна)

Болжауларға сәйкес 2005-2010 жылдары өндірілетін күнбағыс майлы дақылының көлемі 1735-1750 тонна деңгейінде жоспарлануда. Оның 1700-1715 тоннасы азық-түліктік мақсаттар үшін өңдеуден өткізіледі. Күнбағыс майлы дақылының жоспарлы көлемі аудан тұрғындарының өсімдік майына қажеттілігін 2,5 еседен артық мөлшерге қамтамасыз етеді.

Соңғы жылдары ет өндіру (мал мен құсты етке сою) тұрақты өсу үстінде. Егер 2002 жылы 3121 тонна ет өндірілсе, 2004 жылы 3752 тонна (сойылған салмақта) болды, немесе өсім 20,2 % құрады.

Жалпы ет өнімдерінің ет түрлері бойынша үлес салмағы әртүрлі болып келеді:

- сиыр еті – 2691 тонна, немесе 71,7%

- шошқа еті – 17 тонна, немесе 0,5 %

- қой және ешкі еті – 781 тонна, немесе 20,8 %

- құс еті– 25 тонна, немесе 0,7%

- жылқы еті – 230 тонна, немесе 6,1%

Ет өндірушілердің үлесі төмендегідей:

- 91,2 % ет үй шаруашылықтарында өндіріледі,

- 0,2 % - етті ауыл шаруашылық кәсіпорындар өндіреді;

-8,6 % - ет шаруа қожалықтарында өндіріледі.

Келтірілген мәліметтер еттің негізгі бөлігі ірі қара малының 94 %, қой мен ешкінің 88,2 %, жылқының 86,3 %, шошқаның 100 % шоғырланған үй шаруашылықтарында өндірілетіндігін айқындайды.
2005-2010 жылдарға арналған ет өндірудің балансы

( тонна)

Саланы дамыту нәтижесінде аудан тұрғындарын етпен қамтамасыз ету ұлттық норма көрсеткіштерінен 1,6 есеге артады деп күтілуде.

Ауданда етті сатып алу және сатумен Зайсан қаласында шоғырланған 2 азық-түлік базарлары айналысады.

Ауылдық округтерде, аудан орталығында етті сатып алу және сатумен аз айналысады, өйткені мал бағушылар және жеке азаматтар көбінесе етті аудан орталығындағы базарларда, немесе ауылдың өзінде делдалдың көмегінсіз сатады.

Сүт өндіру және тұтынудың талдауы ауданда өндірілетін сүт көлемі тұрғындардың қажеттілігін 296 % қанағаттандыратынын көрсетеді.

Айта кететін жағдай ауданның аграрлық секторында өндірілетін сүттің 94 % жеке қосалқы шаруашылықтар мен шағын шаруа қожалықтарының үлесіне тиеді, бұл жағдай өнімді сатып алу, өңдеу және сатуда, сонымен бірге өнімге стандарт талаптарын қоюда бірқатар қиындықтар туғызады.

Сүтті өңдеудің жалғыз жолы - үй шаруашылығы жағдайында сүтті майға айналдыру, бұл жұмыс үй шаруашылығы жағдайында атқарылатындықтан, мемлекеттік стандарт талаптарын сақтау мүмкіндіктері болмайды, сондықтан өнім бәсекеге қабілетсіз және базарларда арзан бағамен сатылады.

Аймақтарға және жыл маусымына байланысты сүттің сатып алу бағасы оның сапасына қарай 15-тен 35 теңге аралығында ауытқып отырады.

Сүт өндірудің өзіндік құны өнімділігіне және базистік майлылығына байланысты 9-дан 13 теңге аралығында болады.

Күрделі мәселелер:

- Ауыл шаруашылық өнімдерінің есебі жеткілікті деңгейде жүргізілмейді;

- Баға қою және бағаны болжаудың нарықтық жүйесінің болмауына байланысты дұрыс бәсекелестіктің болмауы;

- Баға тәукелдігін басқару жүйесінің, баға болжамының болмауы;

- Мал өнімдерінің бағасының маусымдық ауытқып отыруы;

- Дайындау инфрақұрылымының нашарлығы;

- Мал өнімдерін сатып алуға қаражаттардың жетіспеуі.

Шаралар:

- Сатып алу - тауар интервенциясы жүргізілетін мал өнімдерінің тізімін анықтау;

- Сатып алу тауар интервенциясын жүргізу механизмін айқындау және оны өткізуге мемлекет қаражаттарын бөлу;

- Мал өнімдерінің мемлекеттік сатып алу- тауар интервенциясын жүргізу;

- Мал өнімдерін дайындау, өңдеу, сақтау және сату бойынша инфрақұрылымды дамыту.
Күтілетін нәтижелер:

- Ауыл шаруашылық тауар өндірушілерінің қаржы ресурстарына қолдарының жетуі;

- Биржалық тетіктерді пайдалану арқылы ұйымдасқан тауарлы нарықты дамыту үшін жағдай жасау;

- Экономиканың көлеңкелі бөлігін азайту:

- Отандық ауыл шаруашылық тауар өндірушілерін баға ауытқулары тәуекелдігінен сақтандыру мүмкіндіктерін қамтамасыз ету;

- Қазақстандық астыққа БҰҰ мемлекеттері және алыс шет мемлекеттер тарапынан сұраныс көбейген жағдайда астықтың және өның өңделген өнімдерінің ішкі бағасының тұрақтануы

- Мал өнімдерінің ішкі бағаларын тұрақтандыру;

- Мал өнімдерінің инфляция деңгейін азайту;

- Тұрғындардың мал өнімдеріне қолдары жетуін қамтамасыз ету.

3.4.5. Жүннің ішкі нарығын реттеу

Ауданда өндірілетін және қолданылатын жүн үлкен өңдеуші өнеркәсіптің сұранысын қамтамасыз ете алмайды.

(тонна)

	Нақты 2004	Баға 2005	Болжам
			2006	2007	2008	2009	2010
Ресурстар Жылдың басындағы қор
өнім өндіру	174	174	180	185	190	194	200
Импорт
Барлық ресурстар жиынтығы	174	174	180	185	190	194	200
ішкі тұтыну	15	15	15	16	16	16	17
ысырап
экспорт
өнім өткізу	159	159	165	169	174	178	183

Аудан көлемінде өндірілетін жүннің 90 % жеке үй шаруашылықтарында өндіріледі. Өндірілген жүн негізінен Семей, Алматы қалаларына өткізіледі.

Күрделі мәселелер:

-Зайсан қаласындағы дайындау пункті қаражат жетпеуінен толық мәнінде жұмыс істемеуі;

-Жүннің қабылдау бағасының төмендігі;

-Дайындалатын жүн тек қана пима басуға жарайтындығы.