Бас қайғы. Жан сақтаудың амалы, әрекеті. Басымен қайғы

Қайғы – болған оқиғаға немесе нәрсеге күю, қасіретпен мұң-шер шегу, көңілдің түсіп мұңаю сезімі; бір нәрсені жасаудағы машақатты әрекет. Ол мынадай етістіктермен тіркеседі: (қайғы) басты, жеді, тартты, шекті, шақты, батты, шекті. Дерт, зар, қасірет, мұң, шер сөздері арқылы қос сөз жасайды.

Жоғарыдағы сөздерге сөзікте берілген түсіндірмелер – қарапайым, алғашқы, жалпы түсініктер. С.Р.Сүгірбекованың анықтауынша бұл түсінікте сөздің ұғымдық құрылымының кейінгі даму үрдісі толық бағдарланған, олардың барлық мағыналарының эмбрионы. «Концепт–1 впервые проявляется тогда, когда человек на оснований первичного представления об объекте действительности дает имя этому объекту, но еще имеет сложившегося мнения о нем. Концепт–1 не оформлен в ментальный образ, не развернут в понятие, поэтому и является «неуловимым мельканием в умственном кругозоре» [42, 20б]. Сонымен, қуаныш – 1, қайғы – 1 қуаныш – 2, қайғы – 2-ге дейін дамып, әр контекстте керекті мағынаны беріп отырады. Екінші деңгейдегі концептілерді сипаттаудың, талдаудың орасан көп жолдары мен тәсілдері бар.

Зерттелетін концептілердің құрылымының негізі ретінде келесі концептуалды белгілердің топтары алынады: «кеңістіктік» (жоғары/ төмен ), «уақыт», «сындық», сыртқы келбет, ауа райы, витальді (тіршілік иесіне тән) қасиеттердің болуына, жас мөлшеріне байланысты, зооморфты, отқа, сұйықтыққа, санаға, жүрекке байланысты белгілері, жұмбақ ретінде көрінуі.