Орта ғасырдағы Қазақстан тарихы жайлы деректер

Монғолия, миссионер, көпес Орталық Азия, мұсылманның синкретикалық мәдениеті, түріктер, география, діни шығармалар, өмірбаян, этнография, Моғолстан, Ақ Орда.

1. Монғол деректері.

2. Араб деректері.

3. Парсы деректері.

4. Еуропа тіліндегі деректер.

5. Қазақ деректері.

6. Қазақстан тарихы жайлы орыс деректері.
Мақсаты: Студенттерге Ортағасырлық Қазақстан тарихынан монғол, араб, парсы, еуропа, қазақ және орыс деректерімен таныстыру.
Монғол деректері Лубсан Данзан (Алтын тобық) жылнамасы, «Шара Туджи», Атрибуция және текстологиялық мәселелері.

ІХ – ХІІ ғ.ғ. араб деректері Әль – Хорезми (Книга картины земли), Ибн Хордарбек (Книга путей и стран), Аль – Джахиза (Помлание Фатху бен хакану о достойнствах тюрок и всех войск халифата), Ибн Фадлан (Книга Ибн Фадлан), Гардизи (Украшение известий), Махмұд Қашқари (Түркі сөздерінің жинағы), Аль – Гарнати (Аль - Муриб) және т.б. Деректердің пайда болуының тарихи жағдайлары. Авторлық текст. Деректердің текстологиялық мәселелері. Деректер нақтылығының кейбір мәселелері. Деректемелік синтез.

Араб деректері В.В. Тизенгаузеннің «Алтын Орда тарихына қатысты материялдар жинағына» кіретін араб авторларының шығармалары (Ибн аль – Асир, аль – Омари, Ибн Халдун Ибн Арабшах және т.б.) Деректердің пайда болуының тарихи жағдайлары. Деректер нақтылығының кейбір мәселелері. Текстологиялық мәселелер.

Парсы деректері Рашид ад – Дин «Жами ат - тауарих» (Жылнамалар жинағы). В.В. Тизенгаузеннің «Алтын Орда» тарихына қатысты материялдар жинағының ІІ томына кіретін парсы тіліндегі деректер. Деректердегі қазақ халқы мен қазақ мемлекеттілігінің пайда болу мәселелері. Деректерді зерттеудің компаративтік әдістері.

Еуропа тіліндегі деректер. Батысеуропалық саяхатшылар Иоан Плано Карпини Марко поло, Вильгелм де Рубрук, шығармалары.

Түркі және қазақ деректері. Темір бағытындағы түркі деректері: «Темірланның өмірбаяны», Захир ад дин Мұхамед Бабырдың « Бабырнамасы», Шайбанид бағытындағы түрі деректері: Өтеміс қажының «Шыңғыснама» Әбілғазының «Түркі халқының таралуы».

Қазақ деректері: Хайдар Дулати «Тарих – и Рашиди», Қосымұлы Қадірғали бідің «Жылнамалар жинағы», Шәкәрім Құдайбердіұлының «Шежіре». Текстология мәселелері.

Қазақстан тарихы жайлы орыс деректері: Строгонов жылнамасы (XVII ғ. Орт.) С. Есиповтың «Сібір жылнамасы», «Ремзов жылнамасы» (XVIII ғ.басы).

1.Монғол деректеріндегі керей және найман тапаларына қатысты қандай деректерді білесің?

2.Қазақстан тарихындағы, араб тарихнамасының негізгі бағытын атаңыз?

3.Араб саяхатшыларының көздеген мақсатын айтыңыз?

4.Саяхатшы «жазбаларының» тарихи әдебиеттегі басқа жанрлардан айырмашылығы?

5.Алтын Орда тарихына қатысты парсының қандай еңбегін білесің?

6.Темір бағытындағы қандай деректерді атай аласың?

7.Қазақ хандығына қатысты қандай еңбекті білесің?

8.Орыс жылнамаларындағы қазақ тарихы жайлы не айтасың?
Әдебиет

Қаби Есімов Қазақстан тарихы деректануы Қарағанды 1999.

Атабаев Қ. Қазақстан тарихының деректанулық негіздері: Оқу құралы.- Алматы: Қазақ университеті, 2002.-302 б.