Несиені қайтару тәртібі және оған бақылау жасау

Несие беру сияқты оны қайтарудың бірыңғай үлгілері де жоқ. Тәжірибе ссудаларды қайтарудың алуан түрлі нұсқаларын туғызады. Солардың бірнешеуі мынадай:

1. 
   шұғыл міндеттемелер негізінде эпизодтармен қайтару;
   
2. 
   меншікті қаржылардың нақты жинағына және қарыз алушының банктің есеп шотынан алатын несиеге қажеттілігінің азаюына қарай қайтарылады;
   
3. 
   күні бұрын белгіленген сомалар (жоспарлы төлемдер) негізінде жүйелі түрде қайтару;
   
4. 
   төленбеген ссудалық қаржыларды азайту үшін, банк есеп шоттарына соқпай түсімдерді есепке алу;
   
5. 
   несиені қайтару мерзімін кейінге шегеру;
   
6. 
   төленбеген кешіктірілген қарыздарды «Кешіктірілген несиелер» айрықша шотына ауыстыру;
   
7. 
   төленбеген кешіктірілген қарыздарды банктің резервтері есебінен есептен шығару және т.б.
   

• 
  банктің өз бетімен клиенттің есеп шотынан бірінші кезектегі (бюджетке төлемдер, әлеуметтік мұқтаждарға аударымдар жасау және т.б.) және өзге де төлемдерді төлеп болғаннан кейінгі қалған оның шотындағы ақша қаражаттарының қалдығын ссудалық есеп шотқа аудару жолымен;
  
• 
  ссудалар бойынша төленбеген қарыздарды қарыз алушының есеп шотынан міндетті түрде өндіру жолымен;
  
• 
  ссуда бойынша төленбеген қарыздардың анықталуы кезінде банктің өкімі бойынша мерзімінен бұрын өндіру жолымен.
  

• 
  өзінің өнімімен даусыз тәртіпте, алдын ала хабардар етпестен, кепілдің немесе кепілдік берушінің есеп шотынан қарыз сомасын өндіруді талап етеді;
  
• 
  несие шартында анықталған тәртіпте қарыз алушының қойған мүлік құнынан қарыз сомасын қайтарады;
  
• 
  қарыз алушы банктің пайдасы үшін жол берген өзге қарыз алушының есебінен төлем жасауды талап етеді, сондай-ақ қарыз алушының есеп шотының есеп айырысу шотынан несие шартында көрсетілген айыппұлдарды өндіреді.
  

• 
  банктен алынған ссудаларды мақсатты пайдалану;
  
• 
  қойма есебінің мәліметтері бойынша ссудаларды қамтамасыз ету;
  
• 
  бухгалтерлік есептің жай-күйі;
  
• 
  тауар-материалдық құндылықтардың сақталу жағдайы;
  
• 
  несие берілетін тауар-материалдық құндылықтардың құрамы және оларды қайта өңдеудің немесе өткізудің болашағы;
  
• 
  қарыз алушылардың өз қаржыларын пайдалануы.
  

• 
  егер келісілген мерзімдерде банктің нұсқаулары орындалмайтын болса, одан әрі несие берудің тоқтатылатыны туралы қарыз алушыға ескертеді;
  
• 
  шартта қаралған ссудаларды одан әрі беруді тоқтатады;
  
• 
  ссудаларды қайтару үшін кезекті жарналарды төлемеу және оларды уақытында төлеудің болашағы жоқтығы жағдайында, одан әрі қарыз алушының алған ссудасының бүкіл сомасын өндіру талап етіледі;
  
• 
  ссудаларды өз мақсатында пайдаланбау фактілері анықталған кезде заңсыз пайдаланылған ссудаларды жоғары пайыздық ставкалармен өндіреді, ссуданың көлемін қысқартады немесе несие шартында көрсетілген шараларға одан әрі несие беруді тоқтатады;
  
• 
  ссудалар бойынша төленбеген кешіктірілген қарыздар болған кезде жаңа ссудалар берілмейді, ал қарыз алушыдан түскен түсімдер ссудалар бойынша кешіктірілген қарыздарды жабуға бағытталады. Алынған ссудаларды уақытылы қайтаруда өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыға қатысты банк, Қазақстан Республикасының «Банкроттық туралы» Заңына сәйкес оны төлем қабілетсіз (банкрот) деп жариялау туралы іс қозғау үшін, өтінішпен сотқа жүгінуі мүмкін.