Білім беру бағдарламасы 5В011900 «Шетел тілі: екі шетел тілі»
жүктеу/скачать 0.97 Mb. Pdf көрінісі
|
| болашакер сияқты қолданыстарды байқауға болады. Жекелеген сөздер үнемі жағымсыз
контексте қолданылып, стереотипке де айналып үлгерді, мысалы, ағашка лексемасы бейресми, заңға қайшы қарым-қатынасты вербалдайтыны байқалады, дәл осындай мағынасы ауыстырылған сөз — рақмет, ол кейбір медиамәтіндерде пара ұғымымен теңестірілген. Мұның өзі қазіргі Қазақстан аумағында ұзақ уақыт коммуникативтік және функционалдық тұрғыда үстем болып келген орыс тілінің дамуына қоғамда болып жатқан өзгерістер ықпал етіп отырғанын көрсетеді. Әлеуметтік лингвистика қоғам мен тілдің қатысын зерттейтінін, ал қоғамды құрайтын адамдар екенін ескерсек, қазіргі лингвистика адаммен тығыз байланысты, адам үшін қызмет ететін, оның бар болмыс-әрекетін, сезімін, танымын, қарым-қатынасын, әлеуметтік-рөлдік мәртебесін, маңызын әр қырынан танытатын ғылым деуге болады және ол осы заманның жаңа сұрақтарына жан-жақты жауап бере алатын деңгейде. Дәріс № 29-30. Қазіргі тіл білімінің даму жағдайы. 1. Тіл философиясы. 2. Лингвистикалық мәдениеттану. Қазіргі тіл білімі өзінің ерекше даму жағдайын бастан кешіруде. Тіл біліміндегі интеграция процесімен де байланысты. Бұл мәселерді талықыламас бұрын тіл білімндегі дифференциация және интеграция процесі туралы түсінік қалыптасуы керек. Дифференциация («дифференциация (лат. differentia айырмашылық) – біртұтас заттың, құбылыстың өз ішінен бөлінуі, жекеленуі Мысалы, тілдегі диалектілердің бөлініп жеке тіл болуы; лексикалық семантикалық, стилистикалық топтарға бөлінуі т.б.» деп көрсетіледі тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігінде (қ.ә. 14 (95)), ал интеграция ( «интеграция» (лат. integratio қайта қалпына келу, толығу) – тілдердің бірігуі, бірігу кезінде олардың айырмашылықтарының жойылуы (қ.ә. 14 (141)). Жалпы алғанда қазіргі кезеңде тіл ғылымы аймағы ғылыми парадигма алмасу жағдайын бастан кешіруде, соған байланысты дәстүрлі де, жаңа да зерттеу нысандары туралы айтуға болады: сөз тіл корпусы және оның зерттелуін үздіксіз vs. дискретті, синхронды vs. диахронды, парадигматикалық vs. синтагматикалық, константалық vs. вариативтілік т.б. көзқарас тұрғысынан қарау туралы болғандықтан мәселелердің өзі дәстүрлі болып табылады. Бұнымен қатар өзгермелі «тіл бейнесінің» (тіл индивидттің тілі ретінде, тіл әлеуметтік факті ретінде, тіл жүйе ретінде, тіл генетикалық және типологиялық топ өкілі ретінде, тіл функционалдық жүйе ретінде, тіл әрекет ретінде, тіл когнитивтік құрал ретінде, «тіл ойлау кеңістігі ретінде», тіл семиотикалық код ретінде т.с.с.) ғылыми сипатталуының жаңа лингвистикалық, әлеуметтік лингвистикалық, әдістемелік параметрлері жасалды. Қазіргі тіл біліміндегі зерттеулердің көпшілігіне коммуникация теориясымен, референция теориясымен, семиотика, мәдениеттану, әлеуметтану, поэтика, когитология, герменевтика және басқа да ғылымдармен органикалық байланыс тән, бір жағынан бұл тілді жаңа метатіл көмегімен жаңа позиция тұрғысынан талдауға мүмкіндік берсе, басқа жағынан әлем тіл білімдерінің және тұтас ғылымның жаңа парадигмада бір-біріне адекватты болуына жағдай жасайды. Сондықтан қазіргі тіл біліміне белгілі бір жүйелікпен жалпыға ортақ межелердің ізін қуу тән екендігін ескеру керек, соның ішінде: - экспансионизм (жаңа пәндердің пайда болуында редукционизмге қарсылық байқалады, (салыстырыңыз, компьютерлік лингвистика, инженерлік лингвистика және т.б.) және «тоғыспалы» ғылымдар (салыстырыңыз, психолингвистика, әлеуметтік лингвистика, социо- және психосемантика, нейролингвистика, синтаксистік семантика, т.б.), лингвистиканың өз ішінде жаңа білім аймақтарының қалыптасуында философиямен, логикамен, таным теориясымен байланыстың күшеюінде (салыстырыңыз, мәтін лингвистикасы, сөйлеу актілері теориясы, дискурсивті талдау және т.б.) пәндер арасындағы шекараларды жоюда (салыстырыңыз, семантика мен прагматика арасындағы шегара және б.), лингвистиканың ішінде және одан тыс интеграциялық процестерде); - антропоцентризм (көптеген ғылымдарда (мыс., әдебиеттануда, физикада, мегаэкологияда және т.б.), соның ішінде тіл білімінде де зерттеудің ерекше принципі – тіл бәрінен бұрын адам үшінгі рөліне, адамның өмірлік әрекетіне бағытталатынына сай, адам тұлғасын дамытудағы қызметіне, сөйлеуші (тыңдаушы) тілдік санасында бейнеленуіне қатысты зерттеледі деген оймен тұжырымдалады). - функционализм (әртүрлі мектептердің анықтамасында функционализм - соңына келгенде мағынаның бастапқы рөлін мойындау, ал тілдің қызмет етуі – мағыналардың білдірілуі және оның берілуі (тасымалдануы); функционализм еместік - бұл тілді оның әрекетінде, қолданылуында, пайдаланылуында зерттеу). 2. Тіл білімінің ішкі және сыртқы деп бөлінетіні белгілі. Бұл мәселе тұрғысынан тілдің қазіргі қалпын қарастырсақ, әуелі сыртқы тіл білімінің ғылыми-салалық құрылымы туралы мәселе туындайды, сөйтіп, оны тілдік емес нысандарды жіктеу туралы мәселемен байланысты қарастыруға болады. Бұл мәселені шешуге қолданылатын пункт ретінде әлемнің құрылымдық бейнесін алуға болады. Ол нысандардың төрт түрлі типін бөлуді ұсынады – физикалық, биологиялық, психологиялық және мәдениеттанымдық. Бұларды осы атаумен аталатын пәндер қарастырады. Егер физика, биология, психология және мәдениеттану бұл не басқа әлем бөліктерімен ғана істес болса, философия әлемді тұтас зерттейді. Оның негізгі міндетіне нысандардың барлық типін зерттеу енеді, алайда оны жалпы мейілінше жалқы қырынан алып қарастырады. Осы тұрғыдан алғанда қазіргі ғылымдардың алғашқы моделін төмендегідей елестетуге болады, - дейді В.П.Даниленко: Берілген моделді қолдана отырып, біз тілдің коммуникативтік, танымдық, практикалық мақсатқа, физикалық, биологиялық, психологиялық, мәдени білімге жүктеу/скачать 0.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|