Болаттарды шынықтыру кезіндегі жағдайлардың көпшілігінде қаттылығы өте жоғары болатын құрылым, яғни мартенситті құрылымнан тұрады. Қаттылықтары тең болған кезде мартенситті жұмсартудан алынған құрылымның механикалық қасиеттерінің кешені, аустениттің ыдырау нәтижесінде алынған құрылымдардың механикалық қасиеттерінің кешенінен жақсырақ болады.
Шынықтыру кезiндегi қыздыру температурасы. Қыздырып өңдеу шарттары бойынша шынықтыруды: толық шынықтыру және шала шынықтыру деп ажырату iсi қабылданған. Толық шынықтыру кезiнде болатты бiр фазалық аустениттiк күйге көшiредi, яғни оны АС3 немесе Аст межелiк температурасынан жоғары қыздырады, ал шала шынықтыруу кезiнде болат межелiк аралық – АС1 және АС3 (Аст) арасындағы – температураларға дейiн қыздырылады. Шынықтырудан кейін мартенситтік құрылымға ие болады.
Болаттарды жұмсартудың тәжірибелік мақсаты әр түрлi болуы мүмкiн.
Көмiртектi және аз легiрленген болаттарды жұмсарту. Жұмсартуға қарсылық жасайтын жоғары кедергiсi (қызуға төзiмдiлiгі) жоқ болаттарға қолданылатын жұмсартуды, қыздыру температурасына байланысты: төменгi температуралы, орташа температуралы және жоғары температуралы жұмсарту деп атайды.
Төменгi температуралы жұмсарту шынықтырылған болатты 150–250°С температураға дейiн қыздыру арқылы жүзеге асырылады. 200–250°С жұмсарту температурасында қаттылық айрықша төмендейдi, бiрақ жұмсарған мартенситке тән жоғары мәнi сақталады.
Орташа температуралы жұмсарту шынықтырылған болатты 350–500°С температураға дейiн қыздыру арқылы жүзеге асырылады. Осындай температураларда жұмсартуда жұмсартылған троостит түзiледi, бұл шынықтырылған болаттың қаттылығын елерлiктей төмендетуге әкеп соқтырады.
Жоғары температуралы жұмсарту шынықтырылған болатты 500–650°С температураға дейiн, ал АС1 температурасын арттыратын және жұмсартуға қарсылық жасайтын кедергiнi айрықша арттыратын, құрамында легiрлеушi элементтер болатын болаттарды өте жоғары температураға дейiн қыздыру арқалы жүзеге асырылады. Осындай температураларда жұмсартылған сорбит құрылымы түзiледi.
Достарыңызбен бөлісу: |
