«Дүсмәт урта гомуми белем мәктәбе» Бәйрәмнәр бәйләме Мамадыш 2016

Ясый ул төрле бизәк.

Ул үзе шундый зирәк.

Марҗый

Сорыдыр үзе,

Үткендер теше.

Урманда йөри,

Бозаулар эзли.

Микулай. Әй, моны да белмәскә. Бүре бит ул. (Егетләр, кызлар көлешәләр)

Марҗый. И-и, син бит үзең бүре Микулае, белмәскә.

Нинук. Туңгансыз да бугай , җегетләр, җавапларны да тиз таптыгыз, керегез инде, җә.

Ибай. Безне кертми тордыгыз торуын. Без табышмакларны белдек, ә без сезгә хәзер мәкальләр әйтәбез, беләсез микән. Кая үзем беренче әйтим әле: Эш сөйгәнне…

• 
  Ил сөяр. (Хор белән кызлар әйтәләр)
  

• 
  Шул ашамый.
  

• 
  Уйнарга ярый.
  

• 
  Шуны урырсың.
  

• 
  Кар ява.
  

1.Биек тауның башларында

Утырып уйлар уйладым.

Утырып уйлар уйлар өчен

Үскән икән уйларым.

Начтук. Минем йөзек бит бу.

2. Сибелә чәчем, сибелә чәчем

Сибелсен тарамагыз

Чумдым хәсрәт күлләренә

Дусларым, аралагыз.

Зуя. Белеп чыкмаса да була иде бит инде бу җыр миңа. Күңел ачканда…

3.Биек тауның башларында

Үсеп утыра мәтрүшкә

Син дә миннән артык түгел

Аягың кәкерүшкә.

Җәгүр. Кая барсаң да шул кәкре аяк инде минем.

4. Аклы ситса күлмәкләрне

Оста тегүче тегә.

Без яр сөюче түгел

Көнләштерүче генә.

Марҗый. Җәгүрне сөймәгән килеш котыртып йөргән идең бит, шуңа инде бу җыр.

5. Башым авырый башлады

Башым авырый башлады

Башым авырый, катарсың, дип

Сөйгән ярым ташлады.

6. Бакчалары түтәл – түтәл

Арасыннын кош үтәр

Бу гомерләр үтеп китәр

Яшь чакларга ни җитәр

Лидук. Минем йөзек, минеке.

7. Тәлинкә төбе ватык ла

Тәлинкә төбе ватык

Кесәңә ислемай тыгып

Кызлар эзләргә вакыт.

Әндери. Вакыт икәнен беләм дә, миңа карамыйсыз бит үзегез.

8. Аклы ситса күлмәгеңне

Кидең дә мени әле

Такыр басу ябалагы

Килдең дә мени әле.

Микай. Әй, таптыгыз инде тагын җыр. (күңелсезләнеп кала)

9. Алын алырсыз әле

Гөлен алырсыз әле

Күп кызларны сайлап йөрсәң

Ялгыз калырсың әле.

Ибай. Калмам, курыкмагыз. Марпага булса да өйләнермен.

Ылыйза. Утырып та ардырды , әйдәле Зуя үзебезнең керәшен биюен биеп алыйк әле. “Тыкрыклы” уены уйнала.

Үксүнә. Кызлар, егетләр , әйдәгез әле парлашып басып “Тыкрыклы” җырлы – биюле уенга.

1.Исемнәре Анныйдыр

Аның бар ашаганнары.

Прәнник белән манныйдыр.

Куш: Ай – ли плакат,

Пичәйт итәләрме?

Әллә синең ярың белән

Гуляйт итәләрме?

2.Әбинең сарафаны

Менә шушы була инде

Мич асты тараканы.

3.Ки әле галушыңны

Ки әле галушыңны

Бер кычкырып җырла әле

Яратам тавышыңны.

4. Очты китте давылга,

Нинди чибәр кунак кызы

Килгән безнең авылга.

5.Син мени, килдең мени,

Ах, былбыллар булсам дисең,

Син былбылдан ким мени?

6.Китә казлар юл башлап,

Кемнәрнең китәсе килсен

Туган илләрен ташлап.

7. Агыйдел кичтең мәллә,

Бик сөйкемле күренәсең

Дарулар эчтең мәллә?

8.Америка калагы,

Берсе озын, берсе кыска

Ыштаныңның балагы.

9.Исемнәре Сандыра ла,

Исемнәре Сандыра.

Кемнәрең бар, кемнәрең юк,

Кемнәрең сагындыра.

10.Китәләр кыр казлары,

Белмәгәннәр белеп торсын

Без керәшен кызлары.

(Нардуганнар керә)

Начтук. Кызлар, сәгать ничә суң әле ул? Безне нәнәйләр кайда диләр микән?

Ибай. У-у-у, сәгать соң икән бит инде. Таң әтәчләре кычкыра түгелме суң?

Әтәч кычкырган тавыш ишетелә.

Микай. Иртә бит әле, кая соң булсын. Утырыйк әле. (Тышта ат тавышы ишетелә)

Нинук. Әнә, нәнәйләр дә кайтты. Таралышыйк, җегетләр, кызлар.

Бергәләшеп тезелеп басып җырлыйлар:

Әй, бакылдый үрдәк. әй бакылдый

Су төбендәге вак таш өчен.

Әй, дускайларым, мин сезгә әйтәм

Ташлашмаек алла хакы өчен.

Әй, бакылдый үрдәк. әй бакылдый

Күлләрдәге сулар кипкәнгә.

Рәхмәт инде бездән хуҗаларга

Безне чакырып кунак иткәнгә.



Белмәмешнең могҗизалы төше

(Компьютерның төп җайланмаларын өйрәнүгә класстан тыш чара)

компьютерны белүнең, информацион технологияләр куллануның хәзерге

тормышта кирәклегенә төшендерү;

табигатькә сакчыл караш тәрбияләү.

Мәктәпләрдә азапланып,

Баш катырып йөргәнче,

Ычкыныйм әле урамга

Кеше-кара күргәнче.

Кулымдагы тубымны

Рәхәтләнеп чөярмен.

Укытучым ачуланса,

Чирләдем мин, диярмен.

Атаклы футболчы булсам,

Нәрсәгә ул компъютер.

Мин керткән голны санарга,

Басып торыр арбитр.

(Кирлемән агач артында качып тыңлап тора, сөенеп, кулларын чәбәкли)

Кирлемән. Әһә, тагын укырга яратмаучы бер ялкау, кире малай дәрестән качкан. Мин Кирлемәнгә мондый малайлар булганда уйнарга дуслар табылып тора. Кая, эндәшеп карыйм әле. Әй, малай, кил минем янга, бергә уйнарбыз.

Малай. Кара, минем сыман дәрестән качып йөрүче тагын бер малай килеп чыкты бит әле монда.Әй,син кая? Кил. Үзе чакыра, үзе кача, менә кызык! Үзе әллә нинди сәер, таныш та түгел. Берәр кунак малай дисәң дә инде...

Кирлемән ( качып йөргәннән соң). Менә мин, әйдә уйныйбызмы?

Малай. Син кем соң?

Кирлемән. Минме? Мине дә белмисеңме? Тыңла әле алай булгач. (Кирлемән җырлый )

Танышыйк әле әйдә,

Мин буламын Кирлемән.

Синең ише малайны мин

Эзли идем инде күптән.

Малайларны кирелеккә

Өйрәтүе рәхәт иде.

Хәзер менә әллә нинди

Икенче заман килде.

Кире малай, кире малай

Кире малай Кирлемән.

Синең ише ялкауларны

Киреләтеп табам ямь.

Җә, уйныйбызмы инде футбол? Әйдә, капкага басасыңмы, әллә тибәсеңме?

Малай. Әй лә, уйныйсым килми башлады әле нишләптер, бир монда тупны.

Кирлемән. Менә инде, киреләнә дә башлады. Хәзер инде син миңа кирәк түгел, икенче малай табарга кирәк. Кая кызык итим әле үзен, урманга алып кереп адаштырыйм. (Кычкыра-кычкыра йөгерә, артыннан малай бара, адаша. Ул урман аланында өй күрә һәм шунда керә)

Малай. Нинди җиргә алып килде бу мине Кирлемән.? Әй, кая син? (өй янына килеп чыга) Кара әле, монда да кеше яши микәнни? Урман каравылчысының өе микән соң бу? Керим әле, берәр кеше юк микән. (Шүрәле балалары кайсысы компъютер артында, шүрәле кызлары олы энәләр тотып, бәйләп утыралар,Убырлы идән себерә)

Малай. Исәнмесез!

Убырлы. Исән, исән, бик исән. Фу, кеше исе килә, әллә кеше баласымы соң бу?

Малай. Ә-ә-ә сез кемнәр буласыз соң? Сез кеше түгелмени?

Шүркә. Юк, без Шүрәле балалары. Ә бу безнең әниебез Убырлиянка – урман гүзәле, өебезнең бизәге.

Шүрәлеләр җырлыйлар:

Урманның хуҗалары без – Әтиебез Былтыр дусты,

Шүрәле балалары. Әниебез убырлы.

Шүркә, Шүрик, Шүрәлия, Әгәр безгә дус булсагыз,

Шүрәлинә бар әле. Җырлагыз безнең җырны.
Кысылган бармагы белән

Әти бик озак йөрде.

Тукай әкиятен укып,

Акыл безгә дә керде.

Укыйбыз без җыеныбыз

Шүрәле мәктәбендә.

Өйрәнәбез компъютерны,

Беләбез һәммәсен дә.

Шүрия.

Карурманга бармас идем,

Барсам, адашмас идем.

Әгәр бүген кайтып җитсәм,

1 гном

2нче гном

Компьютерның бер өлеше,

Тотсаң, учка сыеп бетәм.

Экранда бөтен нәрсәне

Кирәк икән – күрсәтәм.

Малай. Русчасы мышка инде, татарчасы тычкан буладыр. Информатика дәресендә шуның белән генә уйнап утырам да инде мин.

Тычкан. Җавабың дөрес. Менә сиңа сукмак, шул сукмактан туп-туры урман авызына килеп чыгарсың, ә аннан инде авылың күренеп тора.

Малай. Рәхмәт. тычкан дус. (китә башлый, выжылдап, себеркедә Шүрәле керә)

Шүрәле. Тукта, тукта, көт әле мине.

Малай (куркып кала) Монысы нинди әкәмәт инде тагын? Себеркегә атланган Убырлы дисәң, мөгезе бар. Шүрәле дисәң, себеркегә атланган. Аптыраш...

Шүрәле. Аптырама, дускай. Мин Шүрәле Бармаккысылганович булам. Җыелыштан кайтып керүгә, өйдәгеләр синең турыда сөйләделәр дә, тукта әле, минем ярдәм кирәк булмас микән дип, хатынның себеркесенә атланып очтым гына. Күрәм, син инде үзең дә урманны чыгып җитә язгансың, молодец.

Малай (тыйнак кына). Тырыштым инде.

Шүрәле. Безнең урман компъютерлаштырылган бит. Әнә, агач башында кош ояларын күрәсеңме? Гап-гади оялар дип уйласаң, син ялгышасың, алар безнең күзәтү камералары. Синең һәр адымың безнең экранда күренеп тора.Без алар ярдәмендә урманга килгән башка кешеләрне дә күзәтә алабыз. Урманыбызга куркыныч янаса, хәзер чарасын күрәбез.Менә минем кулымдагы әйбернең исемен әйтсәң, үзеңә бүләк итәрмен дип алып килгән идем. Белсәң- синеке. Белмәсәң – безнеке. Бөтендөнья албастылар җыелышыннан бүләк итеп бирделәр, иң соңгы моделъ.

Малай. Кая, кая, карыйм әле... Ә-ә-ә, бу компьютерның башы, мие дип аңлаткан иде укытучыбыз, шулдыр әле бу. Минем мондыйны күргәнем юк иде әле.

Шүрәле. Кая, бу бит пик моды. Соңгы моделъ, шту син. Бөтен информация шушында туплана инде. Әйе, компьютерның мие бу: система блогы дип атала. Җә, молодец, бир бишне.Мә, бүләгеңне тот. Ә хәзер әйдә утыр, апаңның “Мерс”ына, өеңә хәтле булмаса да , авыл башыгызга илтеп куям. Я юлыңда тагын берәресе очрап, башыңны бутар. Киттек!

Малай (йокысыннан уяна) Ә кая соң минем бүләгем? Ә-ә-ә, төш кенә булган ахрысы бу. Әле ярый төш кенә булган, ой-яй-яй, нәрсәләр генә күрмәдем?! Тизрәк мәктәпкә чабарга, информатика дәресенә өлгерергә кирәк. (Сумкасын алып, мәктәпкә чыгып йөгерә)

Бергә җыр:

Җир табышмагы кызыклы, Компьютерсыз яшәп булмый

Галәм серләре тирән. Бу катлаулы дөнъяда.

Бу хакта күп белү өчен Аны белү кирәк икән

Информатика өйрән. Хәтта кара урманда.

Компьютер кирәк врачка,

Кирәк диңгезчегә дә.

Хисапчыга, кибетчегә.

Өйләр төзүчегә дә.


Канат сыдыру өмәсе

Максат: керәшеннәрнең онытылып барган йолаларын яңарту, халык авыз иҗаты белән

танышу.

Сәхнәдә Марпа әби ялгызы, үз-үзенә сөйләнә.

Кодай җан биргәнгә җүн биргән бит ул. Узган ел ике ана каз калдырып, бер биби дә чыгармыйча, җәй буе затсызланып ялгызы җөргәннәрие. Берсен күршем Бәчкә Кәтерие белән алыштырып, берсенең башын ук бетергәнием. Ходайга мең шөкер, бер анага да

12 биби чыкты, берсе дә югалмыйча, исән-сау үстеләр. Узган елда Чаллыдагы кызларым Начтук белән Галә кайтты, күршеләрем чакырганны да көтеп тормыйлар, рәхмәт төшкереләре, кереп тә җиттеләр. «Каз өмәсе» дә ясап куйдык. И, аның күңеллелекләре. Кәҗәсе түгел, мәзәге кыйбат, диләрме әле. Ул эшләгәндә күз иярми, ул җырулары тагын... яшь чаклар искә төшеп китте. Рәхмәт җаусын Святый Тынга, изге Кодайга. Җырлый-җырлый йолкыганны күрәдер. Майлары тамып, авызда эреп тора. 12 биби әз түгел, эш соң бетте. Менә каурыйларын сыдырасы бар. Шуңа күрә кич утырырга бер сылтау да булыр, эш тә эшләнер дип, күрше кызы Марҗыйга эндәшкән идем, Марпа түти, иптәш кызларыма да эндәшимме суң, дигән була. Үткен дә инде үзе, нәкъ ут борчасы. Кызлары булгач, җегетләре килми каламы суң инде? Җарар, җәш чакларны искә төшереп бер утырырбыз ичмасам. Марпаларда “Җон өмәсе” булган, вәт шәп булган, дип сөйләсеннәр әле. Сер итеп кенә әйтәм, Гөргөри җизнәгезне, юк җомышны бар итеп, Ташлыярга җибәрдем. Барып кайт, бөтен кардәш-ыруның хәлен белеп кайт, дидем, хи-хи-хи.

Тыштан җыр тавышы ишетелә.

Ай аллакаем гынам, киләләр дә түгелме суң? Менә телеңә салынып утырсаң. Кунакларыма самару да куймый утырам бит.

Килер юлларыма каратып.

Сезләр көттегезме җан атып,

Безләр килдек сезгә яратып,

Минем аякларым җылынып китә,

Ак оегым тартып кигәнгә.

Минем җан гынаем җылынып китә,

Сез дусларым килеп кергәнгә.

Ел гынае имин булсае.

Еллар урынына ел тулсае,

Безнең гомеребез булсае.

Тарта гына тарта тарыктым.

Ел тәүлеге бигрәк инде озын,

Көтә генә көтә зарыктым.