Ботаника ұлпа, ТҰҚЫМ, тамыр, Өркен және сабақ!!! ҰЛпа өсімдік ұлпасы
Түқымдардың өнуі. Өскіннің қүрылысы
жүктеу/скачать 45.82 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Түқымныц толастық кезеңі
| Түқымдардың өнуі. Өскіннің қүрылысы
Күрделі өсімдіктердің барлыгы өздерінің морфологиялық күрделілігіне қарамай, әуел баста түқымнан өніп шыгады. Көішіілік гүлді өсімдіхтердің түқымдары піскеннен соң, біршама уақыт толастық кезеқде болады да, қолайлы жағдайда өне бастайды. Өсімдік түқымы қандай жағдайларда өнеді, түқымда қандай физиологиялық процестер жүреді, енді соған қысқаша тоқталып өтейік. Өсімдік тұқымының өнуіне біршама қолайлы табиғи жағдайлар қажет. Оның ең бастысы - ылғалдың болуы. Өйткені, піскен түқымның ұлпасы өте қатты қураған (сусызданған). Мүндай кепкен түқым құрамында шамамен 10-15% тана су болады. Онан кейінгі жағдай, ол тұқымда тыныс процесінін, жүруіне жеткілікті ауаның болуы шарт. Үшіншісі - әрбір өсімдік түрінің түқымының өнуіне белгілі бір қолайлы температура қажет. Көіішілік өсімдікгердің түқымының белсенді өнуіне ең қолайлы (оптимум) температура шамасы +25-35°С. Климаты қоңыржай жөне суық аймақтардагы көітгеген табиги өсімдіктердің тұқымдары тоңазытусыз өне алмайды. Түқымның өнуіне жарық өртүрлі өсер етеді, көпшілік өсімдіктер түқымына әсері жоқ болганымен, кейбір өсімдіктердің түқымдары жарықсыз өнбейді. Түқымныц толастық кезеңі Түқым қолайлы сыртқы жағдайлар болганымен өнбеуі мүмкін. Өйткені әрбір өсімдік түқымында эволюциялық қалыптасқан өзінің белгілі бір толастық кезеңі болады. Мүның себебі өртүрлі. Кейбір түқымдарда, шын мәнінде үрыгы әлі жетілмеген болады. Оның үрыгы мүндай жагдайда эндосперм арқылы біршама үзақ жетіліл, түқым қабыгынан пшғатындай деңгейге жетеді. Бүған мысал ретінде женьшень үрыгын келтіруге болады, өйгкені оның түқымы тек үшінші жылда ғана өне алады. Басқа мысал ретінде - магнолия, күйдіргі саргалдақ, балдырган түқымдарының біртіндеп жетілуін келтіруге болады. Түқым өнуінің кідіруі тек жетілмеген үрыққа ғана емес, олардың қатты түқым қабығының суды өткізбеуіне де байланысты. Мысалы, сүйекті жемістер - өрік (Алпепіаса), шабдалы (Persica) және бүршақ түқымдастардың кейбір түрлері. Ал енді бір жағдайда жеміс серігінің (перикарпиініқ) жөне түқым қабыгының үлпаларында түқымның өнуін тежеуші, арнайы химиялық илгибиторлар (латын. Inhibitio - тоқтау, үстап алу) пайда болады (тропикалық агаштарда, niararma(Fraxinus)). Демек, тұқымның толастық кезеңі табиғатта кең тараған, өсімдіктің жекелей даму барысындагы, эволюциялық қалыптасқан бейімделудің жолы. Түқым толастық кезеңімен өзін күн бүрын өніп, қатал (қолайсыз) күзгі, қысқы суыққа үшыраудан сақтаңдырады. Толастық кезеңде түқым қабыгы жібиді, бүзылады. шіриді, бөлінген ингибиторлар жуылады, үрық жетіледі және т.б. сонан соң түқым өнуге толық мүмкіншілік алады. Мөдени дақылдардың түқымдарының өнуін тездету үшін әртүрлі арнайы төсілдер қодданады. Соның бірі - стратификация. Бұл төсіддің мөні - өсімдіктердің түқымын температурасы 0°+16° қүмда сақтау, осының нөтижесінде түқымшщ өніп шығуы тездейді және бір тегіс болып шығады. Екінші тәсіл - скарификация, ягни әртүрлі сүйекті, қабықты түқымдарды механикалық жолмен жарақаттау немесе қышқылдардың белгілі концентрациясынан өткізу арқылы түқым қабығын бүзу (беде (Trifolium), жоңышқа (Medicago), жантақ (Alhagi), сүйекті жемістер және т.б жүктеу/скачать 45.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|