Бай әКЕ, кедей әКЕ

85 
секілді. Ештеңе болмасада ӛз үйіңнің болғаны жақсы: Осы кең тарап 
кеткен ұғымның мәнін түсінудің, баламасы түрінде сіздердің 
назарларыңызға жәй қарап шығуға ӛз пікірімді ұсынам.
Егерде, біз «әйеліміз екеуіміз зәулім үй аламыз, - деп шешім 
қабылдасақ, мүның актив емес, пассив екенін білер едік, себебі: 
мұндай капиталдық салым ақша түсіруді емес, керісінше ақша 
шығаруды талап етеді.
Оған менің дәлелдерім мынандай. Мұның бәрін барша жұрт 
қабылдайды деуден аулақпын, себебі-жақсы үйдің болуы эмоциалық 
кӛз қарастан келетін болсақ, бұл қуанышты сезім. Ал, эмоцияның 
әсерінен, қаржылық кӛрегендік тез әлсірейді. Ӛзімнің жеке 
тәжірбиемнен білем, ақша кез келген эмоциялық шешімге
ықпал етеді.
1. Біз үй жӛнінде әңгіме қылғанда, ерекше айтарым, жұрттың 
кӛпшілігі ӛзіне қарамайтын үй үшін, ақша тӛлеу мақсатында ғұмыр 
бойы жұмыс істейді. Басқаша айтқанда, кӛпшілік біраз уақыт ӛткеннен 
кейін жаңа үй сатып алады, бұрынғы алған, бірақ әлі тӛленіп болмаған 
кредиттік тӛлемін қоса есептеп, тағыда 30 жылға созып тӛлемдік 
кредит алады.
2. Тіпті, кепілдікке қойған үйдің тӛлемдерін тӛлеу, салық 
мӛлшерін азайтқанмен, бұл салықтың бір бӛлігін тӛлегенге дейін, 
салық еңбек ақыдан ұсталып қалады. Үй үшін алған кредитті 
ӛтегеннен кейінде, бұл солай жалғаса береді.
3. Меншік салығы. Менің әйелімнің, әке-шешесінің тұратын 
үйінің салығы айына 1 мың долларға дейін кӛтерілгенде, олардың 
зәре-құттары қалмады. Бұл жағдай олардың зейнетке шыққандарынан 
кейін болған еді. Салықтың бұлай кӛтерілуі зейнетақыларына сәйкес 
келмегендіктен, басқа үйге кӛшуге мәжбүр болды.
4. Үйлер әрқашан қымбаттамайды. Менің бір жолдасым үй үшін, 
1 миллион қарызы бар, қазір 1997 жылы, ондай үйдің құны 700 мың 
доллардан аспайды.
5. Ең үлкен шығын-ол айырылып басқаларға мүмкіншіліктер. 
Егер сіздің ақшаңыз үйге салынған болса, онда сізге бұрынғыдан да 
кӛп жұмыс істеуге тура келеді , себебі: ақша активтер колонкасын 
(бӛлігін) ӛсірудің орнына, үнемі шығыстар бабына статьясына жетеді. 
Мұндай схема орта класс ӛкілдеріне тән. Егерде жас жұбайлар ең 
басынан 
ақшаны 
кӛбірек 
активтер 
колонкасына 
(бӛлігіне) 

86 
салғандарында, келешекте, әсіресе балалары оқуға колледжге 
барғанда жеңілірек болған болар еді. Сӛйтіп, олардың активтері ӛскен 
болар еді де, қиналмай шығындардың бір бӛлігін жапқан болар еді. 
Ӛкінішке орай, кӛп жағдайларда үнемі ӛсіп отыратын шығындарды 
жабу үшін, үй кепілдікке қойылып сауда алу құралы болады.
Осының бәрін жинақтап, қорыта айтатын болсақ, ең соңында
үйді сатып алушылық шешімі, инвестиция жасаудың орнына, кем 
дегенде мынандай 3 қолайсыз жағдайларға әкеліп соқтырады:
1. Уақыттың жоғалуы. Бұл уақытта басқа активтердің бағасы 
кӛтерілуі мүмкін.
2. Капиталдың жоғалуы. Бұларды салымдардың басқа бір 
түрлеріне салудың орнына, үйді ұстауға байланысты шығындарды 
тӛлеуге кетеді.
3. Білімнің жоғалуы. Жұрттың кӛпшілігі үйді, үнемділікті, 
зейнетақы қорларын ӛздерінің активтері, - деп есептейді. Оларда 
инвестицияға қаржы болмағандықтан, ешқайда ақша салмайды, яғни 
инвестиция жӛнінде білімсіз (қараңғы) болып шығады. Сӛйтіп, бұлар 
«тәжірбиелі» инвесторлар бола алмайды. Ал ең жақсы инвестициялар 
қашанда «тәжірбиелі» (бүл жӛнінде білушіліктері мол) инвесторларға 
тиеді, содан кейін олар оны тәуекелге бармайтын, сақ адамдарға 
қымбат бағамен сатады.
Менің оқымысты әкемнің қаржы есебі «егеуқұйрық жүгірісінің» 
қатынасушыларына ұқсайды. Оның шығыстары табыстарына дәлме-
дәл еді, сондықтан онда активке инвестиция салуға ақшасы 
қалмайтын. Соның салдарынан пассив (үй кепілдігінің тӛлемі, 
кредиттік карточкалар бойынша қарыздар) активтен басым болатын. 
Мына схема мың сӛзге тұрарлық.

жүктеу/скачать 1.29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: