Дістемелік кешені
Айналым капиталының мәні , оның құрамы мен құрылымы
жүктеу/скачать 7.87 Mb.
|
| 1.Айналым капиталының мәні , оның құрамы мен құрылымы
Айналым капиталы әрбiр өндiрiстiк цикл үшiн шикiзат, негiзгi және қосалқы материал сатып алу үшiн жұмсалады және сондай-ақ, еңбекақы төлеу үшiн жұмсалатын ақшалай қаражат. Айналым құралы (рыноктық экономикалы елдердiң тәжiрибесiнде оны айналым капиталы деп атайды) кәсiпорынның ағымдық қызмет етуiн қамтамасыз етуде маңызды ресурс болып табылады. Сонымен айналым капиталы (айналым құралы) — өндiрiстiк айналым қорлары мен айналыс қорларына авансыланған ақша қаражаттары. Негiзгi капиталдан айналым капиталының айырмашылығы – негізгі капитал өндiрiс процесiне бiрнеше рет қатысса, айналым капиталы бiр-ақ рет қатысады және өзiнiң құнын дайын өнiмге бiрден аударады. 2). Айналым құралының құрамы деп айналым құралын құрайтын элементтер жиынтығын айтады. Айналым құралы айналым қоры мен айналыс қорынан тұрады. Ол өндiрiс сферасы мен айналыс сферасына қатысты анықталады. Өндiрiстегi айналым құралының шамасы негiзiнен бұйымды жасаудың өндiрiстiк цикл ұзақтығымен, техниканың даму деңгейiмен, технология мен еңбектi ұйымдастыруды жетiлдiрумен анықталады. Айналыс құралының сомасы өнiмдi өткiзу жағдайына және өнiмдi жабдықтау мен ұйымдастыру деңгейiне қатысты. Айналым құралының жеке элементтерi арасындағы процентпен берiлген қатынас айналым құралының құрылымы деп аталады. Өнеркәсiп саласындағы айналым құралының құрылымындағы ерекшелiк көптеген факторлармен түсiндiрiледi, атап айтқанда өндiрiстiк процестi ұйымдастыру ерекшелiктерiмен, жабдықтау мен өткiзу жағдайымен, жабдықтаушылардың, тұтынушылардың орналасқан жерiмен, өндiрiс шығындарының құрылымымен көрiнедi. Өндiрiстiк айналым қорлары өндiрiстiк процестiң тұрақтылығын, ал айналыс қорлары өндiрiлген өнiмнiң нарықта өткiзiлуiн және кәсiпорынның берекесiне кепiлдеме беретiн ақша қаражаттарын алуды қамтамасыз етедi. Өндiрiстiк айналым қорына өндiрiстiк құрал-жабдықтардың бiр бөлiгi жатады, еңбек процесiнде заттық элемент әрбiр өндiрiстiк циклде жұмсалып, құны дайын өнiмге бiрден және тұтас берiледi. Өндірістік айналым қорлары өнеркәсіптегі айналым қорларының ең негізгі бөлігі болып табылады. Олар барлық айналым қорларының өнеркәсіпте 70, машина өндіру мен металл өндеуге 80 аса бөлігін қүрайды. Өндiрiстiк запастар-өндiрiстiк процеске жiберiлу үшiн дайындалған еңбек заты, оған жататындар-шикiзат, негiзгi және көмекшi материалдар, отын, жанар-жағар май, сатып алынған жартылай фабрикаттар, құрастырушы бұйымдар, ыдыс, ыдыстық материалдар, негiзгi қорды ағымдағы жөндеу үшiн керек бөлшек заттар, бағалығы аз, тез тозатын заттар. Аяқталмаған өндiрiс және өздерi жасаған жартылай фабрикаттар- өндiрiстiк процеске енген еңбек заты: өңдеу және жинау процесiнде болатын материалдар, детальдар, буындар, бұйымдар; бiр цехта толықтай өндiрiлiп болмаған, осы кәсiпорынның басқа цехтарында әлi де өңдеуге жататын өздерi жасаған жартылай фабрикат. Болашақ кезең шығындары-айналым қорының зат емес элементi, осы кезеңде өндiрiле бастаған, болашақ кезеңде аяқталатын жаңа өнiмдi даярлау мен игеруге кеткен шығындар(жаңа өнiм технологиясын жасауға, конструкциялауға, жабдықтарды қайта қоюға кеткен шығындар). Айналым қоры өндiрiс сферасына қызмет етедi. Айналыс қоры айналыс сферасына қызмет етедi. Айналыс қорларының құрамына дайын өнім, жөнелтілген, бірақ ақысы төленбеген тауарлар , банк мекемелеріндегі шот есептеріндегі, кассалардағы ақша қорлары, бітпеген есептесулердегі ақша құралдары жатады. Дайын өнім – техникалық бақылаудан өткізілген шығарылған дайын өнім. Олар өндіріс процесі аяқталған соң, әрі қарай орап, қораптан сатуға дайындауға дейін қоймаларға сақталады. Дайындау жұмыстарыжүргізіліп бітіп, қажетті құжаттар толтырылған соң, дайын өнім тұтынушыға жөнелтіледі. Ақша қүралдары – кәсіпорындардың материалдық ресуртарды сатып алуға, еңбекақы төлеуге, мемлекеттік төлемдерді және басқа да ұйымдар мен мекемелерге атқарған қызметтері үшін төлемдер төлеуіне жұмсалатын қаржысы. Дебиторлық берешек – заңды ұйыммен немесе жеке адаммен шаруашылық өзара арақатынастық қорытындысында, кәсіпорынға, ұйымға, мекемеге есептелген борыштың сомасы. Кәсіпорынның дебиторлық берешегі болуы кәсіпорын қаражатының тікелей көзделген мақсаттан басқа мұқтаждыққа жұмсалғандығы, демек кәсіпорын жұмысындағы елеулі кемшілік ретінде қаралады. Дайын өнiм қорларына өндiрiсте аяқталған және өткiзуге дайын тауарлардың, сондай-ақ, қоймадағы дайын өнiмнiң қалдықтарының құны жатады. жүктеу/скачать 7.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|