Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
РЕФЛЕКС. РЕФЛЕКТОРЛЫҚ ДОҒА
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
| 3.4. РЕФЛЕКС. РЕФЛЕКТОРЛЫҚ ДОҒА
Органикалық жүйке жүйесі жүргізетін және басқаратын тітіркенуге дененің реакциясын рефлекс деп атайды. Рефлексті жүзеге асыру кезінде импульстар өтетін жол рефлекторлық доға деп аталады. Ол мыналардан тұрады: 1. Сыртқы тітіркендіргіштерді жүйке импульсіне айналдыратын рецептор - NS сигналдары; 2. Сезімтал жол, оның бойымен жүйке импульстары орталық жүйке жүйесіне беріледі. Сезімтал нейрон мен түзіледі; 3. Орталық жүйке жүйесінің бөлімі; 4. Қозғалыс жолы, оның бойында орталық жүйке жүйесіне импульстар жұмыс органына өтеді; 5. Нақты жұмыс атқарушы органы. Доғалардың көпшілігінде интеркальярлық нейрондар да бар. Тітіркенуге жауап ретінде көптеген мүшелер жүйесінің белсенділігінде келісілген рефлекторлық өзгеріс орын алады (мысалы, қолды ыстық заттан тартып алу). Рефлексиялық белсенділік орталық жүйке жүйесіндегі қозу мен тежелу процестерінің өзара әсерінен болады. Нейрондардың қозуы кейбір рефлекторлық реакциялардың пайда болуы мен немесе күшеюімен жүреді. Нейрондардың тежелуі басқа рефлекстердің әлсіреуіне немесе толық тоқтауына әкеледі. Рефлекстер шартсыз және шартты болып бөлінеді. Шартсыз рефлекстер ата – аналардан тұқым қуалау арқылы беріледі, және өмір бойы сақталады (жаңа туылған нәрестелердегі сору қозғалыстары), ал шартты рефлекстер өмір бойы дамиды және жоғалып кетуі мүмкін. И.П. Павлов шартсыз рефлекстерді анатомиялық принцип бойынша бөлді: қарапайым (жұлын), күрделі (сопақша ми қатысады), күрделі (ортаңғы ми), ең күрделі (проксимальды қыртыс асты және ми қыртысы). Шартты рефлекстің негізі – доғаның негізінде пайда болатын рефлекторлық доға деп аталады. Шартсыз рефлекс. Шартты рефлекстің ажырамас компоненті – шартты рефлекстің көрінісінің ұсақ және динамикалық дифференциациясын қамтамасыз ететін ингибиторлық нейрондар. И.П. Павловтың пікірінше, ағза шартты тітіркендіргіш пен шартсыз тітіркендіргішке ұшыраған кезде, ми қыртысында екі қозу ошағы пайда болады. Шартсыз тітіркендіргішке әсер ету нәтижесінде пайда болған қозудың фокусы күштірек және шартты тітіркендіргіштің әсерінен пайда болатын фокустан өзіне қозуды тартады. Шартты және шартсыз тітіркендіргіштерге бірнеше рет әсер еткеннен кейін, қыртыстың екі зонасы арасында әсердің тұрақты қозғалыс жолы орнатылады. Нәтижесінде тек шартты ынталандырудың оқшауланған әрекеті шартсыз тітіркендіргіштен туындайтын реакцияға әкеледі. жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|