Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| 94
§ 15. Риторикалық этос бұйымын келтiруге, немесе тыңдармандардың өзгерiсiне сондай күйде бағытталған. Реалистiк пафос сал жiберушi «мен» немесе сөздiң алушысы «мұрат»- пен ара қатынаста қалыптасады. Бұл айтылған сөз реалистiк пафоспен өте ақырын пайдалана білу керектігін бiлдiредi, өйткені оның жасампаз мүмкіндіктері шектеулі. Риторикалық эмоция (жеке пафос) жалпы пафостың бағыты нақты жағымды немесе терiс құндылыққа бағыт болып саналады, мысалы: отан сүйгiштiк, махаббат, батылдықты, жанашырлықты, біліп үйрену, сенімді. Сотта жеке пафос теріс бағытта жиi болатынын ерекше сызып көрсету қажет. Және де, әдетте тыңдарманның айыпталушыға деген айыптаушымен оятылатын ызалығы және соған деген қорғаушымен оятылатын (жанашырлық емес) аяушылық сезімі қашан да зиянды болып саналады. Аристотельдің заманынан бері соттағы сөз сомдаумен мақсаттары – олар әділеттілік және қоғамның қамы өзгерген жоқтығын есте сақтаған жөн. Не ызалық, не аяушылық оған жетектемейді! Сот риторикасында нормативтiк тарабы абсолюттiк рөл атқарады. Сондықтан-да құқықтық сөзқуарлық үшiн әдептiлiктiң ұғымы өте маңызды. Ашық дәрісханада дәйектілік тек қана сөз сомдаумен үшін жауаптылықты бөлісе алуға әзірлік және бір-біріне сенім арта алатын жағдайда мүмкін болатын ынтымақтастықты көздейді. Сондықтан риторикалық этосты ритордың тыңдармандарға оған сенім арту негізін беретін сөз сапасының көрінісі есебінде түсінуге болады және де риторға әдептi болуға түрткi болатын қасиеті. Көпшіліктің ашық этикасының дәйектілігі ритормен және тыңдармандармен бірдей дәрежеде түсінілетін нормалармен байанысты және де олардың көзқарасы бойынша қалай ашық жариялы сөйлеу болса, солай қарым-қатынас қатысушысы есебінде бағаланады. Норма – бұл қызметті орындаушы қағида немесе ереже. Норма нақты әрекетті немесе тәжірибені жинақтайды, қоғам үшін мәнді санаттарды өзінде көрсетеді сол жерде ол қалыптасатын, айқындалған әрекет кейіпін ұсынатын, тәжірибені және санаттарды бағалайды. Нормалар (шамалар) әркелкі пішінді жолдармен көріністеніп және тұжырымдалады: әрекет нәтижесіне алдын-ала жазулықтың, тыйымдардың, ұсыныстардың, бағалаудың, бағыттамалардың нысанына қарай бағытталу. Нормалар (шамалар) ойдың маңызды нысаны және мәдениеттің негіздемесі болып табылады. Нормалар (шамалар) қалыптастыратын тәжірибеге қатынасы бойынша олар ақыл қадағалаушылық немесе алдыналық (априорлы), дүрегей және аралас түрлерге бөлінеді. жүктеу/скачать 2.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|