БАҚторазов сейдахан уәЛИҰлы оңтүстік Қазақстанда 1920-30-шы жылдары жүргізілген саяси қуғын-сүргін

Жалпы, елде қалыптасқан қоғамдық-саяси жағдайға наразылылық көрсеткендердің бәрі де жау және контрреволюцияшыл элементтер ретінде айыпталуы себепті, еңбек ұжымдары мен қоғамдық ұйымдарда мемлекет саясатын «қолдаған»іс-шаралар үнемі болып тұратын.

Өте қысқа уақыт аралығында –1937 жылдың екінші жартысында Оңтүстік Қазақстан облысындағы қалалар мән аудандардың барлықтай дерлік партия және кеңес басшылығына саяси және басқа да айыптар тағылып, оларды партиядан шығару жүргізілді, қамауға алынып, істері сотқа берілген еді. Ал, 1938 жылдың бірінші жартысында осылардың басым көпшілігі ең жоғарғы жазаға тартылған болатын.

Халық шаруашылығы, өнеркәсіп және транспорт мекемелерінің, ауыл шаруашылығының және басқа да әртүрлі органдар мен барлық деңгейдегі басқарма басшылары да осылай репрессияға ұшырады. Репрессиядан қатардағы партия мүшелері мен партияда жоқ еңбекшілер де тыс қалған жоқ, оларға да облыс «үштігі» қаталдығы жөнінен кем түспейтін үкімдер шығарып жатты.

Реабилитация процестері, яғни әділдіктің орнауы, барынша кешіктіріліп, тек 20 жылдан кейін ғана басталған еді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Егемен Қазақстан. - 2006. - 12 қаңтар.

2 Жаманкулов А. Опыт перехода казахских шаруа к оседлости. 1917-1937 гг. - Алма-Ата, Казахстан, 1969.

3 Жумабеков Ж. Ленинской дорогой. - Алма-Ата: Казахстан, 1973. - 287 с.

4 Тұрсынбаев А. Победа колхозного строя в Казахстане. - Алма-Ата: Казгосиздат, 1957. – 326 с.

5 Голинков Д.Л. Крушение антисоветского подполья в СССР (1917-1925 гг.) - М.: Политиздат, 1975. - 703 с.

6 Победа Великой Октябрьской социалистической революции в Туркестане. Сборник документов. – Ташкент: Госиздат УЗССР, 1947. - 230 с.

7 Мажитов С.Ф. Қазақстандағы халық-азаттық қозғалыстарды зерттеудегі ақиқаттың бұрмалану себептері // Отан тарихы. 2006. - № 2. - 19-б.

8 Қойгелдиев М. Ұлттық саяси элита. Қызметі мен тағдыры (ХVІІІ-ХХ ғғ.) Зерттеулер. - Алматы : Жалын, 2004. – 400 б.

9 Омарбеков Т. Зобалаң (Күштеп ұжымдастыруға қарсылық): Оқу құралы. – Алматы: Санат, 1994. - 272 б.

10 Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. – Алматы: Ататек, 1995. - 256 б.

11 Абылғожин Ж.Б. Қозыбаев М.К. Алдажұманов К.С. Коллективизация в Казахстане: Трагедия крестьянства. - Алма-Ата, Ғылым, 1992. - 358 с.

12 Стефан Куртуа, Николя Верт, Жан-Луи Панне, Анджей Пачковский, Карел Бартошек, Жан-Луи Марголен. Черная книга коммунизма. Преступление, террор, репрессии. Перевод с франц. – Москва: «Три века истории», 1999. - 708 с.

13 Ғали Ә.Б. Голод в Казахстане: 1932-1933 // Арай-Заря. – 1989. - № 11. – С. 12-13; Ғали Ә.Б. Ашаршылық пен қуғын-сүргінді шатастырмау керек // Айқын. 2008. – 28 мамыр; Ускембаев Қ.С. Ә.Ә. Ермековтің қоғамдық-саяси және ағартушылық қызмет (1891-1970 жж.). - Қарағанды: МББҚБА және ҚДИ баспасы, 2003. - 277 б.

14 Политические репрессии в Казахстане в 1937-1938 гг. Сборник документов. – Алматы: Казахстан, 1998. - 336 с.

15 Қазақстанның халық комиссарлары. 1920-1946: Өмірбаяндық анықтамалық / Ред. Нәрікбаев М.С. (жауапты), Дегітаева Л.Д., Грибанова Е.М., құраст: Жақыпов М.Х., Зұлхашева А.С., Ипмағамбетова А.Н. (жауапты), Чиликова Е.В. - Алматы: Қазақ гуманитарлық заң университетінің баспасы, 2004. - 499 б.

16 Саяси қуғын-сүргіндер: шындық пен қауесет. Құжаттар жинағы. – Шымкент, «Ғасыр-Ш» баспасы, 2003. - 180 б.

17 ЖОӘМ 10 - қор, 1- тізбе, 76 - іс, 1-2 - п.п.

18 Еңбекші қазақ. 5 қыркүйек 1928 жыл.

19 ҚОӘМ 6 - қор. 1 - тізбе. 13 - іс. 40-41 - п.п.

20 ҚОММ. 2 - қор. 2 - тізбе. 2 - іс. 170 - п.

21 Известия ЦК КПСС 1989 № 10 с82.

22 ҚРПМ 708 - қор, 1 - тізбе, 53 - іс, 112 - п.

23 ОҚОММ 759 - қор, 6 - тізбе, 351- іс, 25 - п.

24 ҚОӘМ 268 - қор, 1 - тізбе, 10 – іс.

1. 
   Оңтүстік Қазақстандағы саяси қуғын-сүргіндік нәубет кезеңіндегі қазақ қыздарының қоғамдағы рөлі // Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. ҚМҚПИ баспаханасы. – Алматы қаласы.
   
2. 
   Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі саяси қуғын-сүргін (1937-1938ж.ж.) // Қазақ тарихы. – 2005. – № 5.
   
3. 
   Оңтүстік Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін тарихынан // Отан тарихы. – 2006. – № 2.
   
4. 
   Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыру саясаты кезіндегі дүрбелең // Халықаралық Бекмахонов оқулары. – Алматы қаласы, ҚазМУ. – 2006, 25-26 мамыр.
   
5. 
   Түркістан өлкесіндегі Қазан төңкерісінен кейінгі қалыптасқан қоғамдық-саяси жағдай // Халықаралық ғылыми – практикалық конференция. – Тараз қаласы. 2006, 25-26 мамыр.
   
6. 
   Түркістан АКСР-індегі билік құрылымының қалыптасуы мен оның ерекшеліктері // Халықаралық ғылыми-практикалық конференция. –Тараз қаласы. 2006, 25-26 мамыр.
   
7. 
   Қазақстанның саяси тарихы (1917-1939 ж.ж.) дүниежүзілік тарихи процестің құрамдас бөлігі ретінде // Оқу-әдістемелік құралы. – Тараз, 2007. – 38 б.
   
8. 
   Оңтүстік Қазақстан саяси қуғын-сүргін (репрессия) жылдарында (1917-1939) // Оқу құралы. – Тараз, 2007. - 165 б.
   
9. 
   ХХ ғасырдың 20-30-шы жылдары Оңтүстік Қазақстандағы кәмпескелеу науқаны кезіндегі қуғын-сүргін // Қоғам және дәуір. 2009. – № 4.
   

автореферата на соискание ученой степени кандидата исторических наук

по специальности 07.00.02 – Отечественная история

(История Республики Казахстан)

Исследование особенностей расстановки различных политических сил в тесной связи с политической историей Казахстана является сложной научной проблемой. Вместе с тем важно рассмотреть изменения в политической сфере во взаимодействии с особенностями социально-экономического развития регионов, в том числе и Южного Казахстана. Национально-территориальное размежевание, имевшее место в истории региона, непосредственным образом сказалось на специфике исторических событий и политических процессов. Изучаемую тему уместно рассматривать и с точки зрения комплекса других изменений в казахском обществе. Различные аспекты политических репрессий в Казахстане при анализе отдельно взятых регионов раскрывают сущность тоталитарного государства и обнаруживают нюансы развития общества, его реакцию на неправомерные действия властей, что также способствует актуализации научных поисков по данной теме.

− анализ общественно-политической ситуации в Казахской АССР в 20-30 гг. XX века в непосредственной связи с политическими репрессиями в регионе;

− доказать, что политические репрессий были средством ускоренного проведения социалистических преобразований;

− рассмотреть предпринимаемые меры по развертыванию массовых политических репрессий в контексте тезиса И. Сталина об обострении классовой борьбы при социализме;

− рассмотреть общественно-политическую жизнь южно-казахстанского региона в динамике с изменениями в расстановке политических сил;

− выявить причинно-следственную связь массовых репрессий в Южном Казахстане с акцентом личностное измерение.

− своеобразие региона в силу особенностей его исторического и политического развития;

− реальное содержание и сущностные характеристики деятельности карательных органов Советской власти в условиях Южного Казахстана;

− изучена роль личностного фактора при осуществлении массовых политических репрессий;

− впервые использован комплекс новых источников по осуществлению политических репрессий на уровне районов и народнохозяйственных предприятий.

Результаты исследования. В диссертации получены следующие научные результаты:

− обоснованы теоретико-методологические основы изучения широкомасштабных политических репрессий в Южном Казахстане в 1920-1930 гг.;

− осуществлен анализ работы идеологического аппарата по преодолению сопротивления инакомыслящих и унификации общественного сознания на основе марксистко-ленинской идеологии;

− определены масштабы политических репрессий периода перехода к политике индустриализации и силовой коллективизации;

− дан анализ организации кампаний по дискредитации партийного и советского руководства в Южно-Казахстанской области;

− осуществлен научный анализ особенностей политических репрессий в Южном Казахстане.

(History of the Republic of Kazakhstan)

The research of peculiarities of arrangement of various political powers in close relationship with political history of Kazakhstan is a complicated scientific problem. At the same time it is important to study the changes in the political sphere in interrelation with peculiarities of social-economic development of regions including Southern Kazakhstan. National-territorial division was taken place in the history of the region, directly connected with the specific character of the historical events and political processes. It is important to consider the studying theme with the point of complex of other changes in the Kazakhs society. Various aspects of political reprisals in Kazakhstan disclose the essence of the totalitarian state and realize the nuances of the development of society, its reaction to wrongful acts of the authorities during the analysis of separately taken regions and which promotes the actualization of the scientific searches of the given theme.

• 
  analysis of the social-political situation in Kazakh ASSR in1920-1930 years of the 20^th century in direct connection with the political reprisals in the region;
  
• 
  to prove that the political reprisals were the means of the accelerated conduct of socialistic reforms;
  
• 
  to consider the undertaken measures on expansion of mass political reprisals in the context of the thesis of I. Stalin about the intensification of the class struggle during the socialism;
  
• 
  to consider the social-political life of the southern kazakhstani region in the dynamics with the changes in arrangement of various political powers;
  
• 
  to find out cause-and- effect relation of mass reprisals in Southern Kazakhstan with the accent of private measurement.
  

• 
  the specific features of the region including its peculiarities in historical and political development;
  
• 
  real context and truthful characteristic of the activity of punitive agencies of the Soviet power in the conditions of Southern Kazakhstan;
  
• 
  the role of the personality factor during the realization of mass political reprisals was studied;
  
• 
  the complex of new sources on realization of political reprisals at the level of regions and national-economic enterprises was used for the first time.
  

• 
  the theoretical-methodological grounds of research of large-scale political reprisals in Southern Kazakhstan 1920-1930 years were substantiated;
  
• 
  the analysis of the work of ideological apparatus on prolongation of opposition of dissentients and unification of the social conscious was done on the basis of the Marxist-Leninist ideology;
  
• 
  the scales of political reprisals of the period of transition to the policy of industrialization and forceful collectivization were determined;
  
• 
  the analysis of the organizational campaigns on discrimination of party and soviet authorities in Southern Kazakhstan oblast was given;
  
• 
  the scientific analysis of the specific character of political reprisals in Southern Kazakhstan was done.
  

07.00.02. – Отан тарихы

(Қазақстан Республикасының тарихы)

Тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін

дайындалған диссертацияның

АВТОРЕФЕРАТЫ

22.01.2010 ж. шығаруға қол қойылды. Пішімі 60х84. 1/16.

«SvetoCopy» қағазы. Көлемі 1,8 б.т. Таралымы 100 дана.

Тапсырыс № 47.

050008, Алматы қаласы, Жамбыл көшесі, 175 үй