Батыс Қазақстан облыстық маслихат сессиясының 2002 жылдың 8 қазанындағы №25-2 шешімімен бекітілген батыс қазақстан облысының

Келтірілген мәліметтер соңғы жылдары облыс тұрғындарының тұрмыстық деңгейімен ақшалай кірісінің өсіп отырғанын көрсетеді.

Тұрғындардың 2001 жылғы ақшалай шығынының құрамының 96,7 пайызы тұтыну тауарларын алу мен қызмет көрсетуге, 0,2 пайызы салық жинағы мен басқа да төлемдерге, 3,1 пайызы басқалай қаржылық шығынға келіп отыр. Тұтыну шығындарының құрылымында азық-түлік тауарларын сатып алуға жұмсалған қаржылай шығынының үлес салмағы 55,7 пайыз құраса, олардың ішінде нан өнімдері мен жармаларға 15,4 пайыз, ет және ет өнімдеріне 10,3 пайыз, қаңт пен кондитер өнімдеріне 8,2 пайыз, сары май мен тоң майға 4,5 пайыз сүт өнімдеріне 4,5 пайыз балық және теңіз өнімдеріне 1,6 пайыз жұмсалған.

Облыс тұрғындарының азық-түлікпен қамтамасыз етілуіне жасалған талдау мынандай қорытынды жасауға ықпал етіп отыр:

картоп пен жұмыртқадан басқа ауыл шаруашылық өнімдерінің негізгі түрлерін өндіру облыстың ішкі қажеттілігін қамтамасыз етеді;

облыстың азық-түлік нарығы тұтастай алғанда негізгі тағамдарды тұтынудың ұлттық стандартын қамтамасыз етеді;

облыс тұрғындарының экономикалық қол жетімділігі тұтастай алғанда тұрғындардың кіріс деңгейі мен қамтамасыз етілуде, бірақ та ол әлеуметтік топтарға шаққанда бір деңгейде емес;

азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі облыстың ішкі нарығына импорттық азық-түліктер көлемінің ауқымды болуына байланысты тұрақты болмай тұр;

азық- түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында облыстағы бәсекеге қабілетті тауарларды өндіруді ұлғайту негізінде импорттық тауарларды қысқартуды жүзеге асыру және республиканың басқа аймақтарынан аумақаралық азық-түлік алмасуын ұлғайтудың шараларын алу қажет.
6- шы кесте

Тамақ өнімдерін тұтынудың ұлттық стандарттарына сәйкес

Азық- түліктік қауіпсіздігінің маңызы, азық- түлік кешенінің негізі болып табылатын аграрлық сектордың алдында тұрған мәселелердің күрделілігі мен көпжақтылығы, 3-жылдық мерзімге қабылданған аймақтық аграрлық азық-түлік бағдарламасына кешенді түрде қарау қажет екенін айқындайды.

Бағдарламаның мақсатына жету үшін мынандай міндеттерді шешу көзделеді:

ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімді жүйесін қалыптастыру және ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу;

облысты азық-түлікпен тұрақты қамтамасыз ету және ауыл шаруашылығы өнімдері мен оның қайта өңделген өнімдерін ішкі және сыртқы нарыққа сату көлемін ұлғайту;

ауыл шаруашылығына және қайта өңдеу өнеркәсібіне инвестициялар тарту;

агроөнеркәсіптік өндірісті техникамен қамтамасыз ету мен қайта жарақтандыруды арттыру;

аграрлық өнеркәсіп кешенінің инфрақұрылымын қалыптастыру.

lll Бағдарламаны жүзеге асырудың негізгі бағыттары мен механизмдері

Топырақ пен климаттық ресурстарды және ауыл шаруашылығы өндірісін бәсекеге қабілетті жүргізуді ескере отырып, облыстың аумағы 3 табиғи экономикалық аймаққа бөлінген.

2001 жылы ауыл шаруашылық айналымында 4,5 млн. гектар жер пайдаланылса, яғни ол облыстың барлық ауыл шаруашылығы жерлерінің 32 пайызын құраған.

7-ші кесте

Әр жылдағы ауыл шаруашылығы мақсаттағы жерлер мен

егістік жерлерін пайдаланудың динамикасы

мың. га


Аудандар	1991ж		1995 ж.		2000ж.		2001ж.		2001ж 1991 ж қарағанда +,-		2002 ж бағалау
	А/ш мақс. жер лер	жыртынды	А/ш мақс. жер лер	жыртынды	А/ш мақс. жер лер	жыртынды	А/ш мақс. жер лер	жыртынды	А/ш мақс. жерлер	Жыр тын ды	А/ш мақс. жерлер	Жыртын ды
Ақжайық	2351,4	126,8	2094,3	105,2	605,6	0,2	444,3	0,2	-1907,1	-126,6	452,3	0,3
Бөкейордасы	972,2	49,8	868,1	25,6	249,2	1,4	179,2	1,4	-793,0	-48,4	182,4	2
Бөрлі	528,6	276,6	472,0	254,9	206,3	50,6	192,7	56,4	-335,9	-220,2	196,2	82,3
Жаңақала	1394,3	29,5	1244,9	19,5	782,8	1,9	771,4	2,1	-622,9	-27,4	782,3	3,1
Жәнибек	810,0	106,6	723,2	80,5	317,5	11,0	267,2	11,7	-542,8	-94,9	272	17,1
Зеленов	667,6	400,5	596,1	378,2	338,7	134,6	398,3	189,3	-269,3	-211,2	407,2	277,5
Қазталов ка	1820,8	105,5	1625,7	94,2	421,3	1,3	380,0	0,7	-1440,8	-104,8	386,8	1,1
Қаратөбе	1018,5	44,7	909,4	32,2	339,8	11,3	316,1	10,5	-702,4	-34,2	321,8	15,7
Сырым	1161,1	187,4	1036,7	185,2	585,5	37,4	524,7	55,9	-636,4	-131,5	534,1	82
Тасқала	681,6	135,9	608,6	131,3	313,5	30,6	305,1	42,6	-376,5	-93,3	310,6	62,5
Теректі	753,5	298,3	672,8	303,8	511,8	72,6	444,2	100,8	-309,3	-197,5	452,2	147,2
Шыңғыр лау	654,1	230,9	584,0	185,9	238,8	62,5	239,2	54,0	-414,9	-176,9	243,5	78,8
Орал қ.	59,7	14,0	53,3	34,7	53,3	21,8	53,6	25,2	-6,1	+11,2	54,6	36,7
Барлығы:	12873,4	2006,5	11489,1	1831,2	4964,1	437,1	4516,0	550,8	-8357,4	-1455,7	4596	806,3

Тұрақты жер қатынасының болмауы орта және ірі тауар өндіруші ауылшаруашылық құрылымдарын ынталандырмайды;

топырақтың сапасын анықтау жөніндегі осы замаңғы материалдардың болмауы (топырақтың сапасын анықтау жөніндегі ең соңғы толық ауқымдағы жұмыс ең соңғы рет 1986 –1987 жылдары жүргізілген) жер салығының мөлшерін дифференциялаумен нақты түрде бағалауға мүмкіндік бермейді;

топырақтың құнарлығын арттыруға ынталандырудың, сондай-ақ топырақ құнарлығының жай-күйін пәрменді қадағалаудың экономикалық тетігінің болмауы жер пайдаланушылардың жерді пайдалану жауапкершілігін төмендетеді;

жер қатынастарының қазіргі жағдайы мен даму тенденциясы жерді пайдалануды түбірімен өзгертуді қажет ететінін куәландыруда. Жерді жаңартудың мақсаты оны пайдаланудың тиімділігін көтеруге, жердің өнімділік потенциалын және инвестицияны ұлғайту үшін жағдай жасаумен оны экономикалық өсудің күшті дербес факторына айналдыруға тиіс.
Шаралар:

ауыл шаруашылығы жерлерінің құнарлылығын сақтау және арттыру мақсатында жерді тиімді пайдаланбағаны үшін жауапкершілік механизмін енгізу;

жерді бөлудің қолданып жүрген заңнамаға сәйкестігіне тексеріс жүргізу;

жер учаскелерінің бағалау құнын анықтау әдістемесін жетілдіру: облыстың барлық аудандарында бонитетті бағалаудың 4-турын өткізу;

жерді кепілге беру арқылы несие берудің ипотекалық нысанын және несие тетігі арқылы жер пайдалану құқығын пайдалана отырып, аграрлық секторда қаржы –несиелік қатынастарын жетілдіру;

жоғары құнарлы тыңайған жерлерді айналымға салу;

Жерді нарықтық айналымға енгізу, ауылшаруашылық тауар өндірушілері үшін несие ресурстарын алуға мүмкіндігін ұлғайту, жердің пайдаланылуын жақсарту, салық салудың арнайы режимін сақтау;

Құнарлы тыңайған жерлерді айналымға енгізіп, соның негізінде өнделген егістік жерлердің көлемін 2005 жылға 948,1 мың гектарға дейін ұлғайту.
3.2 Ауыл шаруашылығында су пайдаланудың тиімді жүйесін қалыптастыру
Су қорлары.

Облыстың су қорларының негізін орташа есеппен су мол болған жылдары жылына 2,7 млрд. текше метр құрайтын өзен сулары құрайды. Оның 80 пайызы Ресей Федерациясының аумағынан келеді. Облыста барлығы 50 өзен бар. Облыс тұрғындары мен ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету мақсатына пайдаланатын ірі өзендердің қатарына: Жайық, Шаған, Деркул, Елек, Барбастау, Үлкен және Кіші Өзендер жатады.

Тұрғындарды және ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету мақсатында 4 шаруашылықаралық суармалы -жайылмалы жүйе жұмыс істейді: ( Жайық-Көшім, Жәнібек, Үлкен- Өзен, Кіші -Өзен). Оларда жалпы сиымдылығы 460 млн. текше метрлік 10 су қоймасы мен 1828 шақырым арналар бар.

Суландыратын жерлердің басым көпшілігі, Жайық –Көшім суландыру жүйесіне кіреді. Жайық өзенінен бұл жүйеге су жіберу жүйесі 840 млн. текше метрді құрайды. Ол 9,3 мың гектар тұрақты жерлерді, 97 мың гектар көлтабандарды және 2177 мың гектар жайылымдық жерлерді сумен қамтамасыз етуге жағдай жасады.

Оңтүстіктегі аудандардың көп бөлігі яғни Қазталовка, Жаңақала, Ақжайық аудандарының жерлері Үлкен және Кіші Өзендері арқылы суландырылады. Су мол болған жылдары орташа есеппен бұларға тасқын сулары есебінен 190 млн.текше метрге дейін су беріліп отырды. Ал жазғы маусымдарда судың жетіспеген бөлігі Ресей Федерациясының Саратов облысынан Саратов арнасы арқылы Еділ өзенінен берілді.

Жәнібек ауданы мен Бөкейордасындағы Мұратсай ауылдық округін негізінен сумен қамтамасыз ету көздері Жәнібек суландыру жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Жүйеге су беру Ресей Федерациясының Волгоград облысындағы Палласов суландыру жүйесі арқылы Еділ өзенінен беріледі. Суландыру нысандарының суға деген нақты қажеттілігі жылына 70 млн. текше метр. Онымен 1,5 мың гектар тұрақты жерлер, 4,8 мың гектар көлтабандар, 489 мың гектар жайылымдық жерлер мен Мұратсай су қоймасы қамтамасыз етіледі.

ТМД елдері арасындағы жаңа экономикалық қатынастардың енгізілуінен Ресейден су беру 7 еседен аса кеміп кетті. Ал Кіші және Үлкен Өзендерден Саратов арнасы арқылы Еділдің суын Жәнібек суландыру жүйесіне беру мен Ресей Федерациясының Волгоград облысындағы Палласов жүйесінен су алу ақылы негізде жүргізіледі. Бір текше метр су берудің құнына тарифтердің өсуіне байланысты ең аз деген қажеттегі мөлшердегі су алуға жұмсалатын шығын жыл сайын өсе түсуде. Егер 2001 жылы ол 30 млн. теңге болса, ал 2002 жылы 65,2 млн. теңге болып отыр. Бұған 2003 жылы 92,4 млн. теңге қажет болады.

2002 жылы Үлкен Өзенге жобалық 124 млн. текше метрдің орнына 72 млн. текше метр тасқын су берілген болса, Кіші Өзенге жобалық 66 млн. текше метрдің орнына тиісінше 30 млн. текше метр су берілген.

Бұдан басқа Кіші Өзенге ақы төлеу арқылы Саратов арнасынан 9,4 млн. текше метр Еділ өзенінің суы берілген.

Палласов суландыру жүйесінен су беруде осындай жағдайда Жәнібек суландыру жүйесіне өткен жылы қажетті 70 млн. текше метрдің орнына 9,9 млн. текше метр, ал үстіміздегі жылдың 1-маусымына 5,9 млн. текше метр су берілген.

Облыстың суландыру кешенінің техникалық жағдайы гидротехникалық құрылыстардың анағұрлым ескіргенін білдірсе, арналардың ұзақ мерзімге дейін пайдаланылмауының нәтижесінде әртүрлі өсімдіктермен ластанып, механикалық жолмен тазартуды талап етуде. Сондай-ақ арналардағы барлық су тежегіш қондырғылар да қайта қалпына келтіруді талап етуде.

8-ші кесте

Батыс Қазақстан облысы бойынша қолда бар суармалы жерлердің жағдайы

мың. га

Аудандардың атауы	Суарма лы жерлер	Олардың ішінде суарлатыны			Пайданылмайтын суармалы жерлер
		Барлы ғы	соның ішінде		барлығы	с.і. себептері бойынша
			Егістік жерлер	Су бар маған жерлер		Суландыру жүйесінің ақаулығы	Судың болмауы	Қаржы қорының болмауы
Ақжайық	3,4	1,1	1,01	0,09	2,3	1,5	-	0,8
Бөрлі	4,62	0,9	0,8	0,1	3,72	1,7	-	2,02
Жаңақала	0,8	0,28	0,28	--	0,52	0,3	-	0,22
Жәнібек	1,5	0,24	0,24	-	1,26	0,5	-	0,76
Зеленов	20,5	2,7	2,4	0,3	17,8	6,1	-	11,7
Қазталовка	1,03	0,25	0,20	0,05	0,78	0,4	-	0,38
Сырым	1,03	0,51	0,51	-	0,52	0,52	-
Тасқала	0,21	0,1	0,1	-	0,11	0,11	-
Теректі	14,5	3,32	3,14	0,18	11,18	4,28	-	6,9
Бөкейорда	1,06	0,1	0,1	-	0,96	0,46	-	0,5
Шыңғырлау	1,05	0,15	0,15	-	0,9	0,4	-	0,5
Қала маңының аймағы	5,8	1,45	1,17	0,28	4,35	4,13	-	0,22
Жиынтығы	55,5	11,1	10,1	1,0	44,4	20,4	-	24,0

жүктеу/скачать 1.64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: