Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы

251 
- халық әндерін, ертегілерін, қиссалары мен аңыздарын, ұлттық 
ойындарды білу.
 
 
Қашан да қазақ халықы «сегіз қырлы, бір сырлы», мінезі майда, ары таза, 
тәні сау, өнегелі, өнерлі, жан-жақты жетілген «толық адам» тәрбиелеуді 
көздеген.
Кез-келген халықтың ана тілі үлкен рухани құндылыққа ие, ол ұлттық 
ойлаудың, ұлттық даналықтың, тапқырлықтың бай тәжірибесін қамтиды; ол 
өзінің тасымалдаушыларының бай тарихи кезеңдерін көрсетеді, сол арқылы 
адам өмірінің тәжірибесі ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келеді. Әрбір тілдің артында 
халықтың тұтас мәдениеті тұр, онда әлемнің ұлттық бейнесі көрініс табады.
Халықтық педагогиканың дәстүрлері ұлттық сипатқа ие: әр халықтың 
өзіндік педагогикалық мәдениеті өзіне ғана тән және өзінің мәдениетіне, 
психологиясына, философиясына және еңбек дәстүрлеріне негізделген. Демек, 
өскелең ұрпақты ұлттық дәстүрлер арқылы тәрбиелеу орынды. Сонымен бірге 
әртүрлі ұлттардың халықтық педагогикасының өзегі – әр халықтың өзіндік 
даму тарихи жағдайларының ортақтығымен және жалпыадамзаттық 
құндылықтарымен түсіндіріледі. Мысалы: қазақтың ұлттық тәрбиесі балалар 
мен жасөспірімдерді ересек өмірге дайындауға бағытталды. Өз бағыты 
бойынша олар қоғамда қарым-қатынасты тәрбиелеуге; іскерлікті, дағдыларды, 
әдеттер мен жеке қасиеттерді қалыптастыруға ықпал етті (сыйластық, әділдік, 
адалдық, шыншылдық, жомарттық, ізеттілік, бауырмалдық, мейірімділік, 
үлкенге құрмет, сүйіспеншілік және т.б.). Бұл дәстүрлерді білдіру формалары: 
мінез-құлық, іс-әрекеттер, күнделікті істер, қатынастар, пікірлер, бағдарлар, 
құндылықтар, әдет-ғұрыптар мен рәсімдер. Отбасында еңбек, адамгершілік, 
этикалық, эстетикалық және рухани тәрбиемен байланысты дәстүрлер бала 
бойына сіңіре білді. Қазақ ұлттық тәрбиесіне тән барлық нәрсе басқа 
халықтардың білім беру педагогикасында да кездеседі. Отандық және шетел 
тәжірибесін зерттеуде байқағанымыз ұлттық педагогикасының, дәстүрлері мен 
ғұрыптарының көптеген ұқсастықтары бар, дегенімен әр ұлттың ұлттық 
ерекшелігі басым.
әр түрлі халықтардың педагогикалық мәдениеті: 
– ұлттық педагогика ізгілік, ақиқат, сұлулық, әділеттілік, өмір 
шындығының идеалдарына негізделген. Халықтық педагогика адамдармен 
қарым-қатынаста бақыт іздейтін өзара түсіністік пен өзара көмекке ұмтылатын 
ұжымның еркін мүшесі ретінде, үйлесімді дамыған тұлғаны қалыптастыруға 
бағытталған; 
- ұлттық педагогикада жеке тұлғаны тәрбиелеу ерте балалық шақтан 
басталады және барлық жас кезеңдері қамтылады, сонымен бірге тәрбиедегі 
адамның рөлі өзгереді: нәресте жасында ол жалпыға ортақ қамқорлықтың мәні, 
ересек және кәрілік жаста адами қатынастар мен адамгершілік қасиеттер, еңбек 
қызметі және отбасындағы рөлі бірінші орынға шығады; 
– барлық этностар мен ұлттардың ұлттық педагогикасы білім алушыға 
әсер ету әдістерінің алуан түрлілігімен сипатталады; Барлық халықтардың 
ұлттық мәдениетінің маңызды ерекшелігі – балаларды табиғатпен қарым-
қатынаста тәрбиелеу. Табиғатпен қарым-қатынас баланың байқағыштығын, 

252 
мейірімділік пен жанашырлық сезімін, барлық тіршілік иелеріне деген 
сүйіспеншілік пен аяушылықты, сұлулықты көре білуге тәрбиелейді, оның 
төзімділік, ептілік, әл-ауқат сияқты физикалық қасиеттерін жетілдіруге ықпал 
етеді, айналасындағылардың бәріне мұқият болуға үйретеді.
Тарихи дамудың ерекшеліктері мен халықтың өмір сүру жағдайлары 
салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар тәрбиенің мазмұны мен факторларына күшті 
әсер ететіні белгілі. Мысалы, Англияда тәрбие физикалық қатаю, ұстамдылық, 
мінез-құлық мәдениеті, жауапкершілікпен сипатталатын ер азаматтың 
идеалына 
бағытталған. 
Германияда 
ұқыптылыққа, 
тәртіптілікке, 
еңбексүйгіштікке тәрбиелеуге, ал Жапонияда – дәстүрлер ынтымақтастық 
рухын дамытуда үлкендерге мойынсұнудың ұлттық тәрбие факторы ретінде 
ерекше көңіл бөлінеді. АҚШ-та –тәуелділік пен жеке рухты тәрбиелеу, білім 
беру жүйелерінде адамның генетикалық анықталған негізгі қажеттіліктерінен 
туындайтын және жеке тұлғаны әлеуметтендірумен байланысты жалпы 
бағыттар да байқалады. Қарашайлар мен Солтүстік Кавказ халықтарының тілі, 
мәдениеті мен өмірімен тығыз байланысты болғандықтан, тәрбие беру ең 
күрделі құбылыс.
Әр халықтың ұлттық ерекшеліктері, ұлттық мінезі, ұлттық санасы ұлттық 
бірегейлікті қалыптастырады: еңбекке, елдің бостандығы мен тәуелсіздігін 
қорғауға, адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне қамқорлық жасауға, 
қоғамдық өмірге, өзге адамдардың құқығын құрметтеу, бауырмалдылық пен 
сүйіспеншілікке, өзін-өзі тануға, жетілдіруге қабілеті, жан-жақты дамыған 
тұлғаның ұлттық рухын дамыту – ұлттық тәрбиенің басты мақсаты. 
Дәстүр – бұл бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріліп отыратын, алдыңғы 
ұрпақтан мұра болып қалған идеялары, көзқарастары, талғамдары, өмірлік 
ұстанымдары және т.б. Ұлттық дәстүрлер – өмірдің барлық саласында 
көрінетін, белгілі бір ұлттың этномәдени ерекшеліктеріне тән әлеуметтік және 
мәдени мұраның тұрақты элементтері ретінде анықталады. Ұлттық дәстүрлер 
жоғары рухани-адамгершілік және тәрбиелік әлеуетке ие, сондықтан олар жас 
ұрпақтың рухани-адамгершілік тәрбиесінің қайнар көздерінің бірі бола алады. 
Жобаның келесі әдістемелік тарауында ұлттық дәстүрлер мен 
ғұрыптардың ерекшелігі мен өткен дәуірдегі және казіргі уақыттағы 
дәстүрлерді қолданудың әдіс-тәсілдері, тәрбиелік мәні мен орны туралы 
баяндалады. 

253 

жүктеу/скачать 5.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: