Балабақшадағы дене шынықтыру сабағын өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар
Жалпы дамыту жаттығуларын ұйымдастыру
жүктеу/скачать 58.92 Kb.
|
| 2.3 Жалпы дамыту жаттығуларын ұйымдастыру
Мектепке дейінгі мекемелерде дене тәрбиесін ұйымдастыруда жалпы дамыту жаттығулары маңызды орын алады, өйткені оларды орындау оңай және бала денесінің үйлесімді дамуы үшін үлкен маңызы бар. Жалпы дамыту жаттығулары баланың жан-жақты дамуына ықпал етеді және әр сабақта болуы керек. Кішкентай балалар (3 - 4 жас) жалпы дамыту жаттығулары ретінде қолданылатын қозғалыстарға оңай еліктей алады: біз қояндар сияқты, қанатымызды қағып секіреміз. Еліктеу жаттығулары баланы қызықтырады және қуантады, оған тапсырманы жақсы орындауға көмектеседі, ал олардың ойын түрі оны өз бетінше әрекетте қимылды қайталауға құштарлығын тудырады [3]. Егде жастағы балалар үшін (5 - 7 жас) жаттығуларды қосымша қозғалыстарды қосу немесе жаттығуларды орындау уақытын көбейту арқылы қиындатуға болады. Егде жастағы балалар мұғалімнің сөзін жақсы түсінеді және оларға елікпейтін жаттығуларды ұсынуға болады, бірақ сабақтың басы әлі де демонстрациямен бірге жүруі керек [2]. Сабақтар қолдар мен иық белдеулеріне арналған жаттығулардан басталады, содан кейін дене мен аяқтарға арналған қозғалыстар жасалады және әдетте секіру немесе жүгірумен аяқталады, содан кейін тыныш жүру. Жалпы дамыту жаттығулары бірнеше рет қайталанады. Сабақта дұрыс қимылдың қалыптасуына ықпал ететін және аяқтың бұлшықеттерін дамытатын жаттығулар болуы керек. Әртүрлі бастапқы позицияларды пайдалану баланың омыртқасын жеңілдетуге (әсіресе жатқанда), жаттығуларды әртараптандыруға және белгілі бір бұлшықет топтарының жұмысын ауыстыруға мүмкіндік береді. Қозғалыстарды таңдағанда, сіз ережені басшылыққа алуыңыз керек - бір бұлшықет тобында қатарынан бірнеше жаттығулармен жұмыс істемеңіз, бұл шаршауды тудырады, бірақ жүктемені таратып, барлық бұлшықеттерді осылайша жаттықтырады. Біз заттармен және ойыншықтармен жалпы дамыту жаттығулары туралы ұмытпауымыз керек, олар жақсы, өйткені олар баланың бұлшықеттерінің айтарлықтай кернеуін талап етеді және дәлірек орындалады. Балалар бұл жаттығуларды орындаудан жалықпайды, өйткені қайталағанда олар әртүрлі болуы мүмкін: бірде балалар орамалмен қолдарын алға көтереді, бірде олар допты ұстайды немесе мұғалімге конустарды, текшелерді көрсетеді, құрсауды көтереді және т.б. жаттығуларды орындайды. Ойын – мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесінің маңызды құралдарының бірі. Ол баланың физикалық, психикалық, адамгершілік және эстетикалық дамуына ықпал етеді. Ойын кезіндегі балалардың әртүрлі қимылдары мен әрекеттері шебер басшылықпен жүрек-қантамыр, тыныс алу және басқа дене жүйелерінің қызметіне тиімді әсер етеді, тәбетті ашады және тыныш ұйқыға ықпал етеді. Ашық ойындардың көмегімен баланың жан-жақты физикалық дамуы қамтамасыз етіледі [8]. Ойын барысында мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі қимыл-қозғалыстарында (жүгіру, секіру, лақтыру, өрмелеу т.б.) түрлі дағдылары қалыптасады және жетілдіріледі.Ойын барысында қоршаған ортаның тез өзгеруі баланы белгілі бір жағдайға сәйкес өзіне белгілі қимылдарды қолдануға үйретеді. Мұның бәрі моториканы жетілдіруге оң әсер етеді. Балалардың дене шынықтыру іс-шараларын өткізуге педагогтардың шығармашылық көзқараспен қарауы және қажет болған жағдайда балаға қазіргі уақытта ерекше қажет қимыл түрлерінен тұратын ойын тапсырмаларын өз бетінше жасау маңызды. Салқын ауа райында орташа және жоғары ұтқырлықтағы ойындарды өткізген жөн, өйткені жылы киімнің арқасында баланың қозғалысы шектеледі. Күзгі-қысқы кезеңде кіші мектеп жасына дейінгі балалар үшін ең қолжетімді ойындар - олар жүгіретін, секіретін, доптарды лақтыратын және домалататын ойындар («Аттар», «Допты айналдыру» және т.б.). Жазда жүгіру мен секіруді қамтитын ойындарды таңертеңгі серуендеу кезінде немесе күннің екінші жартысында температура төмендеген кезде жасаған дұрыс. Балаларды шамадан тыс ынталандырмау үшін ұйқыға дейін үлкен ұтқырлық ойындары өткізілмейді [7]. Таза ауада әртүрлі бағытта жүгіру, допты қашықтыққа және нысанаға лақтыру, секіру арқылы кез келген ұтқырлықтағы ойындарды ойнауға болады. Ойынды жақсы меңгеру үшін ең қиын сәттерді кейбір қозғалыстарды көрсету арқылы түсіндіру ұсынылады. Ережелерді егжей-тегжейлі түсіндіру ойын бірінші рет ойналғанда ғана негізделген. Қайталанған кезде тек негізгі мазмұны еске түседі. Егер балаға белгілі ойын қиындатылған болса, оған қосымша ережелер мен орындау әдістері түсіндіріледі. Балалардың қызығушылығын елестететін жағдай да оятады, оларға жарқын бейнелі түрде ұсынылған және олар әрекет ету керек әдеттен тыс жағдайлармен байланысты. Мысалы, өзен бойындағы «саяхат» кезіндегі шытырман оқиғалар. Бұл жағдайлар балаларды олар үшін қозғалыстардың жаңа сипаттамаларын табуға итермелейді. Кез келген ойын жанды және қызықты түрде ойналуы керек. Сонда ғана ол дене тәрбиесінің тиімді құралы болады. Үш-төрт жастағы балаларда ойын түсінікті және жақын материалда ойналады. Мектеп жасына дейінгі балаларды негізінен қозғалыс процесінің өзі қызықтырады: олар жүгіруге, қуып жетуге, заттарды лақтыруға және оларды іздеуге қызығушылық танытады. Олар үшін бір немесе екі негізгі қозғалыстары бар ойындар таңдалады. Сондай-ақ, бұл жаста баланың қимыл-қозғалысын нашар басқаратынын ескеру қажет: ол жиі тепе-теңдікті жоғалтады, құлап кетеді, дене жаттығулары кезінде айтарлықтай күш жұмсайды. Кіші мектеп жасына дейінгі балаларға арналған ойындар қозғалыстар мен демалыстардың міндетті кезектесуімен қарапайым болып таңдалады. Олардың мазмұны орындалатын және қызықты тапсырмалардан тұрады («Допты ұста», «Маған жүгір» және т.б.). Бұл ойындардағы негізгі қозғалыстар қысқа мерзімді жүгіру және жүру, содан кейін демалу. Жаяу жүру, жүгіру және қарапайым секіру - нәрестелер үшін ең қолжетімді қозғалыстар. Үш-төрт жас аралығындағы балалар үшін орташа және жоғары қозғалғыштықтағы ойынның ұзақтығы 6-8 минуттан аспауы керек [7]. Бес жастағы балалар динамикалық қозғалыстары бар ойындарға (жүгіру, секіру, өрмелеу жаттығулары, тепе-теңдік жаттығулары және т.б.) үлкен қызығушылық танытады. Бірін-бірі қуып жетіп, жүргізушіден қашқанды ұнатады.Бірте-бірте олар өз әрекеттерінің нәтижелеріне қызығушылық таныта бастайды: доппен нысанаға тигізу, «ағыннан» оңай секіру. Дегенмен, мектеп жасына дейінгі балалар оны меңгермейінше, күрделі қозғалыс түрлерімен (секіру, өрмелеу) ойындарды ойнау ұсынылмайды. Алдымен қимылды дұрыс орындауға үйретеді, содан кейін осы қозғалыс жетекші болатын ойын ойнайды. Осы жас тобындағы балалар үшін ашық ауада ойнаудың жалпы ұзақтығы 8-10 минуттан аспайды. Алты жастағы балалардың қимыл-қозғалысының жоғары дайындығы ойындарда әр түрлі қимылдарды кеңінен қолдануға мүмкіндік береді («Лақтырып ал» ойынында допты лақтыру және қағып алу, «Серсо» ойынында сақина лақтыру, секіру). ойыны «Көбелекті аула» және т.б.). Бұл жастағы балалар үшін доппен, арқанмен, құрсаумен, жалаушамен ойындардың маңызы зор. 3-4 жасар балалардың дене тәрбиесі жүйесінде ашық ауада өтетін ойындар маңызды орын алады. Бұл жастағы балалардың ойындағы мінез-құлқының сипатты белгісі олардың үлкен дербестігі болып табылады. Олар негізгі ережелерді өздері анықтайды және оларды өз қалауы бойынша өзгерте алады. Ойындардың мазмұны көбінесе балаларды белгілі бір әрекеттерді орындауға итермелейтін әртүрлі құрал-жабдықтарды қолданумен байланысты: секіру үшін арқан, нысанаға лақтыру, лақтыру немесе домалау. Ойынның жалпы ұзақтығы 12-15 минут [2]. Дене белсенділігі балалар жүгіретін қашықтықтың өлшемімен, еңсерілген кедергілердің санын азайту немесе көбейту арқылы, ережелерді күрделендіріп, демалу үшін қысқа үзілістерді енгізу немесе қателерді талдау арқылы реттеледі. Қыста баланың қимыл-қозғалысы шектелетінін ескерсек, жүктеме азаяды немесе ойынды қайталау арасындағы үзілістер көбейеді. Жазда ауа температурасы жоғары болған кезде де солай. Ойын – баланы физикалық белсенділікке баулудың өте құнды тәсілі. Айқын, жақын сюжетке және қимыл-қозғалыстардың қолжетімділігіне байланысты жағымды эмоцияларға сүйене отырып, нәрестеде бірте-бірте ойындарға ғана емес, сонымен қатар сабақтар мен дербес әрекеттер кезінде жаттығуларға қатысуға деген ұмтылыс пайда болады [9]. жүктеу/скачать 58.92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|