Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Біріншісатыда (1917-1930 ж.) ке ңес одақ тық пси хо ло гиясы
ау қым ды мә се ле лер шең бе рін қам тып, ғы лым ның бе дел ді бір са- ла сы на ай нал ды. 1925 ж. Мәс кеуде әлем бо йын ша бі рін ші рет қыл мыс кер лік пен қыл мыс кер ді зерт теу ге бай ла ныс ты Мем ле кет тік инс ти тут құ ры ла ды. Осы жыл да ры сот пси хо ло гиясы на ар нал ған бір қа тар қы зық ты ең бек тер жа рық көр ді (А.Е. Бру си ло вс кий, С.В. Поз ны- шев, К.М. Со то нин жә не т.б.). Жиыр ма сын шы жыл дар дың ая ғын да А.Р. Лу рия 1927 жы лы құ рыл ған экс пе ри ме нт тік пси хо ло гия зерт ха на сын да қы зық ты зерт теу лер жүр гіз ді. Сот пси хо ло гиясы ның дам уын да ғы елеу лі ке зең 1930 жы лы пси хо ло гияны зерт теу ге қа тыс ты өт кен бі рін ші Бү кі ло дақ тық съезд бол ды, он да сот пси хо ло гиясы бо йын ша ар найы сек ция құ- рыл ды. Съез ге қа ты су шы лар 3 ба ғыт ты: сот пси хо ло гия сын, қыл- Заң психологиясы 20 мыс кер лік пси хо ло гиясы мен қыл мыс кер тұл ға сын зерт тейт ін – кри ми нал ды пси хо ло гия жә не қыл мыс тық жа за сын өтеп жат қан адам дар дың, сон дай-ақ қыл мыс тық сот ісі не қа ты су шы лар дың тү зе ту іс-әре ке тін жү зе ге асы ра тын адам дар дың мі нез-құл қын зерт тейт ін – пе ни тен циар лы пси хо ло гияны әрі қа рай да мы ту қа- жет ті лі гі ту ра лы ор тақ ше шім ге кел ді. Сот пси хо ло гиясы са ла сын да ғы ре сей лік ға лым дар дың ғы лы ми зерт теу ле рі нің жо ға ры дең гейі нің ар қа сын да оты зын шы жыл дар- дың ба сын да ол бе дел ді жә не кө лем ді ғы лым са ла сы бо лып бел гі- лен ді (А.В. Пет ровс кий). Алай да 30-жыл дар дың ба сын да көп те ген ға лым дар дың кө зін құр ту ға ұлас қан реп рес сияның ал ғаш қы тол- қы ны ке ліп жет ті, сот пси хо ло гиясы на өзін дік әсе рін ти гіз ді. Пет рог рад уни вер си те тін де заң пси хо ло гиясы нан А.Ф. Ко ни дә ріс оқы ды (осы кез де ол 80 жас та бо ла тын). Қыл мыс пен қыл- мыс кер ді зерт теу мен айна лы са тын әлем де гі тұң ғыш мем ле кет тік инс ти тут ашы лып (1925 ж.), ал ғаш қы төрт жы лын да-ақ 300-ден ас там ең бек тер жа риялан ды. 1926-1927 ж. «ІІХК әкім ші лік ха- бар шы сын да» А.Р. Лу рияның қыл мыс қа қа тыс ты лық ты диаг нос- ти ка лаудың ап па ра ту ра лық әдіс те ме сі ту ра лы ма қа ла ла ры жа рық кө ріп, отан дық лай-де тек тор лар дың қол да ныс қа енуі мүм кін де- ген ой лар айтыла ды. Осы кез де тер геуші мен опе ра тив тік қыз мет- кер про фес сиог рам ма сы (Қа зан, 1925 ж.), то быр лық пси хо ло гия (Харь ков, 1929 ж.), заң пси хо ло гиясы ның өз ге де мә се ле ле рі не ар- нал ған кі тап тар жа рық көр ді. Бі рін ші са ты ның өзін дік қо ры тын- ды сы ре тін де А.С. Та гер дің адам мі нез-құл қын зерт теу бойын ша пси хо лог тар дың І съе зін де сөй ле ген сө зін айтуға бо ла ды. Ол сол кез дің өзін де-ақ заң пси хо ло гиясы ның не гіз гі бө лім де рін анық тап бер ген бо ла тын: − құ қық бұ зу шы ның мі нез-құл қын зерт тейт ін кри ми нал дық пси хо ло гия; − сот жұ мы сын ұйым дас ты ру мә се ле ле рін қа рас ты ра тын іс жүр гі зу пси хо ло гиясы; − жа за сын өтеп жат қан тұл ға лар мен қа мауда ғы лар ды ба қы- лаушы, тәр бие леу ші мін дет те рін ат қа ра тын адам дар дың мі- нез-құл қын зерт тейт ін пе ни тен циар лық пси хо ло гия. |