Негізгі әдебиеттер: [12,25]

24 
Өнердің коммерциаландауы. В.Беньямин және механикалық 
репродуцияландыру 
идеясы. 
Бұқаралық 
мәдениет 
өнер 
шығармаларын механикалық түрде ұдайы өндіру ретінде. 
Шығармашылық индустрия ХХ ғ. қол тумасы. Бұқаралық 
мәдениет және бірөлшемді адам феномені. ХХ ғ. батыс 
технократиикалық қоғамның иесіздендіру және заттандыру 
феномені. Г.Маркузе бұқаралық мәдениетті жалған қажеттілік 
өндіретін индустрия ретінде қарастыруы. ‡ндестіру және бір 
үлгіге 
салу. 
Франкфурт 
мектебінің 
мәдениеттанушылық 
зерттеулерінің бұқаралық мәдениет зерттеуінде мағынасы. 
Мәдениет – адам – қоғам. Көптеген онжылдықтар бойы 
«өркениет» деген сөз мәдени және ғылыми айналысқа еніп кетті 
және осы түсінік аумағындағы таластар да толастар емес. Бұл сөз 
«мәдениет» деген сөз сияқты адамды сипаттау үшін ертедегі 
Римдіктер ойлап тапты, алайда ертеден бері ол сөздің 
қолданысында нюанстар болған еді, ол оны қолдануын бірегей 
етпеді бірақ өзара алмастыру мүмкіндігін көрсетті. Осы бастапқы
өзара алмасу осы екі түсініктің бірігуіне әкеп соқтырды, тіпті 
атақты француз П.А. Гольбахтың (еңбектерінде) және ағылшын 
А.Д. Тойнбидің (1889-1975) еңбектерінен көрінді. Алайда, бұл
дұрыс емес, себебі әр терминнің қолданылатын өзіндік әлемі бар. 
«Мәдениет» сөзі үнемі адамның ішкі әлемін көрсететін сияқты, 
алайда оның «білімділігін», «тәрбиелілігін» жеке адам ретіндегі 
ешкімге ұқсамаған ерекше рухының жоғарылығын көрсетсе, 
«өркениет» сөзіне (термин) ретінде адамға қоғам мүшесі ретінде, 
осы қоғам мүддесімен өмір сүретін онымен біте қайнасып кететін 
азаматы ретінде қарады. Осыдан барып мәдениет пен өркениет 
арасындағы ерекшеліктер көрінеді, ол турал өз кезінде орыс 
философы Н.А. Бердяев көп жазған болатын. « Мәдениет» 
терминінің өзі оның ойынша «культ» сөзінен шығады және де 
мәдениет дегеніміз ол жаңа өмірді, жаңа тұрмысты жүзеге асыру 
емес, ол үнемі жаңа құндылықтарды жүзеге асыру, «құндылық» 
түсінігі мағынасын еске ала отырып Бердяевпен бірге, оған қол 
жеткізу ең бірінші кезекте нақты емес символды түрде болмақ.
Мәдениет – ол шынайылықты санадан, философиялық және
ғылыми кітаптардан іздеу, ол өзіне табиғатты бағындырған 
өркениет шығармаларындағы көркемдіктің басқаша түрге 
ауысуы, себебі тағылық қауіпті табиғатта дамыған өркениет, өзіне 

25 
тәуелді менталитет қалыптастырды, оған бас ұруды оның 
толықтай бас июін қалыптастырды. Француз социологы Ж.А. 
Гибно (1816-1882) тарихи процесс тек қана «таза нәсіл» арқылы 
ғана іске асады деді, алайда ол өміршең болмағандықтан 
«этникалық қоспалар» өркениеттің құлдырауына әкеп соғады. 
ХХ ғасырдың өзінде мәдениет пен өркениет арасындағы 
қарым-қатынастардың мәселесін О. Шпенглер, А.Тойнби, С. 
Хантингтон, А. Вебер, И. Хейзинга зерттеген. 
Өзінің «Еуропаның құлдырауы» атты атақты еңбегінде 
(1880-1936) мәдениет пен өркениеттің қарым-қатынастар 
мәселелерінің бірегей шешімін берген. Ол әр мәдениеттің 
бірегейлігін атап айтты. Одан басқа ол әр мәдениетке өзіндік 
қайталанбас тағдыр берді. Әр мәдениет тірі ағза сияқты туады, 
өмір сүреді, өркендейді және өледі деп атап көрсетті. Әр 
мәдениеттің өмір сүруінің аяғы Шпенглердің айтуынша ол 
өркениеттің өзі болып табылады. Шпенглерше айтатын болсақ
өркениет мәдениеттің нәтижесі оның пайда болуының өзі
мәдениеттің құлдырауын көрсетеді. 
ХХ ғасырдың ең ірі өркениет танушысы (нақты өркениет 
танушы, Мәдениеттанушы емес) ағылшын тарихшысы А. Тойнби 
болды, 
ол 
өркениеттің 
циклдық 
дамуының, 
оның 
атомарлығының және басқа өркениетке тәуелді емес екендігі 
туралы жазды. Н.А. Бердяев өмір сүрудің мәні саясатта немесе 
экономикада емес, ол тек қана мәдениетте екенін жазды. Ал 
екінші бір орыс ойшылы Вл. С. Соловъев философияның мәні 
(мәдениеттің бір бөлігі ретінде) адамның адам ретінде көрінуінде 
деп жазды. Мәдениет үнемі адамзаттылықтың адам бойында 
дамуы ретінде түсіндіріліп келді, ол табиғилыққа, стихиялыққа 
қарама-қарсылық, ХҮІІІ ғасырда мәдениет мағынасын адамның
рухани байлығынан, оның адамгершілігі мен өмірінен көрді. 
«Өркениет» түсінігінің пайда болуы (латынша – азаматтық) 
антикалық дәуірде антикалық қоғамды варварлық ортадан бөліп 
қарау үшін пайда болған. 
Мәдениеттің ғылым, өнер, тәрбие, білім беру сияқты 
бөліктерінің пайда болуы мен олардың қалыптасуы адамның 
адамдығын жоғары қойатын көптеген адамдардың тұрмысын 
анықтады.

26 
Мәдениеттің көптеген ғасырлық дамуы позитивті түрде ғана 
емес негативтік те нәтижесі пайда болды.

жүктеу/скачать 495.33 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: