Дипломдық ЖҰмыс 5В051000 «Мемлекеттік және жергіліктік басқару» мамандығы

75 
болашағы үшін жауапкершілікті қалыптастыру кезінде ӛмірдің барлық 
салаларында оның бастамаларын іске асыруға ықпал етуге бағытталған. 
Сонымен қатар, жастарға әлеуметтік пассивті, ӛтпелі, маргиналдық жағдайдағы 
әлеуметтік топ, әлеуметтік қызметтерді тұтынушы, ӛтеусіз кӛмектің әр түрлі 
түрлері, мемлекет тарапынан қолдау кӛрсету сияқты, ӛздерінің ішкі, 
экономикалық, мүдделер мен қажеттіліктер жүйесінде тұйықталған тұрақты 
кӛзқарастарды атап ӛткен жӛн. 
Мемлекет жастар бастамасын қоғамдық мүдделерге жұмылдыра 
алмайды. 
Осыған орай, мемлекеттік жастар саясатына қойылатын жаңа талаптар 
былайша тұжырымдалуы мүмкін: 
- жастар саясатын әзірлеудің жинақтылығы мен жүзеге асырылуы, 
ресурстардың топтасу бағдары (барлық жауапты және мүдделі тараптарды 
тарту, түрлі әлеуметтік-экономикалық саланы қамту); 
- ел дамуының әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі міндетіне 
арналған жастар саясатына бағытталған әлеуметтік бағыт пен түрлі жастар 
тобының қажеттілігі; 
- жастар саясаты саласындағы жабдықтаушы мен қызметті қолданушылар 
үшін, ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі; 
- жастар саясаты саласындағы жоспарлау мен белгілі топқа қызмет 
кӛрсету кезінде мақсатты топқа нақты сегментация беру; 
- жауапты орындаушының кәсіптілігі мен барлық деңгейдегі тең 
орындаушылардың ұйымшылдығы. 
Қазіргі даму кезеңіндегі мемлекеттік жастар саясатын жетілдірудегі 
перспективалар «Қазақстан 2020: болашаққа жол» Қазақстан Республикасы 
мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасындағы
бағыттарда айқындалып кӛрсетілген. Осы негізде тӛмендегідей ұсынымдар 
жасалып, Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясатын іске 
асырудың жетілдіру жолдары анықтауға болады. 
- жастардың азаматтық бастамаларын дамытуға қолдау кӛрсету, 
жастардың ӛзін-ӛзі басқаруын ынталандыру және жастар мен балалардың 
қоғамдық бірлестіктерінің қызметін жандандыру. 
- "Жастар саясатын әртараптандыру" әлеуметтік және жас топтары 
бойынша жастарға сараланған тәсілді пайдалануды және әлеуметтік және жас 
ерекшеліктеріне қарай жастармен жұмыстың жаңа технологияларын әзірлеуді 
кӛздейді. 
- "Ведомствоаралық кооперация және интеграция "бірінші кезекте 
салааралық сала ретінде мемлекеттік жастар саясатының басымдығын, әр түрлі 
ведомстволардың материалдық базасын бірлесіп пайдалануды және барлық 
деңгейдегі мақсатты және инвестициялық бағдарламаларда" жастар бӛлімдерін 
" әзірлеуді айқындайды. 
-"Әлеуметтік мекемелердің қолжетімділігі" мемлекеттік жастар саясатын 
қаржыландыру кӛздерінің бірігуі, тартылған ресурстардың экономикалық 

76 
тетіктерінің рӛлін күшейту және жастар саясаты мекемелерін қазіргі заманғы 
жабдықтармен жарақтандыру болып табылады. 
- "Жастардың мүдделеріне жақындау" жастардың қазіргі заманғы 
қажеттіліктері мен мүдделерін және жастар саясатының қазіргі заманғы 
инфрақұрылымын құруды ескере отырып, жастар орталықтарының қызметін 
қайта бейіндеу арқылы іске асырылуы мүмкін. 
- "Жіберілген пайданы жою" мемлекеттік жастар саясаты саласындағы 
шығындарға ұзақ мерзімді Инвестициялау және пайданың ықтимал кӛлемін 
болжау принципін бекітеді. 
- "Ақпараттық жастар кеңістігін құру" жастардың ӛз күшімен ақпараттық 
жаһандық желілерде мемлекет пен жастардың интерактивті ӛзара іс-қимылы, 
бүкілресейлік жастар ақпараттық порталын құру және бұқаралық 
коммуникация құралдарының жастарды ақпаратпен барынша қамту жӛніндегі 
қоғамдық шартын жасасу арқылы қалыптастырылуы тиіс. 
- "Жастармен Диалог" жастармен кездесулер, "дӛңгелек үстелдер" 
ұйымдастыру, жастар бастамаларының жыл сайынғы фестивальдерін ӛткізу 
және жұмысшы, ауылдық, шығармашылық, күш құрылымдары мен басқа да 
жастар саласында қоғамдық бірлестіктер құруды ынталандыру арқылы 
жүргізілуі тиіс. 
- "Агрессия мен зорлық-зомбылықтың орнына тӛзімділік" формалды емес 
субкультуралармен ӛзара іс-қимыл, түзету және оңалту арналарын орнату үшін 
аға жастардың күшімен кӛшедегі әлеуметтік жұмыс жүйесін құрған жағдайда 
ғана мүмкін болады. 
Демек, жастармен жұмыс жасаудың жаңа тәсілдерінің ең маңызды 
факторларына тоқтауға болады, олар: жастардың әлеуметтік қалыптасуындағы 
әлеуетті мүмкіндіктерді кеңейтуге байланысты белсенділігі; жастардың әрбір 
жас тобының қажеттіліктерін іске асыру (17-19 жас, 20-24 жас, 25-29 жас); 
нормативтік базамен, мемлекеттік қолдау тетігімен, қаржы қаражатымен 
расталған ӛңірлік және мемлекеттік деңгейлерде нысаналы жобалар мен 
бағдарламаларды қалыптастыру. Жастармен жұмыс жүйесінің негізі 
әлеуметтік-педагогикалық триада: мемлекет - қоғам (жастар және балалар 
қоғамдық бірлестіктерінің кең спектрімен ұсынылған) - жастардың әлеуметтік 
және жас топтары болуы тиіс. 
Біз жоғарыда қарастырғандай, мемлекеттік жастар саясатының негізгі 
қағидаттары бірінші кезекте жастардың құқықтары мен заңды мүдделерін 
сақтау үшін мемлекеттің жауапкершілігін және әлеуметтік, мәдени, рухани 
және дене бітімінің дамуы, ӛмір жолын таңдау кезеңінде жастарды мемлекеттік 
қолдаудың басымдығын есептеу қажет. Демек, осы дәлелдерді растау үшін біз 
мемлекеттік жастар саясатының басым бағыттарына және оларды іске 
асырудың негізгі тетіктеріне толығырақ тоқтаймыз: 
1. Білім беру, тәрбиелеу және дамыту саласында жас азаматтарды 
мемлекеттік қолдау. 

77 
2. Жас азаматтардың денсаулығын сақтау, қауіпті аурулардың алдын алу 
және салауатты ӛмір салтын қалыптастыру саласында кӛмек кӛрсету және 
қолдау кӛрсету. 
3. Жас азаматтардың экономикалық дербестігін қамтамасыз етуге және 
олардың еңбек құқықтары мен міндеттерін іске асыруға жәрдемдесу. 
4. Жас отбасыларды мемлекеттік қолдау. 
5. Ӛмірлік қиын жағдайға тап болған жас азаматтарды әлеуметтік қызмет 
кӛрсетуде, әлеуметтік оңалтуда және бейімделуде мемлекеттік қолдау. 
6. Қоғамдық маңызы бар бастамаларды, жастардың қоғамдық-саяси 
қызметін, жастар мен балалардың қоғамдық бірлестіктерін қолдау. 
Ең алдымен, жастар саясатының негізгі бағыттарын іске асыру үшін 
тиімді басқару жүйесін құру қажет. Басқарудың тиімді жүйесін құру 
мемлекеттік жастар саясаты мәселелерін реттейтін мемлекеттік органдардың 
және ӛкілеттілікті шектеу, ведомствоаралық үйлестіру бӛлігінде Ӛазаӛстан 
Республикасы субъектілерінің тиісті органдарының ӛзара қарым-қатынастарын 
регламенттеуді талап етеді. 
Қалыптасқан практика бір жағынан салааралық сала ретінде және ӛз 
институттары, ұйымдық-қаржылық тетіктері, бірлесіп бағыну жүйесі, меншікті 
кадрлық, ақпараттық, ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етілуі, қызмет 
стандарттары бар дербес сала ретінде мемлекеттік жастар саясатын іске 
асыруға 
ұйымдастырушылық-құқықтық 
тәсілдер 
бойынша 
басқару 
органдарының ӛкілеттіктерін шектеуді талап етеді. 
Мемлекеттік жастар саясатын басқарудың жаңа жүйесінде барлық 
мемлекеттік құрылымдардың қызметін үйлестіруге және білім беру, денсаулық 
сақтау, еңбек, дене шынықтыру және спорт, Қорғаныс, Ішкі істер 
органдарымен, жастармен жұмыс жӛніндегі ӛзге де әлеуметтік, саяси, қоғамдық 
құрылымдармен ӛзара іс-қимылға ерекше назар аударылуы тиіс. 
Біз қарастыратын екінші аспект нормативтік құқықтық базаны жетілдіру 
болып табылады. Мемлекеттік жастар саясаты саласындағы мемлекеттік 
нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру мақсатында мынадай шараларды 
жүйелі түрде жүзеге асыру орынды болар еді. 
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес Мемлекеттік жастар 
саясатын іске асырудың тұжырымдамасы мен негізгі бағыттарын бекіту туралы 
мәселені пысықтау. 
Негізгі белгіленген басымдықтарға сәйкес мемлекеттегі жастарды 
мемлекеттік қолдау туралы базалық мемлекеттік заң жобасын дайындау, ол 
әлеуметтік қалыптасу және дербес ӛмір сүруге кіру кезеңінде жас азаматтарды 
мемлекеттік қолдаудың басым бағыттары мен негізгі тетіктерін белгілейді. 
Арнайы құқықтық регламенттеу мемлекеттік заңнамада жеткіліксіз 
пысықталған (жас отбасыларға әлеуметтік кӛмек, жастарға арналған әлеуметтік 
қызмет, жастар кәсіпкерлігін қолдау мәселелері және т.б.) мәселелерде 
жүргізілуге тиіс. 
Заңдарда бюджеттен тыс кӛздерді тартуға, салауатты ӛмір салтын 
қалыптастыруға ықпал ететін жастарды қолдау бағдарламаларын іске асыратын 

78 
ұйымдар үшін қолайлы жағдайлар жасауға байланысты мәселелерді шешу; жас 
ұрпақты дамытуға ӛз қаражатын бағыттайтын демеушілер мен инвесторлар 
кӛзделуге тиіс. Мемлекеттік жастар саясатын іске асырудағы басым 
бағыттардың бірі ретінде білім беру, тәрбиелеу және дамыту саласында жас 
азаматтарды мемлекеттік қолдау деп атауға болады, бұл үшін білімнің 
қолжетімділігін кеңейту, оның сапасы мен тиімділігін арттыру, кәсіптік білім 
беру мекемелерінің түлектерін жұмыспен қамтамасыз ету бойынша, олардың 
тұрақты, толыққанды еңбек қызметін қолдау бойынша ұзақ мерзімді шаралар 
әзірлеу қажет. Білім беру мекемелерінде жұмыс істейтін қоғамдық 
бірлестіктерді қолдау жӛніндегі мақсатты бағдарламалар мен жобаларды 
қалыптастыру және іске асыру керек. 
Жастардың азаматтық қалыптасуы, оның мәдени және дене дамуы, 
патриоттық және рухани-адамгершілік тәрбиесі жӛніндегі мемлекеттік, ӛңірлік, 
жергілікті мақсатты бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру, сондай-ақ 
әскери-патриоттық, рухани-адамгершілік, экологиялық тәрбие, кәсіптік бағдар 
беру жұмысы, тұтынушылық білім беру саласындағы жастар мен балалардың 
қоғамдық бірлестіктерінің қызметін үйлестіру және қолдау, осы саладағы 
бағдарламалар мен жобалар конкурстарының практикасына енгізу ӛте 
маңызды. Жоғарыда аталғандарды қолдау үшін балалар мен жастарды 
шығармашылық іске асырудың түрлі бағыттары бойынша, оның ішінде кәсіби, 
кәсіпкерлік қызмет саласында конкурстар, олимпиадалар мен фестивальдар 
ӛткізу, сондай-ақ мамандандырылған мекемелерде, қосымша білім беру 
мекемелерінде, тұрғылықты жері бойынша жасӛспірімдер мен жастар 
клубтарында тәрбие жұмысының әртүрлі нысандарын қолдау және дамыту 
қажет. 
Жас азаматтардың денсаулығын сақтау саласында, қауіпті аурулардың 
алдын алуда және салауатты ӛмір салтын қалыптастыруда мемлекет тарапынан 
мынадай шараларды іске асыру қажет: жас азаматтарға, оның ішінде ӛмірде 
қиын жағдайға тап болған жастарға мемлекеттік қолдау және кӛмек кӛрсету 
шараларын жетілдіру, жас азаматтардың салауатты ӛмір салтын қамтамасыз 
ету, нашақорлықтың алдын алу және есірткі құралдары мен психотроптық 
заттарға тәуелділік жӛніндегі, нашақорлықпен ауыратын жас азаматтарды 
емдеу және оңалту жӛніндегі, жастардың психикалық салауатты ӛмір салтын 
насихаттау бойынша, жас азаматтардың дене шынықтырумен және спортпен 
белсенді айналысуын қамтамасыз ету және қажеттілігін дамыту бойынша 
шараларды ынталандыру, жалпыреспубликалық, ӛңіраралық және ӛңірлік спорт 
жарыстарын, бұқаралық спорт түрлері бойынша жастар турнирлерін ӛткізу 
практикасын дамыту. Жастарға арналған әлеуметтік қызмет кӛрсету 
мекемелерінің жүйесін кеңейту және салауатты ӛмір салтын қалыптастыру, 
толыққанды балалар, жастар, отбасылық демалыс, бос уақыт, шығармашылық 
даму саласында инновациялық технологиялар мен әдістемелерді енгізу 
мақсатында балаларды сауықтыру, білім беру мекемелерінің, эксперименттік 
алаңдардың қызметін қолдау шараларын қалыптастыру қажет. 

79 
Мемлекеттік жастар саясаты бағытының келесі ережесі жас азаматтардың 
экономикалық дербестігін қамтамасыз ету және олардың еңбек құқықтары мен 
міндеттерін іске асыру болып табылады - бұл ең алдымен жастарды жұмыспен 
қамту үшін жағдай жасау, оның ішінде жастар үшін жұмыс орындарын 
квоталау бойынша шаралар әзірлеу және қабылдау, әлеуметтік бейімделуге 
жәрдемдесу бағдарламаларын қалыптастыру, жастардың еңбек нарығында 
бәсекеге қабілеттілігін арттыру және жастар кәсіпкерлігін қолдау. 
Ең маңыздысы, жас отбасыларды мемлекеттік қолдау, ең алдымен аз 
қамтамасыз етілген отбасыларды мемлекеттік қолдау, оларға әлеуметтік-
экономикалық, әлеуметтік-тұрмыстық мәселелерді шешуде материалдық және 
ӛзге де кӛмек кӛрсету, жас ата-аналардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз 
ету және салауатты ӛмір салтын қалыптастыру бойынша республикалық, 
аймақтық, жергілікті мақсатты бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу және 
қабылдау арқылы қажет болатын жас отбасыларды мемлекеттік қолдау деп 
санауға болады. Ең алдымен, бұл үшін жас отбасыларды тұрғын үй салу мен 
сатып алуда қолдау мәселелері жӛніндегі заңнаманы жетілдіру қажет (мысалы, 
субсидиялауды, нысаналы жеңілдікті кредит беруді, ипотекалық кредит беруді 
жүзеге асыру, мемлекеттік және муниципалдық тұрғын үйді жалдау тетіктерін 
енгізу бойынша және т. б.) бұдан әрі мемлекеттің жастар саясатына 
қатысуының мынадай аспектілерін қарастырамыз- ӛмірлік қиын жағдайға тап 
болған, мысалы, дене және (немесе) психикалық дамуының кемшіліктері бар 
жас азаматтарды мемлекеттік қолдау осы мақсатта бірқатар шараларды, оның 
ішінде ӛмірлік қиын жағдайға тап болған жас азаматтарға кӛмек пен қолдауды 
жүзеге асыратын қоғамдық бірлестіктер мен ӛзге де заңды және жеке 
тұлғаларды қолдаудың нормативтік-құқықтық негіздерін жетілдіру қажет. 
Жастар мен Жастар бастамаларын қолдаудағы бағдарламалық 
шаралардың кейбіреулеріне нақты мысалдарын келтіреміз, біз жоғарыда 
тоқтадық. Мемлекеттік жастар саясаты саласындағы ірі міндеттерді шешуді 
ресурстық қамтамасыз етудің жеткіліксіздігіне байланысты жастарды 
мемлекеттік қолдау саласындағы бірқатар басым бастамаларды және ең 
алдымен, "Қазақстан 2020: болашаққа жол" Қазақстан Республикасы 
мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасында 
кӛрсетілген басты мақсаты жастарды әлеуметтендіру процесі. Яғни жастарды 
қоғамдық-саяси ӛмірге қосу қажет.
Жоғарыда атап ӛткеніміздей, тұжырымдамада Мемлекеттік жастар 
саясатын дамытуды жүзеге асыруды 2 кезеңіндегі (2013 – 2015 жылдар 
аралығындағы және 2015 – 2020 жылдар аралығындағы) кӛрсетілген іс- 
шараларды есепке ала отырып, сол негізде алдағы уақытта жастар 
бастамаларын іске асыруға мемлекеттік тапсырыс тетігін дамыту мен 
жетілдіруде нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу; балалар мен жастардың 
қоғамдық бастамаларын ақпараттық қамтамасыз етуді жетілдіру үшін 
жағдайлар жасау; қоғамдық бастамаларды ғылыми және әдістемелік 
қамтамасыз 
етуді 
әзірлеу 
және 
енгізу; 
қоғамдық 
бастамаларды 
ұйымдастырушылық қамтамасыз етуді және қолдауды жетілдіру және дамыту; 

80 
қоғамдық бастамаларды іске асыру бойынша экономикалық қамтамасыз ету 
тетіктерін әзірлеу және енгізу, қоғамдық бастамаларды іске асырудың 
экономикалық тиімділік кӛрсеткіштерін әзірлеу; балалар мен жастардың 
қоғамдық бастамаларын ынталандыру және уәждеу тетіктерін әзірлеу және 
енгізу. 
Сонымен қатар жастардың жұмыспен қамтылуын реттейтін нормативтік 
құқықтық базаны жетілдіруді; жастардың жұмыспен қамтылу проблемаларын 
шешуге бағытталған қаржылық тетіктер мен технологияларды дамытуды; 
жастарды жұмыспен қамту мәселелерін шешуді қамтамасыз етуге бағытталған 
ұйымдастырушылық, қаржылық және басқа да технологияларды қолдану 
тәжірибесін таратуды; жастардың жұмыспен қамтылуына жәрдемдесетін 
субъектілер тобын кеңейтуді; жастарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесу 
жүйесінің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін экономикалық тетіктерді 
қалыптастыруды кӛздейтін жастарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесу 
бағдарламасы; еңбек нарықтары мен білім беру қызметтерінің дамуын ӛзара 
байланысты болжауды ғылыми қамтамасыз етуді құру; кәсіптік білім беру 
жүйесінде кәсіптік білім беру мекемелерінің білім алушылары мен түлектерін 
жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу мәселелерімен айналысатын ӛңірлік және 
ЖОО орталықтарының желісін қалыптастыру; кәсіптік білім беру 
мекемелерінің білім алушылары мен түлектерін еңбек нарығында құқықтық 
және әлеуметтік қолдау тетіктерін әзірлеу; кәсіптік білім берудің мазмұнын, 
нысандары мен әдістерін түзету үшін тетіктерді, еңбек нарығы мен білім беру 
қызметтерінің ӛзара байланысты даму болжамдарына негізделген мемлекеттік 
білім беру стандарттары жиынтығының мамандықтар тізбесін қалыптастыру. 
Сонымен қатар бірнеше іс- шаралар жүйесін ұсынуға болады. Жас 
отбасыларды тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында қосымша ресурстық 
қамтамасыз ету бағдарламасы: Тұрғын үй жағдайларын жақсартуға мұқтаж жас 
отбасыларға мемлекеттік қолдау кӛрсетудің құқықтық, қаржылық және 
ұйымдастырушылық тетіктерін әзірлеу және еліміздің субъектілерінің 
практикасына енгізу; жас отбасылардың тұрғын үй және әлеуметтік-тұрмыстық 
жағдайларын жақсартуға бағытталған жастар ұйымдарының бастамаларына 
жәрдемдесу; жастар арасындағы тұрғын үй проблемаларын шешудің ықтимал 
жолдарын жоспарлау; 
Тұрғын үй проблемаларын шешу мақсатында жастарды біріктірудің жаңа 
ұйымдық-құқықтық нысандарын құру; ӛңірлердегі жастардың тұрғын үй 
проблемасын шешуге бағытталған жастар, кәсіпорындар мен ұйымдардың 
жобалары мен бағдарламаларын конкурстық негізде үйлестіру және қолдау; 
жас отбасыларды тұрғын үй салу (сатып алу) бойынша мемлекеттік қолдау 
жүйесін іске асыру тетігін әзірлеу; жас отбасыларды тұрғын үй салу (сатып алу) 
бойынша мемлекеттік қолдаудың нормативтік-құқықтық негізін құру; жас 
отбасылардың тұрғын үй және әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларын жақсарту 
жӛніндегі жастар ұйымдарының бастамаларын мемлекеттік қолдауды 
қамтамасыз ету. 

81 

жүктеу/скачать 0.89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: