Өсімдік протопластарының бірігу схемасы мен қадамдары (әрекет бойынша):
I - полиэтиленгликоль
II - электр өрісі (бойынша Х. Борман, 1991)
Соматикалық будандардың түрлері
1. Соматикалық гибрид-бұл цитоплазманың және екі протопласттың ядросының бірігуінің өнімі.
2. Цибрид (цитоплазмалық гибрид) - екі тасымалдаушының цитоплазмасын және олардың біреуінің ядросын қамтитын регенерант өсімдік.
3. Асимметриялық будандар-серіктестердің бірінің толық хромосомалық жиынтығы және басқа серіктестің хромосомаларының бір бөлігі бар синтез өнімдері. Мұндай будандар көбінесе филогенетикалық тұрғыдан бір-бірінен алшақ орналасқан организмдердің жасушалары біріктірілген кезде пайда болады.
Жасушалық инженерия – жасушаларды өсіру, оларды будандастыру және қайта құрастыру арқылы жасушаның мүлдем жаңа типін жасау әдістерінің негізінде қалыптасқан биотехнологияның саласы. Жасушаларды жасанды жолдармен будандастырғанда, сомалық жасушаларды бір-біріне қосқанда будан геном түзіледі. Будандастырудың бұл тәсілінің мәні мынада: аталық және аналық жасушалар ретінде жыныстық жасушалар (гаметалар) емес өсімдіктің дене жасушалары қосылады. Олардың алдын ала протопластарын бөліп алады, белгілі жағдайда олар бір-бірімен қйылысады. Пайда болған сомалық будан жасушадан кейін регенерация арқылы будан өсімдіктер өсіп шығады.
Селекция (лат. - «таңдау») - бұл жануарлардың жаңа тұқымдарын, өсімдіктің сорттарын және микроорганизмдердің штамдарын құру және жетілдіру әдістері туралы ғылым. Селекция өсімдіктер мен жануарларға олардың тұқым қуалаушылық қасиеттерін адамға қажет бағытта өзгерту үшін әсер ету әдістерін дамытады. Селекцияны ауылшаруашылық дақылдарының және мал тұқымдарының жаңа сорттары мен будандарын шығарумен айналысатын ауыл шаруашылығының саласы деп те атайды. Бастапқыда селекция жасанды сұрыптауға негізделді, бұл кезде адам өзіне қызықты белгілері бар өсімдіктер мен жануарларды таңдайды. XVI-XVII ғасырларға дейін сұрыптау тұрақты емес және әдістемелік емес түрде жүрді: себу үшін(отырғызу үшін) ең жақсы жемістер немесе жеке адамдар (көбею үшін) таңдалды, тек нәтиженің қайталануына сенді.
Тек соңғы ғасырларда генетика заңдылықтарын әлі білмегендіктен, сұрыптауды белгілі бір пайдалы қасиеттері бар үлгілерді қиып, әдейі және мақсатты түрде қолдана бастады.
Енді жануарлар мен өсімдіктердің жаңа тұқымдары мен сорттарын алу үшін будандастыру қолданылады, өсімдіктерді қажетті белгілері бойынша кесіп алып, әрі қарай ұрпағынан пайдалы қасиеттері айқын болатын өнімді таңдайды. Мысалы, бидайдың бір сортының сабағы мықты және орналасуға төзімді, ал жіңішке сабаны бар сорт сабақтың тотын жұқтырмайды. Екі сорттың өсімдіктерін будандастырған кезде өнімде әр түрлі комбинация пайда болады. Бірақ сол таңдалған өсімдіктер, олар сонымен бірге күшті сабанға ие және бағаналы тотпен ауырмайды. Осылайша жаңа сорт жасалады.
Достарыңызбен бөлісу: |