тарау. Өрт автоматикасы қондырғыларын қолдану

6 тарау. Өрт автоматикасы қондырғыларын қолдану

Өртті сөндіру қондырғыларының пайда болуы адамның даму тарихымен байланысты. Автоматты өртке қарсы қорғаныс өрт қауiпсiздiгiнде маңызды рөл атқарады. Әсіресе спринклер - құрғатқыш жабдықтарын пайдалану жарты ғасыр бойы шаруашылық жүргiзу объектiлерiнде өртке қарсы қорғанысты тиiмдi қамтамасыз ететінін көрсетедi. Техниканың дамуымен биiк деңгей айырмашылығы болатын механикаландыру жаңа технологиялық үдерiстердi енгiзедi және автоматтандыру, шикiзат маңыздылау сан қоймаларында сақтауға алып келген өндiрiстiң шоғырлануымен болады.

Ғылыми-техникалық прогресстің қазіргі кезеңі өндірістік кәсіпорындардың технологиясында сапалы, түпкі өзгерістермен сипатталады: көп мөлшердегі жаңа өрт қауіпті материалдарды қолдану, энергетикалық қуаттардың концентрациясы, реакциялардың, температуралар мен қысымдардың жоғары жылдамдықтары кезінде өндірістік процесстерді жүргізу, үлкен аудандарда өрт қауіпті өндірістік процесстермен өрт қауіптілігі бойынша түрлі цехтер имараттарын бір шатыр астында орналастыру.

Өрт автоматикасын енгізу қажеттілігі технологиялық процесстердің кең автоматизациясымен тығыз байланысты. Егер бұрын цехтерде пайда болған өрттерді уақытында анықтай алмайтын және ол туралы өрт күзетіне хабарлай алмайтын, сол сияқты оны сөндіру бойынша қарсы шараларды қабылдай алмайтын адамдар жұмыс істеген болса, ал енді автоматты цехтерде адамдар мүлде жоқ немесе онда мөлшері азырақ.

Сондықтан да уақытында анықтау, ол туралы хабарлау және оны сөндіру тапсырмасы мағыналы түрде өрт автоматикасына жүктеледі.

Осындай түрде өрт автоматикасы объектілердегі өрттер кезінде тек қана «алғашқы көмек» ретінде көмек көрсетпейді. Жоғары деңгейлі кез-келген техника тәрізді ол біріншіден, өртті анықтау мен сөндіруге шығындалатын еңбекті экономдайды, ал екіншіден, халық шаруашылығы объектілерінің өрт қорғанысы беріктілігін маңызды түрде күшейтеді, еліміздің жүзеге асқан экономикалық дәрежесінің сақталуына әкеліп соқтырады.

Спринклерлі-дренчерлі жабдықтарды қолданудың жарты ғасырдан астам тәжірибесі көрсеткендей, ол шаруашылық объектілерінің сенімді өрт қорғанысын қамтамасыз етеді.

Техниканың дамуымен өндіріс концентрациясының, механизация мен автоматизацияның жоғары деңгейімен ерекшеленетін жаңа технологиялық процесстер енгізілуде, бұл мәнді мөлшердегі дайын өнім мен шикізатты қоймаларда сақтауға әкеліп соқтырады. Бұл байланыста автоматты өрт қорғанысы ролі өседі, оның қондырғылары әрдайым жетілдірілуде және қазіргі заман талаптарына жауап беретін тиімді сөндіру құралдары ізделуде.

Ықтимал өрт қауiпсiздiгiнiң жоғарылаудың ең пәрмендi құралымен қазiргi уақытта автоматты өртке қарсы қорғаныста қалады. Елеулi кемшiлiктердiң қатар айрылмаған (спринклер және құрғатқыш) су өрт сөндiрулерi дәстүрлi қондырулары алайда:

- Сөндiруге су үлкен шығындар (0,08 л/с м² көп);

- Жайларды сутың шығанағы қосымша зиянды түсiрудiң мүмкiндiгi есебiнен және материалдық-құндылықтар;

- (сорғы үйi және сақтау үшiн құрғатқыш стансалар, қойма резервтiк су, сумен қоректендiргiштер, құрғату имарат дайындап қойған) инженерлiк құрылыстарды күрделi құрылыстың қажеттiлiгi;

Мешіт ғимаратын орналастыру кезінде мәдени объект талаптары ескерілген, яғни ғимараттың бас осінің ориентациясы Мекке қаласы жағына, азимут бойынша 207° құрайды.

Аймақтың көгалдандырылуы газонды отырғызу жолының жоспарына сәйкес жүргізіледі.

Ғимараттың әшекейiнде Қырғызстан және Қытай мәрмәрi пайдаланылды. Ғимараттың жалпы ауданы  - 3363 шаршы метр. Мешiтте ең сыпайы есептеулер бойымен 1300 адам бiр мезгiлде намаз iстей алады. Ол үшiн негiзгi iшiнде ескерген және әйелдiң намаздары үшiн бөлек залдар бар. Үш күмбездiң мешiт, биiктiгі - 25 метр. Төрт мұнара алыстан көзге түседі. Екi алдыңғысының биіктігі - 37 метр, басқа екеуі - 22 метр болады.

1.2 Архитектуралық және конструктивты шешімдер

Мешіт ғимараты – түрлі биіктікті, бір-екі қабатты, жертөресіз және техникалық қабатсыз.

- ұзындығы 40 м;

- ені 33 м.

Бөлмелердің биіктігі - 3,3 м.

Ғимаратта қызметтік, қолданушылық және дәстүрлі қызмет көрсету бөлмелері орналастырылған. Бұрыштар бойынша бас фасад жағынан орналасқан: екі минарет, ортасында – салтанатты салт-дәстүрлерге арналған күмбезді зал.

Намаз оқу залының диаметрі 6,0 м күмбезбен аяқталады және бір уақытта 175 дейін сыйынушыларды сыйғызады.

Архитектура-жоспарлы концепция, дәстүрлі бөлмелердің технологиялық сыбайластығы мәдени объектілерге ұсынылатын архитектура-эстетикалық канондар талаптарына сәйкес шешілген.

0,000 шартты белгісіне бірінші қабаттың таза еден деңгейі қабылданған, ол минус 22,90 м сәйкес келеді.

Ғимарат классы - II.

Отқа төзімділік дәрежесі - II.

Орындар саны - 175.

Ғимаратты салу кезінде келесі конструктивты элементтер қабылданған:

- фундаменттер - 1.011-1 сериясы бойынша ұзындығы 6,0 және 7,0 м 300 х 300 мм тұтас қимасы бар темірбетонды қағылатын свайлардан;

- ростверкілер – монолитті, темірбетонды, ленталы және бағанды;

- цоколь – бетонды монолитті;

- ішкі және сыртқы қабырғалар – қалыңдығы 590 мм және 390 мм қатарлы, I р 35 МЕСТ 4001-84 маркалы ракушечник тасынан және ҚР 100/1650/15 СТРК маркалы керамикалық кірпіштен;

- М 50 еріткішінде 941-92;

-аражапқыштар, жабынды – 1.141-1 құрама сериялы темірбетонды панельдерден және монолитті темірбетонды;

-арақабырғалар - 1.038.1-1 құрама сериялы темірбетонды және кірпішті аркалы;

-ойықтардың толтырылуы – ағаш сериялы және жеке дайындаулы;

-едендер – мозайкалы, керамикалық, бетонды;

-шатыры – біріктірілген, бес қабатты, рулонды, жылытқышы – керамзит тасты;

-сатылар – құрама темірбетондардан жеке дайындаулы баспалдақтардан, соңы кірпішті сыламаға жасалынған;

-намаз, құран оқу залдарының ішкі қабырғалары орнаменті бар рельеф-декоративты сыламадан, Исламның дәстүрлі тақырыптарына арналған түстік гаммалары бар розеткаларымен орындалған. Жылыту құрылғылары алынбалы, декоративт ы панельдермен жабылған. Едендер – орнаментті, мозайкалы бетон. Күмбезі – рельефті-декоративты сылама.

-фасадтардың сыртқы жасалынуы – жоғары сапалы, русттары бар декоративты сылама. Цоколь – бетонды плиткалармен жабылады. Күмбездер "вафельки" типті керамикалық плиткалармен қапталған. Бас кірістің сатысы – тасты жабындысы (мрамор, тас) бар монолитті бетонды.

Мешітте күндіз 12, ал түнде 1 қызметкер күзетеді. Әр аптаның жұма күні намазға шамамен 1200-1300 адам келеді. Ауласы темір қоршаумен қоршалған, кіретін қақпа саны –3. Жалпы жер көлемі 4,8 га.

Мешіт ғимараты: - Өжіресі жоқ, 2 қабатты. Отқа төзімділігі ІІ дәрежелі, биіктігі – 8 м.. Сыртқы қабырғалары кірпіштен өріліп, мәрмәр таспен қапталған. Ішкі қабырғалары сыланып әктелген ою - өрнекпен безендірілген. Жабындысы темір бетоннан салынған, шатыры қара қағазбен жабылып, битум құйылған. Күмбездері темірден жасалған.

Электр тоғымен жабдықтаудың дәрежесі бойынша тоқ қабылдағыштар ІІІ категоряға жатқызылады.

Таратқыш құрылғысы ретінде минаретке апаратын бөлмеде орналастырылатын ПР 11 типті щит қабылданады.

Мешіттің электр ауыртпалығы 6,4 кВт құрайды. Тұтыну жүйесінің кернеуі 380/220 В жерленген нейтралмен. Жалпы жарықтандыру люминисцентті лампалардан орындалған.

Сол сияқты енгізу құрылғысы мен белсенді энергияны ескеретін құрылғы ретінде ЯВРМ жәшігінің қондырғысы қарастырылған. Бөлмелердің жарықтандырылуы МСН 2-04-05-96 қабылданған.

Жүйенің топтық жарықтандырылуы төбе бойынша жабындылар плиталарының бос кеңістіктерінде АППВ маркалы сыммен орындалады, ал қабырға бойынша – сылама астында. Топтық жарықтандыру щиті ПР11 типті қабылданған.

Күмбезі бар бөлмелерді жарықтандыру үшін ф 15 мм құбырларда орналастырылады, тек күмбез астында орнатылатын шамдар үшін – ортасында.

Жинақты-трансформаторлы подстанция 63 кВт қуаттылығымен мешіт ауласында орнатылған.

Подстанцияның электртұтынуы тірек №83 ВЛ-Ю кВ Л6Д фидерінен, темірбетонды тіреулерде АС-35 маркалы сыммен.

0,4 кВ кабельді желісі төсем бойынша 0,7 м тереңдікті траншеяда өткізілетін АСБ 1 маркалы кабельден орындалған. Үстінен тас пен құрылыс қоқысы жоқ топырақ қабатымен көмілген. Кабельдің инженерлік жүйелермен қиылысуы асбестоцементті құбырларда орындалған. Кабель маркасы мен қимасын таңдау жіберілетін тоқ, кернеу жоғалту бойынша өткізілген және бірфазды қысқа тұйықталулар кезінде ағытуды қамтамасыз етеді.

Мешіттің сыртқы жарықтандырылуы жоба бойынша орнатылған «Кососвет» типті шамдардан орындалған.

Мешіт электр қуатымен қамтамасыз ететін бөлек тұрған ТП-274 электр торабы арқылы толығымен ғимаратты және 1,2 қабаттарда жеке бөлмелерде орнатылған элетр щиті арқылы электр желесінен ажыратуға болады.

«КРЭК» АҚ электр торабымен қызмет көрсету жүзеге асырылады. Электр жүйелеріне қызмет көрсететін штатпен бекітілген нысанның электро-монтері жүзеге асырады.

Трансформатор подстанциясы: - бір қабатты, биіктігі 4 метр, көлемі 5х10 метр. Сыртқы және ішкі қабырғалары кірпіштен қаланған, жабындысы темір бетоннан салынған, ал ғимарат шатыры темір шифермен жабылған. Кіріп шығатын есігі – 2.

Шамдардың тұтынуы траншеядағы АВАШВ1 кабелімен, сол сияқты қабырға бойымен төбеде орналастырылатын шамдарға арналған сылама астында жүзеге асырылған.

Кабель КТП-10/0,4 бос фидеріне жалғанған, КТП-дан мешіттің кезекші тұлғаларымен басқарылады.

5. 
   Жылыту және желдету
   

Жылу қазандығы ғимараты: - бір қабатты, биіктігі 4 метр, көлемі 5х10 метр. Екі бөлмелі, сыртқы және ішкі қабырғалары кірпіштен қаланған, жабындысы темір бетоннан салынған, ал ғимарат шатыры темір шифермен жабылған. Кіріп шығатын есігі – 2.

Жылыту жүйесі газөткізгіш құбырлардың ГОСТ 3262-75 бойынша және электр құбырларының ГОСТ 3262-91* бойынша орындалған. Қыздыру құрылғылары ретінде МС-140 шойын радиаторлары қабылданған. Жүйеден ауаны жою үшін Маевский крандары қарастырылған. Радиаторлардың жылу беруін реттеу үшін екілікті реттеулі крандар орнатылған. Жүйенің құбырөткізгіштері еден үстінде ашық өткізілген. Жеке жағдайларда еден конструкциясында құбырөткізгіштерді өткізу қарастырылған. Ғимарат желдетуі табиғи.

Нысанның жылумен қамтамасыз ету көзі – қазандық.

Жылу тасымалдағыш – су 96-100⁰С.

Жылыту жүйесі бір құбырлы.

Қазандықтан мешітке дейінгі жылу жүйелері салқын құбырөткізгіштерімен бірге темірбетонды өтпейтін каналдарда өткізілген. Жылулық ұзартулардың компенсациясы трасса бұрышының есебінен қарастырылған. Салқын изольды мастика бойынша 2 қабатпен антикоррозиялық лизол жабындысымен қапталғаннан кейін, құбырлар минералды мақта өнімдерімен оқшауланған. Қорғағыш жабынды – шыныпластик.

1.6. Сумен қамтамасыз ету
Сумен жабдықтау және канализация ҚНжЕ 2.04.01-85 негізінде орындалған.

Сумен жабдықтаудың көзі ретінде селолық су құбыры жүйесі қызмет етеді. Қосылу нүктесінде ағытқыш арматурасы бар су өткізгіш құдық қарастырылған. Су құбыры мен канализация қысымды полиэтиленді құбырлардан орындалған.

Мешіт аумағында канализациялық тұрақтарды жинау үшін сыйымдылығы 50 м металл резервуар және әрбіреуінің сыйымдылығы 50 м³ екі өртке қарсы болат резервуарлар орнатылған.

Мешіт ғимараты шаруашылық-ауыз су, ыстық сумен жабдықтау және +южжж

Шаруашылық-ауыз су және ыстық сумен жабдықтау санитарлы құралдарға суды беру үшін жасалған. Құбырөткізгіштер ғимарат қабырғалары бойынша су талқығыш нүктелер жаққа 0,002 бұрышымен ашық өткізілген. Енгізуде ғимаратта су өлшегіш түйін қондырғысы қарастырылған.

Суық және ыстық сумен жабдықтаудың тораптары ГОСТ 3262-91* бойынша болат су-газөткізгішті мырышталған құбырлардан монтаждалған.

Ішкі канализация торабы ГОСТ 18599-83 бойынша полиэтиленді құбырлардан монтаждалған.

1.7. Өртке қарсы іс-шаралар
Ғимарат конструктивты сипаттамасы бойынша ІІ от төзімділік дәрежесіне сәйкес келеді. Жоспарлы шешімдер өрт жағдайында келушілердің көшірілуін қамтамасыз етеді. Өрт сөндіру және дабылқаққыш қондырғылары орнатылған.

ИВЭПР 1215 РОКОТ және ППК «Гранит» 16 дабыл қаққышы бар.

Ғимаратта 12 дана ішкі өрт сөндіру крандарынсу көтеретін насостары арқылы пайдалануға болады.

Ғимараттың сыртқы өртті сөндіру үшін. - өрт сөндіру мақсатында нысанның ауласында 4 өрт гидранты орнатылған : №122 А-150, № 123 А-150, № 124 А-150, № 125 А-150.

400 метр ара қашықта Сырдария өзені бар.

Ғимарат айналасында өртке қарсы өтпе және өрт сөндіру кезінде сыртқы беттіктің кез-келген нүктесіне ағыс беру мүмкінділігі қамтамасыз етілген.