Желідегі компьютерлердің өзара əрекеті

53 
1- сурет. «Клиент-сервер» технологиясының сұлбасы
 
 
Серверлер оларға жалпы қосылған желінің бөлінетін ресурстары арқылы басқарады.
Олардың түрлері:
1) 
файлдарды, жіберуді басқару үшін қызмет ететін жəне үлкен көлемдегі ақпаратты 
(мəтінді ғана емес, сондай-ақ графикалық ақпаратты да) қайта жіберуге мүмкіндік 
беретін файл-серверлер;
2) 
желінің барлық жұмыс станцияларынан пайдаланушылардың қолдануға қол жетімді 
принтер желісінің құрамына қосу үшін қызмет ететін баспаға шығару серверлері 
(немесе принт- серверлер);
3) 
желідегі компьютерлер арасындағы байланыстарды басқаруға жəне орнатуға 
арналған коммуникациялық (байланысу) серверлер;
4) 
электрондық хаттарды жіберу жəне қабылдау үшін қызмет ететін электрондық пошта 
жүйесіндегі пошталық серверлер;
5) 
үлкен көпсериялы желілердегі ақпаратты резервтік көшіру мен мəліметтерді 
архивтеу үшін арналған мұрағаттық серверлер;
6) 
пайдаланушылардың жеке бокстарына хабарламаларды қабылдау мен жіберу үшін, 
пайдаланушылардың жұмыс станцияларынан факсимильдік хабарламаларды жіберу 
үшін қолданылатын факс-серверлер.
Сервер ретінде қарапайым дербес компьютер болуы мүмкін, немесе басқару 
функцияларының бірін жүзеге асыратын мамандандырылғанқұрылғы болуы мүмкін. Бұл 
соңғы жағдайда мамандандырылған сервер өзінің сыртқы көрінісі бойынша қарапайым 
дербес компьютерден ерекшеленуі мүмкін жəне қызметтеріне қарай габариттері əр түрлі 
болады, əдетте оның құрамына монитор да, пернетақта да кірмейді.
Пайдаланушылардың көзқарасымен «клиент-сервер» архитектурасы желіде құралған 
ақпарат пен функцияларға жергілікті жұмыс станциясынан дылдам жəне қарапайым қол 
жетімділікті ұсынады. Пайдаланушы үшін маңызды артықшылықтардың ішінде 
өнімділіктің жоғарылуын, қажетті бағдарламалық қамтаманы еркін таңдау мүмкіндігін, 
аспаптық құралдарды қолдану қарапайымдылығын атапөтуге болады.
Бір рангілік ЖЕЖ компьютерлердің өзара əрекетінің тең құқылыүлгісіне (peer-to-peer 
(peer – əріптес)) негізделген. Мұндай желіде əрбір компьютер жағдайлары бойынша жұмыс 
станциясы ретінде де, жəнеөз ресурстарына: қатты немесе иілгіш дисктердегі 
жинақтағыштарға, принтерге, модемге жəне басқа құрылғыларға басқа əріптестердің қол 
жетімділік мүмкіндігін ұсынатын сервер ретінде де қызмет ете алады. Бір рангілік желіде 
жұмыс станциялары бір-бірімен (желінің орталықтандырылған құрылымына қарағанда) 
тікелей байланыса алады жəне берілген нақты компьютерде бөлшек ретінде анықталған 
ресурстарды (файлдарды, принтерлерді, жинақтағыштар мен т.б.) бірге қолдана алады. 
Мұндай типтегі желілер қымбат емес, сондықтан қымбат тұратын бөлшек серверді алуды 
қажет етпейді, қолдану кезінде өте қарапайым жəне үлкен есептеуіш ресурстарды қажет 
етпейтін, саны аз пайдаланушылар тобы үшін ұсыныла алады.
Компьютерлерді жалғау үшін электрлік – «есулі қосақ» (екі бұралған экрандалған 
сым) түрінде немесе коаксиалды (телевизиялық антеннаның кабеліне ұқсас) – сымдар (2-
сурет) мен оптикалық талшықты кабель түрінде қолданады.

54 
а) 
б)
 
2- сурет. Желілік кабель: а) есулі қосақ б) коаксиалды
 
 
Оптикалық-талшықты кабель – бұл толық ішкі кескіннің көмегімен ішіндегі 
жарықты тасымалдауға арналған əйнек немесе пластикалық жіп. Оптикалық-талшықты 
кабельдің құрылымы өте қарапайым жəне коаксиалды электрлік кабельдің құрылымына 
ұқсас, тек орталық мыс сымның орнына мұнда жіңішке (диаметрі 1-10 мкм) əйнек талшық, 
ал ішкі бөлшегінің орнына – əйнек талшықтың шегінен тыс жарықтың шығуына мүмкіндік 
бермейтін əйнек немесе пластикалық қабықшақолданылады (3-сурет).
3 - сурет. Оптикалық-талшықты кабель
 
 
Оптикалық-талшықты кабельдің басқаларына қарағанда бірқатар артықшылықтары бар:
1) 
Талшықтағы жарық сигналының аз сөнуі. 20 дб мүмкін сөну кезінде күшейткіштер 
мен қайталағыштар арасындағы максималды қашықтық 100 км жəне одан да көп 
болады.
2) 
Оптикалық-талшықты кабельлегі шуылдың төменгі деңгейі қорғаныссыз түрлі 
модуляцияны қолдану арқылы сигналдарды жіберу жолымен өткізгіштік жолақты 
ұлғайтуға жəне тек соңғы терминалдарда қабылданған ақпараттың дұрыстығын 
қадағалауға мүмкіндік береді.
3) 
Электромагниттік кедергілерден қорғану.
4) 
Аз салмағы мен көлемі. Оптикалық-талшықты кабельдердіңсалмағы мен көлемі бір 
өткізу қабілеттігін есептеудегі мыс кабельдерімен салыстырғанда өте кішкентай.
5) 
Рұқсат етілмеген қол жеткізушіліктен жоғарғы қауіпсіздік. Оптикалық-талшықты
кабель радиодиапазонда мүлдем сəуле шығармағандықтан, ол арқылы жіберілетін 
ақпаратты қабылдау/ жіберуді бұзбастан жасырын тыңдау өте қиын.
6) 
Оптикалық-талшықты кабельдің үнемділігі. талшық кең таралған кварцтан 
жасалады, сондықтан мыспен салыстырғанда қымбат емес материалдың негізін 
кремний қостотығы құрайды. Ұзақ пайдалану мерзімі. Оптикалық-талшықты 
кабельдің қызмет көрсету мерзімі шамамен 25 жылды құрайды.
Компьютерді желіге қосу үшін компьютердің негізгі («аналық») тақтасына 
кірістірілетін желілік адаптер қажет. Кабельге қосу үшін адаптердің бір немесе екі 
жалғағышы болады (4-сурет).
4 - сурет. Желілік адаптер
 

55 
Желі аралық өзара байланысты қамтамасыз ету үшін (5-сурет) арнайы құрылғылар бар
көпірлер, маршрутизаторлар, коммутаторлар мен шлюздер (6-сурет).
5 - сурет. Желіаралық өзара байланыс сұлбасының мысалы
 
 
 
а) б)
 
 
в)
 
6 - сурет. Желілі құрылғы: а) маршрутизатор; б) коммутатор; в) шлюз
 
Компьютерлік желілердің классификациясы 
Компьютерлік желілерді келесі əр түрлі аспектілері бойынша жіктеуге болады. 
- Масштаб 
- Қосылу əдісі 
- Функционалдық қатынастар (желі архитектурасы) 
- Желілік топология 
Төменде компьютерлік желілер жоғарыдағы əртүрлі негіздер бойынша жіктеледі. 
Негізгі классификация ретінде географиялық масштаб қабылданады. Содан бері 
компьютерлік желілер келесіге бөлінеді: 
LAN (Local AreaNetwork – жергілікті CN) ғимарат ішіндегі бірнеше компьютерлерді 
қосады; 
CAN (CampusAreaNetwork – кампус (корпоративтік) CN) бір-біріне жақын орналасқан 
ғимараттар тобын біріктіреді; 
MAN (MetropolitanAreaNetwork – елордалық (аудан, облыс) CS қала (аудан, облыс) 
ішінде ақпарат алмасуды қамтамасыз етеді; 
WAN (WideAreaNetwork – кең ауқымды CN) мемлекет немесе бірнеше көрші 
мемлекеттер ішіндегі əкімшілік бірліктерді біріктіреді; 
GAN (GlobalArea Network-жаһандық CN) континенттерді біріктіреді. 
Қазіргі заманда өзара немесе ғаламдық интернет желісімен байланыспаған электрондық 
құрылғылар қалмады да. Желілерге барлығы қосылады: қарапайым ұялы телефондардан 
бастап ядролық реакторлар мен космостық аппараттарға дейін. Кез келген құрылғыны 

56 
ортақ желіге кеңседе немесе пəтерде байланыстыруға болады. желі сымды жəне сымсыз 
болуы мүмкін.

жүктеу/скачать 3.3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: