Djeti бу китаб 2010 джыл, сентябрны 9-да, орта кюн, Ораза ачылгъан кюн, джазылыб башланнганды

Къара къайгъыла, кюрешмегиз бир да,

Кесигизни акъ иннетиме уруб, ышыб.

Сизден къутулургъа, сакъланыргъа джол барды –

Таза сезимлериме барды ышыкъ –

Хакъ сёздю, Акъ сёздю ол.

Ышыгъында Сёзню – къутхарырча бизни –

Барды джылыу да, джарыкъ да, рахатлыкъ да.

Ышыкъ дейдиле джарыкъгъа Тюркде.

Ышыкъ джер, ышыкъ сёз къуру да керекди бизге.

Къаллай уллу ышыкъды СЁЗ.

Аны ичиндеди магъана – ЁЗ.

Хакъ сёздю ол, Акъ сёздю ол.

Ансыз – къарангыды джол.

Ышыкъ...

Ышыкъ Сёз...

Сёзню ышыгъында...

Ол береди умут

Кете баргъаннга,

Келе тургъаннга,

Саугъа, ёлгеннге да –

Барыбызгъа да.

Ышыкъ – ол:

Кёкде, Джерде,

Джарыкъда, Сёзде...

Джангыз олду

Къайгъылы дунияда,

Къатышхан, шашхан дунияда

Адам улугъа

Тынгы-тынчлыкъ бериб,

Барыр джолун кёргюзтюб,

Тирилтген, кёллендирген.

Ышыкъны табхынчы,

Анга къысылгъынчы,

Адам къутулаллыкъ тюлдю

Къара къайгъыладан, палахладан, къарангыдан...

Аман болгъанлай турлукъду кюню да, кёлю да.

Тургъанла́

Джашауну джазлыгъында, джайлыгъында,

къачлыгъында, къышлыгъында,

Къысылыгъыз,

Биринчи Сёзню –

Хакъ Сёзню, Акъ Сёзню –

Ышыгъына.

Ол ышыкъда кёрлюксюз

Файгъамбарланы, шыйыхланы да;

Шайырланы да.

Уллу ышыкъда

Тюз адамланы барына да

Барды орун.

Биринчи Сёз –

Ышыкъ джокъду андан уллу.

Дуния боранланы ичи бла

Анга, ары

Ашыгъады адам улу.

Сен да ашыкъ.

Таулула бары сермешде къырылыб,

Джуртларын кючлетселе джаугъа,

Ким дерт джетдирир ала ючюн?

Минги Тау джетдирликди дерт.

Аны вулканы къозгъаллыкъды да,

Къуюллукъду юсюне душманны.

Алай а, халкъ

Ата джурту ючюн къазауат этмей,

Джаны саулай, джуртун берсе джаугъа,

Сора, Аллах да болушмаз анга.

Аллах берген динни, тилни, джуртну

Сакъламаса, джакъламаса, айнытмаса халкъ,

Ангысын, билимин, санын да ёсдюрмейин,

Кеси кесин къурутса, этсе талкъ,-

Сора, анга не Кёк, не джер болушмазла,

Эки дуниядан да къалыр ол юлюшсюз.

Динин, ийманын сакълаялмагъан халкъ,

Тилин, Джуртун сакълаялмагъан халкъ,

Тарихин, сыйын, намысын сакълаялмагъан халкъ,

Миллет ангысын, тарих эсин, адам санын да ёсдюралмагъан халкъ,

Миллет Орайдасын да тарта,

Миллет Байрагъын ёрге туталмагъан халкъ –

Ол халкъмыды? Огъай. Ол боллукъду талкъ.

Халкъбызмы биз?

НАСЫБЛЫ АДАМЛАБЫЗ БИЗ

Тенгизге къараб, агъарады Тау,

Тансыкълай тауну, чайкъалады Тенгиз.

Кюн сайын сынаса да джашау,

Бу дунияны сюебиз кемсиз.

Булутдан кёрюнмесе Тау,

Бютюн къайгъылы болады Тенгиз.

Эшитеме тилегин аны:

Къойма, Аллах, джууукъсуз, тенгсиз.

Насыблы адамлабыз биз:

Джуртубуз бар, тилибиз да – сау.

Мийикде агъарады Тау,

тёбенде чайкъалады тенгиз.

БИР ТЕРЕКДЕНБИЗ БАРЫБЫЗ ДА БИЗ

Бир Терекденбиз барыбыз да биз,

Аты болса да Джангыз, Раубазы...

Болса да къыш, келсе да кюз,

Джуртну джашилди бизге ауазы.

Бир Ташданбыз барыбыз да биз:

Аты болса да Къара не Къадау.

Тейрини атлары боладыла джюз –

Барына да салабыз махтау.

Динни, Тилни, Джуртну да берген

Бир Аллахха салабыз махтау.

Къуралгъынчы Къарачай-Малкъар Эл,

Къызгъа, джашха да джокъ арыу-тохтау...

ДЖАЗ

Аязыб кеталмай, джаууб да джауалмай,

Бир тюрлюдю кюн да бюгюн.

Джазыб джазалмай, къоюб къоялмай,

Къыйналама мен да бюгюн.

Бирчадыла кёл, хауа да...

Биз джазгъы джелни сакълайбыз.

Басыннган Кёкге къарайбыз –

Чартламайды элия да.

Кюн, басыныб турма былай:

Джау да къутул, не – аязы.

Кёрюнмесе не Кюн, не Ай,

Халкъ болурму санга разы?

Кёк чартлады, Кёк джашнады,

Къол салгъанча, тилегиме.

Сёз да, чыгъыб джюрегимден,

Джангур бла тебсеб башлады.

Гяхиникмиди, шийирмиди –

Къууат салгъан тёгерекге?

Башха дуньягъа тюшгенчама,

Къарайма да джерге, Кёкге.

Бир кюн бла бир кечеге

Келди джюрекге, Джерге да джаз.

Шыбырдады Кёк да меннге:

Сезимлеринги джашырмай джаз.

Кюкюреген эм джашнагъан

Кёк, джюрек эсе да, – билмейме.

Джандетге да термилмейме –

Джерде сейирди джашагъан.

АКЪ АДАМ, ЭСКЕР КЕСИНГИ

Асыры кёб болгъандан къаргъала,

Къушла кёрюнмейдиле.

Дуния барады саргъала, къарала.

Ачыкъ кёзле да болалла къысыкъ.

Акъ къауумгъа джокъду ышыкъ.

Дунияны кючлейдиле сарыла, къарала.

Акъ адам тюб бола бара эсе –

Алай эсе –

Сора, акъ адамны кесиндеди палах:

Ол хакъ джолдан кетгени ючюн

Анга чамланыбды Аллах.

Джашау ёлтюреди поэтлени,

Ёлюм а, тирилтеди –

Ызларына – Джашаугъа – келтиреди:

Ёмюрлюк джашаугъа ачады джол –

Бир ачы джорукъду ол.

Керти шайырны алайды джазыуу.

УМУТ АЛЛАХДАНДЫ ДЖАНГЫЗ

Бюгече тюшюмде кёрдюм алай,

Къалмагъанча Джуртда не Таш, не Терек.

Суу да саркъа эди сай болуб, джылай,

Къуу болуб, къум болуб тура эди тёгерек.

Джуртуму сууун, ташын, терегин да

Ташыдыла, къурутдула кимле?

Тохтаб ышаргъаным, кюлгеним да,

Къарамым бурулгъанды Кёкге.

Аман тюшюмден уяндым кече арада.

Акъ Минги Тауну кёрюб, басдым кёлюмю.

Къан а саркъды джюрек джарадан,

Мерекеб орнуна, аны бла джаздым сёзюмю.

Аман тюшюмден уяндым кече арада.

«Аман адам иги тюш кёрюрмю?»-дедим.

Алай а, къа́чан эсе да бу́рун, Саха́ра да

Джап-джашил тюз болгъанын эсгердим.

Чегетин кесгенлеринде, суулары да къуруб,

Алай бла кеслери джашил джуртларын къурутуб,

Кёчген эллени кёргенме мен.

Тюшюмден илгенмей не этейим мен?

Диниме, тилиме, джуртума

Болмайын сакъ, болмайын бек,

Динсиз, тилсиз, джуртсуз да къалсам,

Не айтыр Джер, не айтыр Кёк?

Кёк кюкюрегенча урады джюрек,

Джер тебреннгенча урады джюрек.

Ючден дагъаным мени, ючгюл дуам мени –

Къобан суу, Къадау таш эмда Терек.

Сюргюнде сизге термилгенди халкъ,

Энди уа этеди сансыз.

Халкъ болургъа тебрегенди талкъ,

Умут Аллахданды джангыз.

КЕТИБ БАРА...

Хар бир назмуму джазама алай,

Ол ахыр сёзюм болгъанча мени.

Къарайды Кёкден джулдуз бла Ай,

Кёлеккесин ата Тащыма мени.

«Гюнах, сууаб да эталмазча болгъанды,

Кёб къалмагъанды ёлюрюне...»,-

Эки мёлек эки имбашымда

Шыбырдайдыла бир-бирине.

Гюнахымы́ джазыучу – айтады:

«Ёллюкдю джаза тургъанлай назмусун».

Сууабымы́ джазыучу – айтады:

«Ёллюкдю къыла тургъанлай намазын».

Назму бла намаз – Акъ сёз бла Хакъ сёз –

Ёрге тартханлай тургъанла мени.

Алай а, Кёкге кетиб бара да,

Айырылалмайма Джерден.

«Джуртум, тилим» дей, кетиб барама,

Алагъа тилейме джашау.

Динни, Тилни, Джуртну да берген

Уллу Аллахха салама махтау.

Билсем да джазалмазлыгъымы

Къуран аятха тенг боллукъ шийир,

Дунияны къутхаралмазлыгъымы

Билсем да, сермешиб кёрдюм.

Дин-Тил-Джурт ючюн къазауатда

Излей эдим болургъа шейит.

Болалдыммы? Билмейме, алай а,

Кюреше-сермеше джашадым-ёлдюм.

«Ата джуртда Джангыз Терекге,

Не Къадау Ташха бурулса саным,

Ана тилимде бир джангы сёзге,

Бир иги сёзге бурулса джаным»,-

Дегенлей келдим да джашай,

Бир кюн ташайдым кёзден.

Ташха, Терекге, Сёзге

Бурулдумму – билмейме мен.

КИМДИ, НЕДИ ШАЙЫР ДЕГЕН?

Алхамны ызындан келеди илхам.

Хакъ сёзню ызындан келеди Акъ сёз.

Кимди, неди шайыр деген Адам?

Олму? Ол а – Хакъ сёз бла Акъ сёз.

АДЖАЛ — БЁРЮДЮ, АДАМ А — КИЙИК

Аджал – бёрюдю, адам а – кийик.

Джашагъан джурту болса да мийик,

Ёлюм анда да джетеди аны...

Кимди, неди къутхарлыкъ адамны?

Аджал – бёрюдю, адам а – кийик.

Дуния сёз, къуу сёз къурутады адамны,

Алыб заманын, кючюн, тынгысын да аны.

БЮГЮН БАЙРАМДЫ

1

Бюгюн байрамды –

Джети къат Кёкге

Чыкъгъанбыз десем –

Ол да –

Джерге, джюрекге да

Келгенди джаз,

Келгенди

Биринчи кере.

Бюгюннге дери

Тургъанем сени

Тюшюмде кёре.

Бюгюн а...тюшню

Унутдургъанды тюн.

Кече арасында

Тийген кибик Кюн,

Болгъанды алай.

Къарай экибизге,

Толгъанчады Ай.

Бюгюннге дери

Къыйналгъаным да,

Бюгюнден ары

Къыйналлыгъым да –

Бошдула бары:

Бюгюн байрамды.

Къайнайдыла:

Тёнгек да, джан да,

Назму да, къан да,

Шорпа да, айран да,

Боза да, шампан да...

Кёк да, джер да

Къошулгъанла бюгюн.

Тюш да, тюн да

бир болгъанла бюгюн.

Мен да билмейме

Не боллугъун тамбла.

Сен да билмейсе

Не боллугъун тамбла.

Бюгюн а – байрамды:

Мени бласа сен.

Джети къат Кёкге

Чыкъгъанбыз десем –

Ол да –

Кёрюннюкдю аз.

Джерге, джюрекге да

Келгенди джаз.

Кетмезденми?

Билмейме аны да.

Джазны ызындан

Сакъларбыз джайны да.

Боллукъну

Барырбыз кёре.

Къач, къыш да – не,

Джашасакъ бирге.

Азан къычыра башлайды Кёк да.

Джумшайды Таш, чагъады Терек да.

Сезимледен джашнайды джюрек да.

Келгенди джаз.

Табигъат тирилиб башлагъанды.

Къар эрийди башлада да.

Кюкюреген, джашнагъан да –

Уятады джерни, джюрекни.

Кёгерген кюнбетге къараб,

Ёкюредиле малла да.

Насыблыдыла сууукъдан къутулгъан

Кийикле, джаныуарла да.

Къанатлыла кёкде учсала да,

Терек бутакъгъа къонсала да, -

Тыялмайдыла къууанчларын –

Тохтамайды джырлагъанлары.

Сабан, бачха къайгъылыды эл.

Джашау джарыгъындан толгъанды кёл.

Кёккёз къызчыкъ, джашилчебген къызчыкъ,

Хош кел, огъур бла кел.

ДЖАЗЫУЧУ

«Назму джазады»,- дейле шайыргъа.

Огъай, ол джазгъан назму тюлдю – джазыуду.

Ол джазады кесини джазыуун,

Ол джазады адамны джазыуун,

Халкъны джазыуун джазады ол.

Джазыучу деб, аны ючюн айталла анга.

ТЁНГЕК БЛА ДЖАННЫ ЮСЮНДЕН

Ким къутхарады тёнгегин-санын,

Ким а – джанын.

Халкъ а – излей эсе джашаргъа –

Экисин да керекди сакъларгъа.

Ата джуртду тёнгеги халкъны,

Джаны уа – Ана тилди аны.

Тили бла Джуртун сакълай билмеген халкъ –

Дуниядан болады талкъ.

Миллет ангысыды, Тарих эсиди

Тилин, Джуртун сакълатхан халкъгъа.

Аладыла халкъны кёлтюрюб кёлюн,

Къуратхан анга къралын-элин.

Къара таныгъан халкъ,

Тилине, джуртуна да бирча болады сакъ.

Джахиллик тюшюрген джара эм таб,

Кёб эсе да, ууундан аны

Къутхарады тёнгекни-джанны

Ангы-эс къайнагъы – Китаб.

Сёздю шайырны ёзю-джаны.

Айныта, джангырта, къоруулай, къутхара аны,

Джашайды поэт, ёледи поэт. Алайды адет.

Алай тюл эсе уа – ол тюлдю поэт.

Ким къутхарады тёнгегин-санын,

Ким а – джанын.

Экисин да къутхарыргъа болмаса мадар,

Сайлау береди къадар.

Ким къутхарады тёнгегин-санын,

Ким а – джанын.

Анга кёре боллукъду джюрюшю,

Эки дуниядан да юлюшю.

ДЖОКЪДУ ИЛЯХ АЛЛАХДАН БАШХА

Урмайма баш не Джангыз Терекге, не Къадау Ташха:

Бирди Аллах – джокъду илях Андан башха.

Алай а,

Аны сыйларгъа, къорургъа, сакъларгъа тюлбюзмю керек?

Урмайма баш Минги Таугъа не Къобан суугъа...

Алай а мен – Минги Тауну этегинде туугъан,

Аны сууун ичиб, бузун, ташын джалаб, айныб,

Къарашауай=Къарачай, Адам-Миллет болгъан, –

Ата Джуртха не этейим джыр этмей?

Бу мийик джуртну, джандет джуртну бизге берген

Уллу Аллахха махтау сала хар къайда,

Акъ Сёз бла – джюрекден неда Кёкден келген –

Минги Таугъа тартама орайда.

Урмайма баш не Джангыз Терекге, не Къадау Ташха:

Бирди Аллах – джокъду илях Андан башха.

Алай а,

Сакъ болмасакъ, бек болмасакъ, тюз болмасакъ,

Келлик тёлюлеге аланы джетдирмесек, сакъламасакъ,

Ала ючюн къан-джан аямай кюрешмесек,

Инсан-миллет хакълары ючюн сермешмесек,

Къара кючлеге, ибилис джорукъгъа бойсунсакъ,

Дуния малгъа терилсек, къул болсакъ, сатылсакъ –

Сора,

Аман бла бошалмазмы ахырыбыз бизни?

«Ариу къызны ызындан

Макъа да чынгайды»,- дейдиле.

Сора, джюрекге не айыб?

Ташха, Терекге таянса да саным,

Джаным а, джаным –

Кюн таякъгъа таянады.

Джер къууанчла джетишелле тёнгекге.

Джаным а –

Тартханлай турады Кёкге.

Ырджы – арасында джан бла тёнгекни –

Сыйрат кёпюрге, назму тизгиннге да ушайды.

Тёнгек бла джанны, джер бла Кёкню

Байлаб тургъан – Сёздю.

Хакъ сёздю, Акъ сёздю ол.

Адам – ол – Сёздю.

Сёзден къуралады адам.

Кёк дуния бла джер дуния –

Адамны къанатлары.

Бир дунияны къоюб,

Башхасына къуллукъ этсе,

Бир къанатлы къанатлыгъа бурулады адам –

Учунса да, учалмазча болады.

Джети къат Кёкденди рухум-джаным.

Джети къат джерденди тёнгегим-саным.

Саным мени – Ташдан-Терекденди.

Джаным а – джети къат Кёкденди.

Халкъым-Джуртум да –

Джети харифден-белгиденди.

«КЪАРА» - андан башланады халкъым, джуртум да.

«Ч» - чек арасында Кёк бла Джерни.

«АЙ» - Кёк белгибиз, тамгъабыз.

КЪАРА-Ч-АЙ –

Къарадан-джерден башланнган,

Къарадан-Сёзден башланнган

Джуртум эмда Халкъым мени.

Джети къат кёгюм-джаным,

Джети къат джерим-халкъым,

Джети къат джюрегим-сёзюм.

«КЪАРА» бла «АЙ»ны чеги-ырджысы да,

Байлаб тургъан тутуругъу да –

СЁЗ.

Ташха, Терекге таянса да саным,

Сёзге таянады джангыз.

Джанымы джаныды Сёз.

ЭЛИБДЕН АЙЫРЫЛМАГЪАН ЭЛ

Чайкъасанг – джау тюшерча, алай

Рахатды, уюбду тенгиз.

Ол бир джагъадан таула да къарай...

Огъай, дунияда тюлме тенгсиз.

Кюч бере Тенгиз бла Тау,

Джаным джазгъа чыкъгъанды сау.

Къыяма къыш кёрюне кёзюме,

Айтама кесиме:

«Адам улучукъ, къайгъынгы къой:

Бёрю болма, не болма къой.

Бёрюню, къойну да къутхар.

Хакъ джолну, Акъ джолну бар».

Унух файгъамбарны кемесини

Бир бурхусундан ишленнген къайыгъым,

Къутхара дунияны, (халкъымы, ёзюмю,сёзюмю) кесими,

Минги Таугъа барады къайытыб.

Къайыгъымы бурнунда сюелген –

Агъач тюлдю, белги тюлдю – элибди.

Элибден айырылмагъан Эл

Акъ таугъа сау-эсен джетерикди.

Анда уа – джашау этерикди...

Назму да – намазды,

Къутхарады джанны.

ЧЫНГЫЛ ЭРНИНДЕ АЧЫЛДЫ ТАША

«Ауругъанны къатында сау ёлюр» дейле.

Ёлеме, ауругъан халкъыма дарман табалмай.

Дарман сютлюню джетиб туталмай,

Бийнёгерча, мийик къаягъа бегинеме.

Таша ачылды чынгыл эрнинде:

Не къутхарлыгъын кёрдюм миллетни.

Назму кекелимди Сизге джетерик:

Эс буругъуз сёзюне поэтни.

«Ауругъанны къатында сау ёлюр» дейле.

Ёлеме, халкъыма табалмай дарман.

Кереклиси уа – дарман тюл, – дуады:

Миллетге джетгенди заран.

Дарман излей миллетге-халкъгъа,

Бош айландым Шаркъда, Гъарбда.

Иймансызлыкъды къурутхан халкъны.

Ёле туруб ангыладым аны.

Уучу итлерим – бири Шаркъ, бири Гъарб,

Аланы алгъа быргъадым къаядан.

Ызларындан чынгадым кесим да –

Сакъламагъыз джукъ Шаркъдан не Гъарбдан.

Къайытыгъыз таубагъа, диннге,

Къайытыгъыз таулагъа, элге,

Бек болугъуз Джуртха эм тилге,

Билек болугъуз бир-биринге.

Башха джол джокъ – сакъланыргъа,

Адам, Халкъ болуб, къууаныргъа.

Элибден башланады Эл,

Китабдан башланады Халкъ.

Къара таныгъан – къара таныт, джай.

Сакъланныкъбыз, айнырыкъбыз алай.

Къара таныгъан миллет болсакъ,-

Хакъ джолда барсакъ, Хакъ бла болсакъ,

Ахырзаманнга дери джокъду бизге ёлюм.

Бу кертини, чынгылдан кетиб бара, кёрдюм.

КЕРИЛЛИК ЭСЕМ ДА ИССАЧА ДЖОРГЪА

Татлы ётюрюкге алданады халкъ,

Кертисин айтханны уа – талайды.

Демейди: «къарагъа – къара, акъгъа уа – акъ»,-

Къул къауумну адети алайды.

Кериллик эсем да, Иссача, джоргъа,

Къоймазма айтмай тюзюн а.

Ётюрюк къошулса назмугъа-джыргъа,

Джукъгъа тергелмез поэтни сёзю да.

Акъ сёз Хакъ сёзден келгенин

Унутхан кюн – ёледи шайыр.

Тюз иннет, тюз сёз, тюз иш –

Джангыз аладанды хайыр.

Келечи кертисин айтханды халкъгъа,

Къыйынына уа – андан – табханды хакъ:

Исса файгъамбарны асдырыб джоргъа,

Варрава мурдарны бошлатханды халкъ.

Халкъымдан не бек къалса да кёлюм,

Табарыкъ эсем да халкъымдан ёлюм,

Ёллюкме къоруулай халкъымы:

Кёк – борч этгенди шайыргъа аны.

Дуния малгъа къул болгъанла тюл,-

Файгъамбарладыла юлгю бизге.

Зулму, ётюрюк боллукъдула кюл,

Къартлыкъ, ёлюм да джокъду Сёзге.

Сёз болгъанды ауалда, алда,

Бизден да къаллыкъды Ол.

Аны ышыгъында-джарыгъында

Бизни Кёкге чыгъарлыкъды джол.

КЮТЮПХАНЕ

«Локъман афендини дин китабларын ёгюз арбала бла ташыб, ара межгитни тёгерегине къаладыла. Китабланы кёблюгюн андан бил, мазаллы межгитни къабыргъалары кёрюнмей къалгъан эдиле. Ара межгит деб, эл межгитге айтама, ол заманда тийре межгитле да бар эдиле, хоу, хар тийрени кесини межгити. Сора Локъман афендини да келтирдиле да, эки мыртазакъ эки къолундан къаты тутуб, джукъгъа тебмезча этдиле, китабларына уа, петеген къуюб, от салдыла. Къараб къарагъынчы, китабла да, межгитни агъачы да джандыла.

Мен олсагъатда акъыл-балыкъ болгъан джаш эдим да, кесимчала бла арлакъда сюеле эдим. Эл бары да алайда эди. Бизни къатыбызда НКВД-ни бёлюмюню башчысы, партия организацияны секретары, эл Советни тамадасы, прокурор, мен танымагъан талай чынлы да бар эдиле. Локъман афенди, мазаллы адам, къартлыгъын джангыз акъ сакъалы билдире эди, тамагъын бошлаб, къычырды: «Китабха, межгитге от салгъанла, барыгъыз да отда кюериксиз!». Сора, аны тыяргъа кюрешген эки мыртазакъны да сюйреб, отха кириб кетди. Ол иш алай терк болду – барыбыз да симсиреб къалдыкъ.

Бираздан а, халкъ алай гюрюлдеди – чауул ычхыннганча. Къайсы эсе да, «бу иймансызланы атаргъа керекди отха» деб, бизни къатыбызда чынлыланы кёргюздю. «Къулакъ юзюллюк болса, чыпчыкъ аягъындан» дегенлей, халкъ тебди. «Тохтагъыз, джамагъат, къан джаудурургъа тебрегенсиз» деб, адамланы тыя башлады Ожай хаджи, ёзге бу кёзюуде чынлыланы бири, герохундан атды да, джууукъда бир джашны къаблады. Башхала да ачдыла от. «Элни тебгени къыйын» дегенлей, энди чамланнган халкъны киши тыялмады. Алайдагъы чынлыланы, чынсызланы да – халкъны тутуб, къурутуб барыучуланы барын – тутуб, отха быргъаб чыкъдыла.

Андан сорамы? Кърал бизге джетдирген азабны, къой, айтмайым. Олсагъатда, башхалача, таугъа, чегетге чыгъыб кетмегениме тутмакъда кёб кере сокъураннганма. Тутмакъда уа джыйырма бла беш джыл тургъанма. Менича, тутмакъда аллай бир туруб, сау къайытхан, хазна адам джокъду. Ёзге, Локъман афендини хайырындан, ол джолдан сора, Китаб, межгит кюйдюрген тохтагъан эди. Власт да ангылагъан болур эди, халкъны динин хыликке этиу къоркъуулу болгъанын...». Къарт Хаджи-Дауутну (джандетли болсун) 1970-чи джыллада айтханларындан. (Лайпанланы Билалны «Къазауат» романындан)

Тургъаныча турады хар не.

Джангыз , джанады кютюпхане.

Китабланы отха тамызыкъ

Этген адам – пасыкъ не джазыкъ.

Хапарсызла́ дуниядан-ахыратдан

Турлукъ тюлдюле артха бир затдан.

Багъалатмагъан Къаламны, Келямны,

Аярыкъ тюлдю халкъны, адамны.

Таныгъан кюнюнде къара,

Джангыдан туугъанды дуниягъа адам.

Сёзден-Китабдан джангыргъанды ол.

Кертиге ачылгъанды джол.

Сёзню-Китабны этсе уа харам,

Бола джаныуар, бола хайуан,

Кеси кесинден бошарыкъды адам,

Чынгылдан кетерикди адам.

Китабла кюйгенча отда,

Кюерикдиле адамла артда.

Келлик палах кёрюнсе кёзге,

Тёппе тюклерим туралла ёрге.

Къалай сакъланыргъа боллугъун Отдан

Хапар айтхан китабланы

Адамла (адамламы?) атдыла отха,

Ётюрюкге санаб аланы.

...Тургъаныча турады хар не.

Джангыз джанады кютюпхане.

Дуниядан тюб боллукъ халкъ,

Унутур не болгъанын Хакъ.

Сёзню-Китабны кёрмей сыйын,

Палах келтирир башына джазыкъ.

Кеси чырылдаб джанарыкъ отха,

Китабланы этер тамызыкъ.

Адам улуну тарихи, джазыуу...

Ийнанмагъаннга – бары да – не?

Тауушсуз къычырыкъ эте,

Къуугъун-хахай эте,

Адам улуну сагъайтыргъа кюреше,

Анга от салгъанны

Дагъыда отдан сакъларгъа кюреше,

Джанады-кюеди кютюпхане.

Палахны аллында шошду хар не.

Поэзия – дуады эмда намазды; Поэзия – бетди эмда ауазды.

Поэзия – динди эмда тилди; Поэзия – джерди эмда Кёкдю.

Поэзиядан къуралгъанды чексиз уллу да, чексиз бурху да.

Поэзия – Ташды, Терекди; Поэзия – Хауады, Кёкдю.

Ол джашайды джюрекде да, тёгерекде да, Джерде да, Кёкде да.

Эки дунияны да кёрген Табигъат Кёздю ол.

Кёкден – джюрекге, джюрекден Кёкге айтылгъан

Керамат Сёздю ол.

Кёздю, Сёздю – Ёздю ол.

Поэзиядан узакъ эмда джууукъ – джети къат Кёкдю джангыз.

Кёкден эннген Сёзден уллу Поэзия джокъду.

Эм уллу поэт ол Сёзню иесиди.

Кёкле да, Джер да, алада болгъан бары да –

Аны назмуларыдыла.

Джашау да, ёлюм да, тирилиу да – Анданды.

Эм уллу поэтге – махтау!

Аны ёлюмсюз поэзиясына – махтау.

Хакъ сёзге, Акъ сёзге махтау.

ТЕРЕКЛЕДЕ ДА БАРДЫЛА ПОЭТЛЕ

Терекледе да бардыла телирекле,

Чегетден айырылыб, тик къаягъа ёрлегенле.

Чынгылны эрнинде джашайдыла ала,

Поэтлеге ушайдыла ала.

Кёкге айланыб къыладыла намаз.

Энгишге къараб, бередиле ауаз.

Арасында Джер бла Кёкню

Кёргеним сайын Терекни

Бир тюрлю сезим кючлейди джюрекни.

Белги келсе джети къат Кёкден,

Джаным айырылыб тёнгекден,

Къанатлыча, учарыкъды ары.

Тебресе уа арыб,-

Ол Терекге къонуб, солурукъду.

Талай соруу да сорлукъду:

Не табдынг чыгъыб къаягъа,

Башынгы къоюб бораннга, къайгъыгъа?

Ол джууаб этерикди:

«Къыйналсам да, джууукъма Кёкге».

Къуру адамлада тюл,

Терекледе да бардыла поэтле.