Djeti бу китаб 2010 джыл, сентябрны 9-да, орта кюн, Ораза ачылгъан кюн, джазылыб башланнганды

Ана тилибизде джазгъан

Джазыучула къаллай бир болурла?

Джашмыдыла, къартмыдыла кеслери да?

Ма бу соруулагъа джууаб кёргюзюрюкдю

Тилни, халкъны да саулукъларын.

Халкъ ёлсе, ёледи тили да.

Тили ёлсе, ёледи халкъ да.

Тил,

Ёлгюнчю кюрешеди

Халкъ а –

Тилинде сёлешмей, джазмай, окъумай,

Тилин сакъламай, къорумай,

Ёлтюреди аны.

Кесин да ёлтюреди алай бла.

Къыямат кюн Ана тилни дауундан

Къутулаллыкъ къауумла – аладыла –

Тиллерин сакълаялгъанла Ахырзаманнга дери.

КИМДИ КЪУТХАРЛЫКЪ БИЗНИ?

«Халкъны джанын сен къалдырлыкъ тюлсе,

Андан эсе кесинги сакъла...».

Ким къалдырлыкъды да халкъны джанын,

Биз – аны балалары – къабышыб турсакъ?

«Джуртну сен къоруулаяллыкъ тюлсе,

Андан эсе кесинги сакъла...»

Ким сакъларыкъды да Ата джуртну,

Биз – аны уланлары – тынгылаб турсакъ?

«Ёле тургъан Ана тилинги

Сен тирилталлыкъ тюлсе – кесинги сакъла...».

Биз сакъламасакъ Ана тилни,

Душманла, амантишлеми сакъларыкъла аны?

«Халкъны джанын сен къалдырлыкъ тюлсе,

«Тил, Джурт» деб турма – кесинги сакъла...».

Былай сагъыш этгенле тюлмюдюле

Къурутуб баргъан халкъыбызны?

Былай сагъыш этселе

Ачемез, Татаркъан, Умар, Джаттай –

Башхалагъа къул болур эди,

Эртде огъуна тюб болур эди

Бюгюн биз билген Къарачай.

«Менме къалдырлыкъ халкъны джанын,

Къутхарлыкъ аны Джуртун, Тилин да...».

Былай айтыб сермешмесе хар бирибиз,

Сакълайды бизни сыйсызлыкъ, ёлюм да.

Джуртда Джангыз Терек болуб, кесилирге да,

Къадау Таш болуб сюелирге да,

Хакъ ючюн, халкъ ючюн джашаргъа, ёлюрге да

Кюрешмесек, сора, биз кимбиз? –

Адам да, халкъ да, муслиман да тюлбюз.

Халкъны динин, тилин, джуртун да

Къорурукъ, къутхарлыкъ, сакъларыкъ да – Менме.

Ала ючюн джашагъан, ёлген да –

«Эм уллу сыйды, насыбды»,- дегенме.

Аллах берген хакъ ислам диннге,

Аллах берген бай тюрк тилге,

Аллах берген Минги Таугъа, Кавказ джуртха

Тыйыншлы болургъа кюрешейик.

Эсгерейик сёзлерин Назымны:

«Мен джанмасам,

Сен джанмасанг,

Биз джанмасакъ –

Ким чачар къарангыны?».

Къарачайым-Малкъарым – бирди джырым.

Кетсем да – турама унутмай джукъну:

Джуртну

Суулары уа?

Акъ, къара, гара;

Ачы, татлы;

Сууукъ, джылы, исси;

Тебген, къобхан, басхан;

Ургъан, саркъгъан, учхан;

Хар не тюрлю ауруугъа джарагъан,

Саулукъ къайтаргъан;

Таш эритген;

Сют уютхан...

Ташы-агъачы уа?

Таулары уа?

Хауасы уа?

Джуртубуз – джандет.

Аны Таууна, Суууна,

Ташына, Терегине тыйыншлы

Бир джыр-назму джазалсам,

Боллукъ эдим бек уллу поэт.

Джуртубуз – джандет.

Джандет джуртубузгъа тыйыншлы эт,

Джандетге тыйыншлы эт,

Аллах, бизни.

Ол тилек бла

Тохтатама сёзню.

ДЖАЗЫУ

Ауушдургъанлыкъгъа джер-суу,

Кетмейди кёлден джарсыу –

Кючлюдю менден джазыу.

Не этейим?

Джазыуу́м!

Сени джазгъан Кёкмюдю,

Огъесе,

Джа́зыу!

Кёк да джазады сени.

Ауалы бла Ахыры

Джазыла болур Кёкде.

Къалгъаны уа, къалгъаны

«Тырнала» болур Джерде.

Джазыуу былай къыйын

Нек болады адамны,

Кеси эсе, насыбсыз,

Кёбюсюн джазгъан аны?

Тюрлендиралмай аны,

Кёб дыгалас этеме.

Къыдырама дунияны,

Джер-джерине джетеме.

Ауушдургъанлыкъгъа джер-суу,

Джарсыу – кетмейди – кёлден:

Джазыу – кючлюдю – менден.

Бойсунайыммы анга,

Тыйыб къазауатымы?

Къалайыммы болуб тынч,

Тюрлендириб хатымы?

Джазыуун хорлаялгъан

Къауумдан болмазма мен.

Ёзге анга бой салыб,

Къул болуб къалмазма мен.

Джа́зыу!

Ал Сёз келгенди Кёкден.

Энди анга тыйыншлы

Къалгъанын джазалмай мен,

Къыйналама. Ёмюрюм

Барады чырт солутмай.

Кетиб къалсам, назмуну

Ёзюн-сёзюн джангыртмай,

Кетиб къалсам джазыуну

Къанын-джанын джангыртмай,

Къалай болур ахырым?

Джазыуум салмазмы дау?

Болмай къалырмы меннге

Джашаудан сора джашау?

Кёкден келсе да ауаз:

«Эшит муну, джаз муну»,-

Не къыйын эди джазгъан

«Джазыу» деген назмуну.

1

Поэтни Юйю – Акъ Сёздю.

Джер бла Кёкден,

Таш бла Терекден.

Ана тил бла

Ата джуртданды ол.

Джангыз Терек бла

Къадау Ташданды ол.

Ариулукъну-тазалыкъны сюйген,

Кел, джууукъ бол.

Джандетлени бириди Сёз,

Акъ Сёз.

Джанынг саулай ары кирирге

Барды мадар.

Джангыз, къара иннетлиге

Ачылмаз ол.

Къаны-джаны таза уа –

Кел, джууукъ бол.

2

Поэтни Юйю – Акъ Сёздю,

Анга болушургъа джокъду мадар –

Алайды къадар.

Поэт къанатлы джанлагъа ишлейди юй.

Назму, шийир, Акъ сёз дейдиле анга.

Юй ишлеген балта эшикде къалгъанча,

Тышында къалыб да кетиученди поэт.

Поэтни кесин харам этиб,

«Халкъ джыр» дейдиле джазгъанына.

Къанатсызла болалла ие

Аны къанатлы Сёзюне – хазнасына.

Кераматлы къауумданды поэт –

Болгъанны, боллукъну да айтады.

Ёлгенден сора Акъ Сёзюне –

Акъ Къаласына къайытады.

3

Акъ Сёздю поэтни Юйю.

Кёкдю ол Юйню башы.

Таза джанла джашайла анда.

Поэтни Юйюнден эркин, ариу юй

Джокъду дунияда.

Юйюн ишлей,

Къууанч да, зауукъ да, насыб да сынайды поэт.

Къанатлы джанланы чакъыра ичгери,

Джашайды Юйюнде поэт.

Акъ Сёздю джандетлени бири,

Аны къураялгъанды Поэт.

КЪОЛДАН КЕЛГЕННИ ЭТСИН ХАР КИМ

Ёмюрлени узагъына,

Джауну тюшмей тузагъына,

Келген эсек джашай эркин,

Ёхтем тута башын хар ким,

Аны ючюн сый берейик,

Тулпар ата-бабалагъа.

Эмда бизге къала болгъан

Минги Таулу джуртубузгъа.

Акъ тауланы ышыгъында

Къара боранладан, джелледен,

Эминаладан, ёлетледен

Къутула келгенди халкъыбыз.

Кёблюклерине базыб джаула

Мыллык атыб келгенде,

Аланы юслерине таула,

Кюртлерин юзюб, тюбедиле.

Суу ахырзаманны кёзюуюнде да

Тауладыла къутхаргъан бизни.

Таулагъа борчлубуз биз:

Бюгюнлеге джетдирген бизни

Аладыла – Кавказ таула, мийик таула.

Юй, къала да болгъан бизге,

Кюч, саулукъ да берген бизге,

Суулары да – джан дарман бизге...

Ой Кавказ таула, кёл къанмаз таула.

Ёмюрлени узагъына

Бизни сакълаб келге́н таула,

Сизни бизден сыйырыргъа

Излейдиле биягъы джаула.

Кёкге джууукъ мийик таула!

Ичген сууубуз сизден,

Харам болмазмы бизге,

Душманла келиб тюзден,

Ие болсала сизге.

Ёмюрлени узагъына

Сакълай келгенча сиз бизни,

Биз да бюгюн сизни алай

Душмандан керекбиз сакъларгъа.

Ата-бабаларыбыз кибик,

Таула алайдыла бизге.

Къартланы, эллени къоюб,

Чачылыб кетсек тюзге...

Огъай, огъай, минг кере огъай!

Къара иннетлиле айтхан болмаз.

Бошму къылгъандыла таулула

Минги Таугъа айланыб намаз.

Билебиз: «джашау, ёлюм да – хакъ».

Алай а, джуртун, тилин сакълаялса,-

Ташын джалаб, сууун ичиб турса да,-

Туугъан джеринде айнырыкъды халкъ.

Ёзге, Джуртну Ташындан, Сууундан да

Айырыргъа излейдиле бизни.

Джангылалла: джазылады Китабда да

«Тюзде къалмаз тюзлюгю тюзню».

Аллах берген тауладан

Ибилис айыралмаз бизни.

Къутхарырбыз джауладан

Джерибизни, тилибизни.

Минги Тауну этегинде,

Къууана хар бир кюннге,

Джашар ючюннге энтда эркин,

Къолдан келгенни этсин хар ким.

ТАУЛУ ПОЭТЛЕ

Биз бу дунияны адамлары тюлбюз,

Къарамайды дуния малгъа кёзюбюз.

Башха тюрлюдю Сёзюбюз, ёзюбюз,

Къаныбыз, джаныбыз да башха тюрлюдю.

Биз – эмегенле бла сермешген нарт тёлюденбиз:

Минги Тауну отунданды къаныбыз,

Ата джуртданды бизни саныбыз,

Джаныбыз а бизни – Ана тилденди.

Ана тилге, Ата джуртха атылса окъ,

Ол эм алгъа тиеди бизге.

Тилсиз, джуртсуз – бизге джашау джокъ,

Ала ючюн хазырбыз ёлюрге.

Къадау Ташха, Джангыз Терекге да

Ушагъан джанлабыз биз.

Бизни джууукъ этеди Сёзюне, Кесине да

Джюз аты болгъан Кюч.

Чыммакъ Акъ Сёз, къанатлы Сёз

Чыгъарады бизни мийикге.

Къол аяздача, ачыкъ кёрюнеди

Адам улуну джазыуу бизге.

Сора биз артха къайытабыз,

Къуугъун назму къычырыр ючюн джууукъдан.

Кёргенибизни халкъгъа айтабыз,

Уятыр ючюн аны джукъудан.

Уянныкъ уянады, уяллыкъ уялады,

Тюшюннюк тюшюнеди –

Къалгъанла боладыла джау.

Алай а,

Къара булутла басыннганлыкъгъа,

Акъ сёзюбюз къара халкъгъа

Джарар деб этебиз умут.

Джел ургъан джанына барады

Акъ, къара болса да булут.

Хакъ сёзденди Акъ сёз да.

Ма ол эки Сёзге – бир Сёзге – этебиз къуллукъ.

Сёзню кючю бла ачылады бизге

Болгъан эмда боллукъ.

Туру, таша дунияла –

Бары кёрюнелле кёзге.

Заман джетсе, кесибиз да

Сёзден къарарыкъбыз сизге.

Хакъ Сёз къутхарады дунияны,

Акъ сёз ариу этеди аны.

Тюз сёзню, иги сёзню айтады поэт.

Чыммакъ Акъ Сёздю поэтге джандет.

Хакъ Сёз тамалы болса да дунияны,

Тамамлагъан а Акъ Сёздю аны.

Хакъ Сёз эсе ташы, тутуругъу да къаланы,

Башы, терезеси-кёзю уа Акъ Сёздю аны.

Экисини бирлигиди къанатлары назмуну.

Кераматлы этген да аладыла фахмуну.

Хакъ сёз бла Акъ сёзден айырылмагъан халкъ,

Ахырзаманнга дери джашарыкъды болмай талкъ.

Хакъ сёз бла, Акъ сёз бла

Хакъгъа, халкъгъа да этебиз къуллукъ.

Аны ючюнбюз джууукъ

Кёкге, джерге да, Аллахха, адамгъа да.

Эки сёз – Хакъ бла Акъ.

Кёл да, Кёк да боладыла чууакъ.

Къайтарабыз Сёзню Акъ-лаб, Хакъ-лаб, Къат-лаб:

Ёлюмсюзлюгюбюз – Къалам бла Китаб.

АХЫРЗАМАНДАН КЪАЛЛЫКЪДЫЛА САУ...

Таула, къаяла, тенгиз

Эмда... экиби́з.

Даула́, къайгъыла – чексиз...

Алай а – насыблыбыз биз.

Къара́й берсинле зар кёзле джагъадан –

Энди биз узакъбыз аладан.

Джетмез бизге зарлыкъны ууу.

Не тазады тенгизни сууу.

Кенг болсунла бизден – харам, керахат.

Бюгюн кёлюбюз да, тенгизча, рахат.

Бизге сейирсиниб къарайды кийик:

Къоркъмайды – къаясы бек эмда мийик.

Аланы да ала суратха,

Киребиз фьорддан фьордха.

Булутла да къарайдыла кёкден,

Кёлеккелери бла суу иче тенгизден.

Толкъунлагъа тие, учадыла къушла,

Къанат тюблери тенгиз бетли бола.

Джаныбыз саулай тюшгенчабыз джандетге:

Сукъланыгъыз Музасы бла Поэтге.

Бурун джандетлеринде Хауа бла Адам

Бизнича насыблы болурмелле? Къайдам.

«Сеннге айтырым бар эди...неме...

Айтырма, тохтай эсе кеме»...

Къызаралла, бетинг къой, сёзлеринг...

Къыйналма – айтырынгы айтадыла кёзлеринг.

Унух файгъамбарны кемесичады кемебиз.

Ахырзамандан Сюймекликни къутхарабыз биз.

Ахырзаман адамчыкъланы къайгъыларындан

Къутулуб, Ата джуртну тауларында, къаяларында

Тохтарыкъды къайыгъыбыз-кемебиз...

Бусагъатда уа тенгизде барабыз биз.

Булутла кёкде – агъы, къарасы да къатыш.

Джерде да – минг къайгъы, джарсыу эм сагъыш.

Бизни кемеге миналмазла ала.

Узакъда агъарадыла таула.

Джууукъда – къаяла, джашил наратлары бла.

Имбашлада – мёлекле, нюр къаламлары бла:

Сууаб-гюнах дефтерлени джазадыла ала.

Сюймекликни сууабхамы, гюнаххамы санарла ала?

Джаза берсинле – ала тюлдюле тёре.

Кесибиз да джазабыз джазыуубузну.

Минги Тауда кёрсе да къарны, бузну,

Туракъламай, ары джол тутханды кеме.

Унух файгъамбарны кемесини къатында

Тохтарыкъды таулу поэтни кемеси да.

Ахырзамандан къутулгъан Сюймекликни белгиси да

Болгъанлай къаллыкъды ол.

Алкъын а, таулагъа узакъды джол.

Джол боллукъду – ишек джокъ анга.

Сенден башха бир джан керек тюлдю манга.

Тенгизде кеме, кемеде – Сен бла Мен.

Бизден насыблы бюгюн болур ким?

Тауусулмасын кеме баргъан джол.

Джангыз Сен мени бла бол,

Къанатым бол.

Къалгъан бошду.

Сюймеклик неден да башды.

Сюймеклик кеме барады тенгизде.

А́дамла, сукъланыгъыз бизге,

Мёлекле да сукъланыгъыз бизге –

Биз барабыз ёргеден ёрге.

Бизге, маякча, къол булгъайды Тау,

Джолубузну джарытады джангы Ай бла джулдуз.

Ахырзамандан къаллыкъдыла сау

Сюймеклик бла джашагъанла джангыз.

АНАЛА САУЛУКЪДА БИЗГЕ ДЖОКЪДУ ЁЛЮМ

Баласын унутмагъан – Анады джангыз.

Ансы́з – тулпар да болады джансыз.

Тауусулса да джашау, бошалса да ёмюр –

Анала саулукъда бизге джокъду ёлюм.

Анала саулукъда, ёлсек да – саубуз.

Аласыз а – джашасакъ да – шаубуз.

Аналагъа тилейик джашау,

Алагъа салайыкъ махтау.

Ана деген – Ана тилди ол.

Ата деген – Ата джуртду ол.

Джуртда джашасакъ да, къалсакъ тилсиз –

Адамгъа, халкъгъа саналмазбыз биз.

Халкъ тирилликди сакъласа тилин.

Тилден келеди ангы, эс, билим.

Адет, тарих да – барысы тилде.

Келген джолубуз джашыныбды тилде.

Барлыкъ джолубуз да айтылады Сёзде.

Тилни кераматлыгъын билген азды бизде.

Ата джуртду тёнгеги халкъны,

Ана тилди джаны уа аны.

Аталагъа, Ата джуртха салама махтау.

Аналагъа, Ана тилге тилейме джашау.

Джурт бла Тил – Баш бла Джюрек.

Джурт бла Тил – Таш бла Терек.

Тилибиз болса сау-эсен,

Ёлсем да тирилликме мен.

Джаша Ана тил, Ата джурт джаша –

Иннетим, тилегим да джокъду башха.

НАРАТ ТЕРЕКЛЕ

Нарат терекле тик къабыргъагъа

Ёрлеб баралла.

Чегет дунияны тёрюнде турлукъ

Эрле – алалла.

Боюнларын салмай

Мычхыгъа, балтагъа да,

Ёрлеген ала́лла

Къаягъа, таугъа да.

Чыдайла мийикде

Джелге, элиягъа да,

Бола юлгю

Бютеу дуниягъа да.

Бола джууукъ

Къанатлы джанла бла

Къанатлылагъа да,

Тохтар джер, солур джер

Бола алагъа да,

Джашайла мийикде

Нарат терекле.

Чыкъсын ары

Ала керекли.

Къая башында да

Барды бири.

Аны бла ушакъ

Этеди Тейри.

Нарат терекле

Тарталла Кёкге,

Бола къанат

Кёлге-джюрекге.

Ёхтем джашил наратла –

Мийикде, таулада.

Джуртда Джангыз Терекни

Руху – алада.

«Джуртда Джангыз Терекни»

Руху – аладан.

Къарайла ала

Къаядан, китабдан.

Кёгереди нарат

Джашауча-хаятча,

Кёрюнеди нарат

Назмуча-аятча.

Къаяны кёкрегинде

Турады нарат.

Нарат да тюл –

Дуа, керамат.

Джангыз Терек

Тюшсе эсиме,

Аны тюл, мени,

Мычхы бла кесе,

Тургъанча болама.

Джаным къычырад:

Нарат Терекни – Джангыз Терекни –

Мингджыллыкъ Терекни

Кесгенлеге – налат!

Нарат терекле мийик Кёкге

Ёрлеб баралла.

Чегет дунияны тёрюнде турлукъ

Джангыз алалла.

КЁБ ТУРМАЙ

Айланнганды кюнюм къысхагъа.

Алай а, дагъыда,

Къалмайды къарарым къызлагъа:

Азгъан кёлге ариулукъ – дагъанды.

Назму сёз да къутхарады мени

Ауур сагъышдан, къайгъыдан.

Акъ сёз келеди эниб

Олжасдан, Чингизден, Къайсындан.

Хаджи бла Джырчыны

Шийирлери уа – дуалла манга.

Кязим бла Сымайылны

Зикирлери да – дарманла джаннга.

Кязим хаджи бла Джырчы Сымайыл –

Хакъ-Акъ сёзлю мубарекле,

Турлукъдула тартханлай къуру да

Бизни джети къат Кёкге.

Айланса да кюнюм къысхагъа,

Мен таяна алагъа,

Келликге да къарайма таукел,

Кёлюм да болады таукёл.

Ийнаныу – джюрекде-къанда:

Акъсакъаллагъа тюберикме анда.

Алагъа тыйыншлы джашаргъа, джазаргъа

Кюч, фахму да тилей къадардан,

Батыб баргъан кюнюме къарайма,

Эки бёлюне эсим-ангым:

Кёб турмай башха заманнга кёчерикме,

Башха дунияда атарыкъды тангым.

«Кёб турмай» деген заман кесек,

Болур кечеми, джылмы, ёмюрмю?

Ёмюрге тенг боллукъ бир кюнмю?

Шыйых болурек аны билсек.

Алай болса да, батыб баргъан кюнде,

Атыб келген тангны да кёреме.

Ол бир дунияда мубареклеге

Алкъын бу дуниядан салам береме.

НЕ ИЗЛЕЙДИ ДЖЮРЕК?

1

Биягъы джюрек кёлтюрюлгенди ёрге,

Ётсе уа, айырылса уа чекден –

Къайыталлыкъ да тюлдю Кёкден.

Не джетмейди джюрекге Джерде?

Не излейди джети къат Кёкде?

2

Биягъы джюрек кёлтюрюлгенди ёрге,

Излемейди тутмакъ болуб джашаргъа джерде.

Излемейди... джашаргъа... джерде.

Къанатлыды джюрек.

Учаргъа керекди анга,

Анга керекди Кёк.

Алай а, ётсе чекден,

Къайыталлыкъ да тюлдю Кёкден.

Тюзлюк, Эркинлик,Сюймеклик

Джетмейди анга Джерде.

Кёкде уа... табарыкъмыды аланы?

Огъесе, башхамыды излегени аны?

Не излей болур джюрек?

Ол излегенни берликмиди Кёк?

Джылны джарымы джаз, джарымы къач.

Къышсыз, джайсыз азды къууанч.

Мында джокъду не къыш, не джай.

Адамла да джашайдыла къалай?

Джыл узуну тохтамайды джели, джангуру.

Келгенме бери, Тейри, джангылыб.

Болгъанма тансыкъ Кюннге, къаргъа да.

Этеме сагъыш Къарачайгъа, Малкъаргъа да.

Адам адамды адамы бла, халкъы бла.

Адам адамды Эли бла, джурту бла.

Аладан айырылгъанлыкъгъа тёнгек,

Джан андады, андады джюрек.

Тюз дерге керекди тюзге:

Ариудула тенгизле, тюзле.

Алай а, къаратмайла ала Кёкге,

Тартмайла, таулача, ёрге.

Мында чегет болгъандан эсе,

Джангыз Терек болгъан ашхыды анда.

Мында тенгиз болгъандан эсе,

Бир къара суу болгъан хайырды анда.

Неди да тыйгъан мени былайда?

Сорууну джууабы къайдады, къайда?

Къарамым бурулады джюрекге.

Джюрек а – джокъ: о́л болгъан джер – кёлекке...

Халкъдан, Джуртдан айырылмагъанды джюрек.

Тышына кетген – джангыз тёнгекди, тёнгек.

Алай эсе, джокъду къайытыу артха.

Аман тёнгек джана берсин отда.

Stavanger, 19.08.2011

ДЖЮРЕК БЛА КЪАНАТ

Тансыкълыкъ отда джанады джюрегим.

Себеб излей, Шимал тенгизге киреме.

Ол да – суууталмайды мени...

Манга джарарыкъ къайда болгъанын билеме.

Билгенликге – ары джабыкъды джол.

Джюрек, сабыр бол, сабыр бол.

Къанатсыз тюлсе – барды къанатынг:

Палах – сени бла тюлдю ол.

Бирге тюлдюле къанат бла джюрек.

Аны ючюндю биз джеталмазча Кёк.

Бир болургъа излеселе джюрек бла къанат,

Аланы тыялмаз не дуния, не ахырат.

Джюрек – къанатха тюл, къанат – джюрекге

Келаллыкъды... учуб: излесе, сюйсе.

Алай а, джюре́к, сакълай туруб, кюйсе,

Кеч келген къанат тирилталмаз аны.

Тансыкълыкъ отда джанады джюрегим.

Себеб излей, Шимал тенгизге киреме.

Узакъда джелпекли къайыкъны кёреме –

Къанатлы джюрекге не бек ушайды ол.

«Къанатсыз джюрек, къанатсыз джюрек» деб къычыра,

Ачыу этелле ча́йкала бютюн.

Къанатсыз джюрекни эт кесекге санаб,

Бурулалла тёгерегимде ала.

Джюрекни кесинден чыкъмазмы къанат,

Адамны иегисинден джаратылгъанча Хауа?

Акъ сёз акъ къанатха бурулмазмы?

Мени кёк башына чыгъармазмы санат?

Тансыкълыкъ отда кюеди джюрегим.

Къайда къалды аджашхан къанатым мени?

Къара булутламы тыйдыла аны аллын?

Джел, боран, шыбыламы болдула чырмау?

Тохта, мени къанатм тюлмюдю ол учуб келген?

Къаралыб, тозураб, къыйырлары чачакъ-чачакъ болуб?

Мен а чыммакъ акъ къанатны сакълай эдим...

Муну уа – бети кюйюб, къайгъыдан, джыйрыкъдан толуб.

Быллай къанатнымы сакълай эди джюрек?

Быллай джюрекгеми ашыгъа эди къанат да?

Тюрлю джазыу джаздыла да джер бла Кёк –

Болушмазла энди джашау, санат да.

Кюйген джюрек бла, кюйген къанат къараб бир-бирине

Турадыла не айтыргъа, не этерге билмей.

Бир болгъанлай, тюрленниклерин, тирилликлерин да билмей,

Турадыла, джелпек бла къайыкъча, къараб бир-бирине.

Чайкъалады кёл, чайкъалады тенгиз.

Джагъадан къарайды халкъ.

Бир-бирине къошулургъа базмай,

Титирейле джюрек бла къанат.

АНГЕЛ МОЙ

Идет по улице принцесса,

А зовут её Инесса:

Надо же такой родиться –

И небесной, и земной.

Так и хочется догнать,

Так и хочется обнять,

Так и хочется сказать:

Ангел мой.

Небо стало мне ближе,

И крылатым стало сердце,

И крылатым стало слово,

Все ново, все ново –

Будто я родился снова.

Пусть дорога будет долгой,

Этот день пусть будет ярким,

Пусть в храмах служат мессу

В честь твою моя Инесса.

Надо же такой родиться –

И небесной, и земной.

Так и хочется догнать,

Так и хочется обнять,

Так и хочется сказать:

Ангел мой.

Тарпан атына чыдамай айыл,

Ат юсюнде ауушдура айылланы да,

Учкуландан Нарсанагъа дери Сымайыл,

Джырлагъанлай баргъанды «Акътамакъны».

Атланы аякъ тауушлары

Эжиу этгендиле джырына.

Зынгырдата тау ауушланы,

Джыр баргъанды алларында.

Минги Тауну да кёлю къалыб,

Къашын-башын тюйгенди.

Не этгин, Джырчы барындан да

Акътамакъны сюйгенди.

Ат ойната, харс ура,

Баргъанды джигитле джыйыны.

Энди кесингча ким айтсын,

Сы́майыл, «Акътамакъ» джырынгы?

Кесине базгъан ат белинде бюгюн

Учкуландан Нарсанагъа дери бир барсын.

Тюз баргъан бла да къалмайын,

Бешмингтизгинлик джырны да бир джырласын.

Уллу совет къралны халкъ джырчыларыны

Арасында да ол биринчи эди.

Джырчы Сымайылны сёзю, макъамы –

Бютеу хаты энчи эди.

Къаллай Джырчыны-Назмучуну

Тас этгенибизни башлагъанбыз ангылай.

Халкъгъа, Джуртха да башха тюрлю къарайбыз,

«Акътамакъны», «Минги Тауну» джырлай.

Тамблабызгъа да башха тюрлю къарайбыз,

Халкъ джырчыны закий Сёзюне тынгылай.

ХХХ

Февраль 2004 года.

Переводы стихотворений Билала Лайпанова

из книги «Дуния Намыс эмда Ахрат Азаб» («В огне Совести и Веры»).

ОСЕННЕЕ ДЫХАНИЕ КРУГОМ

Заснуть, проснуться боязно уже,

Такие вот настали времена.

Ни в чем нет вкуса, запаха уже,

От яви, сновидений и от сна.

Прошли, ушли весна и лето,

И только горечь зреет где-то…

Покоя-мира нету никому,

-Тебе – ли слышать, мне ли говорить!

Добру и злу, греху и не греху -

Различья нет. Ответ где находить?

И близь, и даль – кругом собачий холод.

На Небе, на Земле, ни в сердце той -

Нет света и тепла, лишь этот холод…

Хоть жалуйся, хоть волком себе вой.

Вместо ответа, выстрелит ружье,

В ответ - собачий только лай везде.

Отчаявшись на доброе житье,

Смиримся ли покорно мы судьбе?

Кому, чему прикажете нам верить?

Надеяться на что и на кого?

Опору в жизни нам кому доверить?

Осеннее дыхание кругом…