«БірыЈ“ай кйлік жЇйесі» пшнінен ољу-шдістемелік кешен

1. 
   Тарихи аны›тама.
   
2. 
   Жалпы тЇсініктеме.
   
3. 
   љолданылу облысы.
   

1. Аксенов И.Я. Единая транспортная система. М.: Транспорт, 1980.

2. Основы взаимодействия железных дорог с другими видами транспорта. Под ред. В.В. Повороженко и Н.К. Сологуб. М.: Транспорт, 1986.

3. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта в узлах. Минск: Высшая школа, 1983.

4. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта. Примеры и расчеты. Минск. Высшая школа, 1989.
15–ДЩріс. Кйтергіш крандардыЈ негізгі тЇйіндері

ДЩріс мазм±ны:

1. 
   Кйтергіш крандардыЈ негізгі тЇйіндері.
   
2. 
   Болаша›та“ы дамуы.
   

љоз“алу механизмініЈ алдын ала са›тандыру жабды›тары – жЇруді шектеушілер мен айдап ›ашу“а ›арсы жабды›тар болып табылады. Жебелі жабды›тар жЇкті кйтеру жЩне жебені тЇсіру кезінде горизонтальды жЩне горизонтальды емес жЇкті тасымалдау болып бйлінеді. Горизонтальды жЇкті тасымалдау жабды›тары кйтеру-тЇсіруде т±ра›ты ›оз“алыста жЩне кйп мйлшерде жЇк тиелмеген кйтергіш крандарда ›олданылады. Ал Горизонтальды емес жЇкті тасымалдау жабды›тары мЇмкіндігінше ›оз“алу ›уатын азайтады жЩне олар кйтеру-тЇсіру ж±мысшы ›оз“алыспен болатын кйтергіш крандарда ›олданылады. Кйтеру-тЇсіру механизмініЈ йзгеруі лебедкалы жебелі полиспаста тЇрінде, ілгішті б±рандалы› немесе та›тайлы› жылжымалы штангглер, гидроцилиндр, ілгішті тісті секторлы немесе кривошипті механизм болып келеді. Б±л жЇйе тікелей жебеге немесе о“ан байланыс›ан рычагты жЇйеге Щсер етеді.

1. 
   Кйтергіш крандардыЈ негізгі тЇйіндері.
   
2. 
   Болаша›та“ы дауы.
   

1. Аксенов И.Я. Единая транспортная система. М.: Транспорт, 1980.

2. Основы взаимодействия железных дорог с другими видами транспорта. Под ред. В.В. Повороженко и Н.К. Сологуб. М.: Транспорт, 1986.

3. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта в узлах. Минск: Высшая школа, 1983.

4. Правдин Н.В., Негрей В.Я. Взаимодействие различных видов транспорта. Примеры и расчеты. Минск. Высшая школа, 1989.
3. ТЩжірибелік (семинарлы›) ж±мыстар.

ТЩжірибелік (семинарлы›) ж±мыстыЈ ›±рлымы:

КйрсеткішНаурызСЩуірВагондардыЈ ж±мыс паркі, вагон-тЩулік, мыЈ.450500Тиелген вагонныЈ орта динамикалы› жЇктемесі, т20,025,0Бос жЇріс проценті25,020,0ВагонныЈ орта тЩуліктік йнімі, ткм72007500

Вагондарды пайдаланудыЈ келесі кйрсеткіштерін т±тастай екі ай ішінде:

1) ВагонныЈ орта тЩуліктік йнімі.

2) Орта тЩуліктік жЇріс.

3) Ж±мыс жЩне жЇк тиелген парктіЈ орта динамикалы› жЇктемесі.

4) Бос жЇріс проценті.

1) Наурыз-сЩуір кезеЈіндегі орта тЩуліктік йнімін мына формула бойынша аны›тайды:

м±нда“ы - екі ай ішіндегі кйлік ж±мысыныЈ жалпы кйлемі (жЇк айналым нетто);

2) Орта тЩуліктік жЇріс

Бар мЩліметтер негізінде Щр айда“ы жЇк тиелген жЇрістіЈ кйлемі мына формула бойынша аны›талады:

м±нда“ы - тиелген вагонныЈ орта динамикалы› жЇктемесі;

наурыз мыЈ. км;

сЩуір мыЈ. км.

4) Бос жЇріс проценті:

Кесте 1.2 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№ н±сКйрсеткішВагондардыЈ ж±мыс паркі, вагон-тЩулік, мыЈ.ЖЇк тиелген вагонныЈ орта динамикалы› жЇктемесі, тБос вагон процентіВагонныЈ орта тЩуліктік йнімділігінаурызсЩуірнаурызсЩуірнаурызсЩуірнаурызсЩуір123456789110011018192520650066002110120202516186600670031201302123171967006800413014030283134680069005140150161832366900700061501602224404270007100716017023282831560057008170180272930325700580091801902531424458005900101902003133474360006100112202403331282961006200122402602624252762006300132602803638242663006400142803003836333864006500153003203936503865006600163203403635524366006700173403604043313467006800183603804144333668006900193804004246353869007000204404804145374070007100214805203338394471007200225606003035523873007400236006402123494774007500246406803028454875007600256807201821443976007800267207602328383680008200278008402624444984008600288408802328433688008900298809202224504490009200309209603036394492009400

№2 ТЩжірибелік саба›

Т±тынушыныЈ атауыЖЇктерді тасымалдау кйлемі,мыЈ.тКелісімге сЩйкес жоспарна›тыљ±рылыс-монтажды бас›ару (љМБ)20,418,7Темір бетонды конструкциялар заводы(ТБКЗ)32,834,5Кірпіш заводы (КЗ)8,08,2

1) Т±тастай кЩсіпорын бойынша жЩне Щрбір жЇк жіберушініЈ жоспар орындау проценті.

2) Т±тастай кЩсіпорын бойынша жЩне келісім міндеттері бойынша жоспар орындау проценті.
Шешуі:

1. Шрбір жЇк жіберуші бойынша жоспар орындау проценті мына формула бойынша аны›талады:

м±нда“ы - келісімге сЩйкес Щрбір жЇк жіберушініЈ орындалмай ›ал“ан тасымалдау кйлемі.

(келісілген міндеттерді ескергендегі тасымалдау кйлемі бойынша жоспар 2,8%-“а орындалма“ан)

Кесте 2.2 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№ н±с-›аЖЇктерді тасымалдау кйлемі,мыЈ.тКелісімге сЩйкес жоспарна›тыљМБТБКЗКЗљМБТБКЗКЗ12345671203081834922532102030103283611293094202520212515540511545551062236820388723461826401683138213036229506522555518106147165843201175631270601112806814766412138571168670161490741792701715957918957718169883199981201710191201008522181059431103903219108983210595342010910133104103312111210436116101332211510339114100422312010441115109432412551441205546251303638125404126135463913150432714025411423044281453642147304729150303215130363015032341493337

№3 ТЩжірибелік саба›

Шуе кйлігі кЩсіпорны ж±мыс кйрсеткіштерін аны›тау.
Шуе кйлігі кЩсіпорныныЈ есептеу то›саны бойынша орындал“ан кйлік ж±мыстарыныЈ кйлемі туралы тймендегідей мЩліметтер бар (кесте 3.1).

Кесте 3.1

Кйрсеткішилшем бірлігіI то›санII то›санIII то›санIV то›санЖолаушы айналымымлн жол. км150210230180ЖЇк айналымымлн ткм15182725

Аны›тау:

1) Шрбір то›сан жЩне бір жылда“ы т±тастай кЩсіпорынныЈ кйлік ж±мыстарын орындау кйлемі.

2) Кйлік ж±мыстары йсуініЈ орта то›сан жЩне орта абсолютті мЩні 1% .

Шешуі:

1. Шрбір то›санда“ы орындал“ан кйлік ж±мысыныЈ жалпы кйлемі тймендегідей (млн ткм):

I то›сан -
II то›сан -
III то›сан -
IV то›сан -

Т±тастай бір жылда

исудіЈ орта абсолютті мЩні 1%

Кесте 3.2 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№ н±сI то›санII то›санIII то›санIV то›санЖолаушы айналымы, млн. жол. кмЖЇк айналы-мы, млн.

ткмЖолаушы айналымы, млн.жол.

кмЖЇк айналым, млн.

ткмЖолаушы айналым, млн. жол. кмЖЇк айналым, млн. ткмЖолаушы айналым, млн. пасс. кмЖЇк айналым, млн. ткм1234567891160151801821017180152210282153119019200303250252602525520240144140211302017015160175145815012160141559613710140141511516016712812135121401413518811214118161201312212921016220202221822016102501826020250202602211310203202530523304221231722325243202433026134102443026420254402814512265182851625520251542028430314153042032163303035032340303352817415144201643018445171818512205142001620518192004021045215402204520218192202121520240182140030405364203444036226003260530610346183823710407154172040700362481552820558105080545256124361540610456005326400484104040542407382731025315283052630024282001721015205182001629195191962019826180203011018112181161610019

№4 ТЩжірибелік саба›

Магистральді ›±быр йткізгіш ж±мыс кйрсеткіштерін аны›тау
4.1. кестесінде магистральді ›±быр йткізгіш бойынша жЇктерді тасымалдау мЩліметтері берілген.
Кесте 4.1

ЖЇк тЇріилшем бірлігі2003 ж2004 ж2005 жМ±наймлн. т281,5283,8282,0М±най йнімдері млн. т20,422,120,9Газ млн. м³601875600000608750

1)Шр жылда“ы ›±быр йткізгішпен тасымалдан“ан жЇктердіЈ жалпы кйлемі.

2) Орта жылды› тасымалдан“ан жЇктердіЈ абсолютті йсуі.
Шешуі:

1.Тасымалдан“ан жЇктіЈ жалпы кйлемін аны›тау Їшін: 1000 м³ газа =0,8 т ›атынасын ›олдана отырып, газдарды тасымалдауды салма›ты› бірлікпен алу ›ажет.

Сонда“ы газды тасымалдау тймендегідей болады, млн. т:

2003 ж - (1 млн. м³ газа =800 т);

2004 ж - ;

2005 ж - .

Тасымалдан“ан жЇктіЈ жалпы кйлемі, млн. т ›±райды:
2003 ж - ;

2004 ж - ;

2005 ж - .
2. Тасымалдан“ан жЇк кйлемініЈ орта жылды› абсолютті йсуі

млн т;

Кесте 4.2 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№ н±сМ±най, млн. М±най йнімдері, млн. тГаз, млн. м³2003 ж2004 ж2005 ж2003 ж2004 ж2005 ж2003 ж2004 ж2005 ж1234567891012002502802028266000005800006100002220270290223026620000600000630000311010811512141331000030700034000044104084152631336200006000006300005520515530384143720000730000740000684088086043485442000044000046000076606806701719145200005400005500008540550551202326280000285000287000931831931629313389000091000087000010410420430474951430000440000437000114274304325456593700003900003800001211211812318141691000091500091200013961001142123262100002120002140001421422024084868926000028000028000015330310319949096390000380000385000162002062085659617700007650007800001751551852044424124000024500024400018320323325363834118000120000122000191181201251921235100005120005140002021621822091310430000440000444000218108128145559619100009200009150002271271571834363941800042000041800023560570580777981612000614000618000248689914649503950004010004030002515415615836343822000022300022500026139142144283032410000405000408000273303323414144427700007800007750002852051852684868966000065600067000029660640656110112114530000525000526000307307417439799101810000812000814000

№5 ТЩжірибелік саба›

Аудан бойынша жЇктерді жіберу мен келуі тймендегідей мЩліметтер бойынша сипатталады, мыЈ. т (кесте 5.1).

Кйлік тЇріЖЇктерді жіберуЖЇктердіЈ келуібарлы“ыСоныЈ ішінде аудан ішіндегі тасымалдауларбарлы“ыСоныЈ ішінде аудан ішіндегі тасымалдауларТемір жол700420820730изен 120100180110Автомобильді 215110210200

1) АуданныЈ кйлік балансын.

2) Осы аудан Їшін кіргізу жЩне шы“ару бойынша Щрбір кйлік тЇрлерініЈ шектеулі салма“ы.
Шешуі: 1. Кйлік балансын есептеу Їшін келесі кесте ›олданылады (кесте 5.2).
Кесте 5.2
Кйлік тЇріЖЇкті жіберу,мыЈ. тКелген жЇктер, мыЈ. тКйлік балансыбарлы“ыСоныЈ ішіндебарлы“ыСоныЈ ішіндеАудан ішіндегі тасымалдауларшы“аруАудан ішіндегі тасымалдауларкіргізу12345678Темір жол70042028082073090-120изен1201002018011070-60Автомобильді21511010521020010+5Барлы“ы103563040512101040170-175

Ба“ан (кйлік балансы) мына схема бойынша аны›талады: жіберілгені (Аудан ішіндегі тасымалдаулар +шы“ару) – келгені (Аудан ішіндегі тасымалдаулар + кіргізу) = кйлік сальдосы.

2. Аудан Їшін кіргізу жЩне шы“ару бойынша Щрбір кйлік тЇрлерініЈ шектеулі салма“ы (кесте 5.3).
Кесте 5.3

Кйлік тЇріКіргізуШы“арумыЈ. тШектеулі салма“ы, %мыЈ. тШектеулі салма“ы, %Темір жол9052,928069,2изен7041,2204,9Автомобильді105,910525,9Барлы“ы170100,0405100,0

Кесте 5.4 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№ н±сТемір жол кйлігіизен кйлігі Автомобильді кйлікЖЇкті жіберуЖЇктіЈ келуіЖЇкті жіберуЖЇктіЈ келуіЖЇкті жіберуЖЇктіЈ келуібарлы“ы т.са“. аудан ішіндегі тасымалдауларбарлы“ыаудан ішіндегі тасымалдабарлы“ыаудан ішіндегі тасымалдабарлы“ыаудан ішіндегі тасымалдабарлы“ыаудан ішіндегі тасымалда в т.са“. барлы“ыаудан ішіндегі тасымалда тса“ 1234567891011121316003007006008405902101008405902101002500300600500490370550310490370550310340020050030021518061050521518061050543002104002509107703403009107703403005250180610505270115380320270115380320618010070051060050050030060050050030077155102001107006006003007006006003008810630400270680410320110680410320110944031029023051037082073051037082073010570270390260740360430360740360430360113181178202906105127005106105127005101291471032011055041039027055031039017013110556603403402207605203402207605201474055037022084065059043048030037010515840650590430740550370220340200410300163402204104001105566034084055059043017480400370220914710320110740550370200183402207605203181178202901105566034019550410390270570270390260915700320110206105127005104403102902303201258203902174036043036081063040027057028039026022510370800730715510200110440310290210236804103201101801007005108106204002102470060060030025018061050571521520055256005005003003002104002501801007005102627011538032040020050030025011061040027910770340300500300600500300110400210282151806105056003007006004402155003402949037055031047039031026050031075041530840590210100910770215170970590610305

№6 ТЩжірибелік саба›

Жол бйлімдері негізгі ›±ралдарыныЈ ›ор ›айтаруын аны›тау
Жол бйлімі бойынша екі жылда мынандай мЩліметтер бар (кесте 6.1).
Кесте 6.1

Кйрсеткіш иткен жыл Есеп беру жылыткм, млрд-пен келтірілген кйлік ж±мыстарыныЈ кйлемі74,4102,5Негізгі ›±ралдардыЈ орта жылды› ›±ны, млрд у.е.

СоныЈ ішінде кйлік ›±ралдары46,5

9,350,0

иткен жылмен салыстыр“анда“ы есеп беру жылында“ы йзгерістерді аны›тау:

1) Негізгі ›±ралдардыЈ ›ор ›айтаруын (абсолютті жЩне ›атысты).

2) Кйлік ›±ралдарыныЈ ›ор ›айтаруы (абсолютті жЩне ›атысты).

1. Негізгі ›±ралдардыЈ йткен жЩне есеп беру жылында“ы ›ор ›айтаруы былай аны›талады:

љор ›айтарудыЈ абсолютті йзгерісі мынандай:

љор ›айтарудыЈ ›атысты йзгерісі:

2. иткен жЩне есеп беру жылында“ы ›ор ›айтару:

м±нда“ы и - йткен жЩне есеп беру жылдарына сЩйкес кйлік ›±ралдарыныЈ орта жылды› ›±ны;

Кйлік ›±ралдарыныЈ ›ор ›айтаруыныЈ абсолютті йзгерісі тймендегідей:

›ор ›айтару 2,5 %-ке йскен.

Кесте 6.2 – Ал“аш›ы мЩліметтер

№

н±сКйлік ж±мысыныЈ кйлемі, млрд. ткмНегізгі ›ордыЈ орта жылды› ›±ны, млрд у.е.Кйлік ›±ралдарыныЈ орта жылды› ›±ны, млрд у.е.иткен жылЕсеп беру жылыиткен жылесеп беру жылыиткен жылесеп беру жылы12345671557045521518271806369192232328363997495101677144495667145541215682875570192173639718036398141612145699710469773639105873485519231174836674242512253236391416131011066974212514697549541619158792557019221637407281374017151713156718981057078374019597449562024207584677525282126333841161822120127889243472367743844192124242939459122574106475112152657695659192127253038411012286473455317192938432629913309810589922427

Жолды бас›ару бойынша екі жылда мынандай мЩліметтер бар (кесте 7.1).

Кйрсеткіш иткен жыл Есеп беру жылыКйлік ж±мысыныЈ кйлемі (жЇк айналым), млрд ткм300,0525,0Негізігі ›±ралдардыЈ орта жылды› ›±ны, млрд у.е.210,0420,0

Негізгі ›±ралдардыЈ кйлік ж±мыстары кйлемініЈ йзгеруі мен оларды пайдалану тиімділігініЈ йзгеруіне байланысты Їнемделу немесе шы“ындардыЈ азаюын аны›тау.
Шешуі:

Негізгі ›±ралдар“а кЩсіпорынныЈ жалпы ›ажеттілігі мына модельмен аны›талады

м±нда“ы - есеп беру кезіндегі негізгі ›±ралдардыЈ орта ›±ны;

Осы модельді пайдалану ар›ылы йндірістік Їрдіске ж±мсал“ан, жекелеген Щр фактор есебінен негізгі ›±ралдар ›±ныныЈ абсолютті йзгерісін аны›тау“а мЇмкіндік жасайды.

1. 
   Негізгі ›±ралдарды бекіту коэффициентініЈ йзгеруіне байланысты:
   

1. 
   Кйлік ж±мыстарыныЈ йзгеру есебінен:
   

№

н±сКйлік ж±мысыныЈ кйлемі (жЇк айналым), млрд. ткмНегізгі ›±ралдардыЈ орта жылды› ›±ны, млрд у.е.иткен жылЕсеп беру жылыиткен жыл Есеп беру жылы123451200250140190221026015020032503101702204310520210400536051031039063905403204107420530430460847056021029095205803203801057059042545011640690290310126907302302701373077032041014770810170220158108502104101685089016022017890920190410189209502002301995099021521020120135282152116017528223222402904335233104305834244305001156325500720260692659068026519027620670310480286507904104302971089046042030780910530590

Кйрсеткіш Жоспар Есеп беруЖЇк айналым, мыЈ. ткм161250194200Автомобильді ж±мыс кЇндері215000242750Автомобильді тораптар“а шы“ару коэффициенті0,720,74Тізімдегі автомобильдіЈ орта жЇк кйтергіштігі, т8,99,2

Тізімдегі бір автомобиль-тоннаныныЈ йнімділігі бойынша жоспарды орындауын аны›тау.
Шешуі:

Тізімдегі бір автомобиль-тоннаныЈ йнімділігі (тонна-километрмен) мына формула бойынша аны›талады:

№

н±сЖЇк айналым, мыЈ. ткмЖ±мыстыЈ автомобиль-кЇндеріАвтомобильдерді тораптар“а шы“ару коэффициентіТізімдегі автомобильдіЈ орта жЇк кйтергіштігі, тЖоспар Есеп беру ЖоспарЕсеп беруЖоспарЕсеп беруЖоспарЕсеп беру123456789180000820001000001200000,660,687,57,7282000840001100001120000,670,695,55,9384000860001100001150000,690,718,28,441050001100001950002100000,720,748,99,151120001140002000002100000,740,758,89,261170001200002400002450000,720,748,99,271500001650002150002400000,660,686,66,981600001840002180002220000,800,818,99,291650001890002150002360000,720,748,99,1101750001890002300002380000,730,755,55,8111800001940002150002400000,720,748,99,2121850002090002180002420000,780,828,89,0131900002170002200002500000,750,838,99,2141940002400002400002450000,720,727,77,9151980002380002410002480000,800,748,99,2162090002370002420002490000,810,758,78,9172110002370002430003100000,690,728,99,2182150002420003100003150000,720,777,88,2192180002430003200003250000,730,837,98,2202310002400003100003150000,690,847,57,7212420002470003300003400000,750,857,67,8222500002570003330003430000,810,798,99,1232530002610003410003440000,820,808,89,0242680002730003430003480000,830,818,99,2252770002880004330004500000,770,828,68,8262800002880004340004440000,780,846,87,0272820002870004540004600000,730,857,27,4282850002890004600004710000,740,847,57,7292900002910004700004740000,810,857,87,9303000003170005100005210000,820,798,99,2