Дәріс тақырыбы. Қоршаған ортаны бағалау биоиндикациясы

Дәріс тезистері.

Атмосферадағы қоспалардың негізгі физикалық сипаттамасы олардың концентрациясы, яғни ауаның бірлік көлеміндегі заттектердің массасы. Қоспалардың концентрациясы адам мен қоршаған ортаға олардың физикалық, химиялық және т.б. түрдегі әсерлерін анықтайды және атмосферадағы қоспалардың мөлшерін нормалауға пайдаланатын негізгі параметр.

ТМД елдерінде қоспаның бір жолдық немесе белгілі бір уақыт аралығы ішінде адам ағзасына және қоршаған ортаға өткенде құртатындай ықпал жасамайтын атмосферадағы ластағыш компоненттердің ең көп мөлшерін көрсететін көрсеткіш – ШРК 1949 жылдан бастап қолданылады. Қазіргі кезде 2500-дей заттектердің ШРК азық-түлік өнімдері, ауа, топырақ, су үшін анықталып, санитарлық – гигиеналық , клиникалық зерттеулермен дәлелденетін заңдылық негіз болып саналады.

Әр зиянды заттектердің жермен жанасқан ауа қабатындағы ең жоғары концентрациясы максималды бір жолдық шекті рауалы концентрациядан аспауы қажет, яғни 20 минуттық экспозицияда С – ШРК (мах).

Бір бағытта әсер тигізетін заттектердің химиялық құрылыстары да және адам ағзасына тигізетін әсерлерінің түрлері де ұқсас болады: азот пен күкірт диоксидтері, ацетилен, пропилен, бутилен, күкірт қышқылы мен күкірт диоксиді және т.б.

Негізгі әдебиеттер

1.Смирнов Н.Н. Биологические методы оценки природной среды. М.: Наука.-1978.-278 с.

2. Стадницкий Г.В., Родионов А.И. Экология.- Санкт-Петербург,1996,-24 с.

3. Биоиндикация загрязнений наземных экосистем / Под ред. Шуберта Р. М., 1998.-35 с.

4. Общая токсикология / Под ред.Курляндского Б.А., Филатова В.А. М.,2002.-6080с.

5. Основы промышленной токсикологии / Под ред. Толоконцева Н.А. М., 1976.-304 с.

Қосымша әдебиеттер

1.Ковда В.А. Керженцев А.С. Экологический мониторинг: концепция, принципы организации. В кн.: Региональный экологический мониторинг. М., 1983,- 115 с.

2. Одум Ю. Экология Т.1.- М., 1986.- 328 с.

3. Ақбасова А, Саинова Г. Экология.Алматы, 2003 ж.-290 б.

4. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы.- Алматы: Ғылым,1997.-192 б