Әжинияз атындағы Нӛкис мәмлекетлик педагогикалық институты
жүктеу/скачать 4.15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АМИР ТЕМУРНИНГ БУНЁДКОР ҲУКУМДОР СИФАТИДАГИ ФАОЛИЯТИ М.Ш.Рахмонова ЎзМУ 3-курс талабаси
| Adabiyotlar:
1.Schritte international 1.Deutsch als Fremdsprache.–Heuber Verlag, Deutschland 2003. 2.Tangram 1B Deutsch als Fremdsprache. –Ismaning, Deutschland 2002. 3.Usmanova G., Mansurova G., Ishankulova N. Deutsh- Uchebniknemetskogoyazika. Tashkent 2003 АМИР ТЕМУРНИНГ БУНЁДКОР ҲУКУМДОР СИФАТИДАГИ ФАОЛИЯТИ М.Ш.Рахмонова ЎзМУ 3-курс талабаси Буюк саркарда ва давлат арбоби Соҳбқирон Амир Темур жаҳон тарихида ўчмас из қолдирган шахслардан биридир. У XIV асрнинг иккинчи ярмида Маворауннахр ва унга туташ ҳудудлардаги халқларни муғуллар зулмидан озод этиб, маказлашган давлатга асос солган. Шу билан билан бирга, адолат меъзонларига таянган ҳолда мамлакатни бошқаришдаги моҳирона сиѐсати ва иш юритиш усуллари мана орадан етти асрга яқин вақт ўтган бўлса ҳам моҳиятан мукаммаллигини йўқотмай келмоқда. Амир Темурнинг фаолиятини юксак баҳолашда унинг қилган бунѐдкорлик ишлари, айниқса, меъморчилик ва шаҳарсозлик маданияти тараққиѐтига қўшган ҳиссаси алоҳида ўрин тутади. Буни бизнинг давримизача етиб келган тарихий манбалардаги маълумотлар ҳамда Шаҳрисабз, Самарқанд, Тошкент, Туркистон (ҳозирги Қозоғистон Республикаси ҳудудида жойлашган шаҳар) каби тарихий шаҳарларда барпо эттирган тарихий обидалар орқали билиб олишимиз. Амир Темур Мовароуннаҳр ҳокимятни ўз кўлига олган дастлабки кунларданоқ мамлакатда ободончилик, қурилиш ҳамда бунѐдкорлик ишларига катта эътибор қаратиб давлат сиѐсати даражасига кўтаради. Буни унинг бунѐдкорлик ишларида ўз шиорига айлатириб олган тузукларида кўришимиз мумкин. Масалан, ―Қай бир жойдан бир ғишт олсам, ўрнига ўнг ғишт қўйдирдим, бир дарахтни кестирсам, ўрнига ўнта кўчат экдирдим‖ [А.Муҳаммаджонов: 3; –Б. 17.]. деган сўзлари бунинг ѐрқин исботидир. Шу билан бирга, Амир Темур ўз давлатида кўплаб меъморий иншоотларини барпо этишда ҳомий ҳукумдор сифатидаги фаолиятини, унинг ҳар бир зафарли воқеани, севинчли ҳодисани муҳташам меъморлик обидаси барпо этиш билан нишонлаш одати бўлганлигида ҳам кўриш мумкин. Амир Темур топшириғига кўра барпо этилган иншоотларнинг улуғвориги сиѐсий соҳадаги вазифалардан бири эди. Мазкур ҳолат Шаҳрисабздаги Оқсарой пештоқига битилган ―Агар бизнинг қудратимиз ва кароматимизга шубҳа қилсанг, шак келтирсанг, қурдирган иморатларимизга қара!‖ деган ѐзувда ўзининг аниқ ифодасини топди [А.Муҳаммаджонов: 3; –Б. 157 17.]. Шунингдек, у биргина Самарқандда эмас, Мовароуннаҳрнинг бошқа шаҳарлари, қолаверса бутун салтанатда амалга оширилган қурилиш, ободончилик ишлари беқиѐс аҳамият касб этди. Амир Темур салтанат пойтахти бўлган Самарқанд ва бошқа шаҳарларни обод этишга эътиборини қаратиб, ўзининг бунѐдкорлик борасидаи амалий ишлари ҳақида ―Ҳар бир шаҳарда масжидлар, мадрасалар, хонақоҳлар қуришни, йўловчи мусофирлар учун йўл устига работлар бино қилишни, дарѐлар устига кўприклар қуришни буюрдим‖, яна бир ўринда Амир Темур бу гапларини давом эттириб, ―Яна амр этдимки, катта-кичик ҳар бир шаҳар, ҳар бир қишлоқда масжид, мадраса ва хонақоҳлар бино қилсинлар, фақиру мискинларга лангархона (мусофирхона) солсинлар ва уларда ишлаш учун табиблар тайинласинлар. Ҳар бир шаҳарда дорул-аморат (ҳукмдор саройи) ва дорул-адолат (адолат саройи) қурсинлар!‖ [Амир Темур жаҳон тарихида: 1.; – Б. 146.] дея таъкидлаб ўтади. Амир Темур томонидан қурдирилган меъморий ѐдгорликлари хусусиятига кўра, бир қисми жамият маънавий ҳаѐтида муҳим рол ўйнаган диний эътиқод масканлари ва у билан боғлиқ бўлган бинолар яъни диний мактаблар, мадрасалар, мақбаралар ҳамда масжидлардан иборат бўлиб, улар деярли ҳар бир шаҳару қишлоқларда бўлган. Иккинчи қисм бунѐдкорлик ишлари ўз авлодлари ва маънавий раҳнамоларининг номини абадийлаштиришга мўлжалланган бўлган. Уларга мисол қилиб, Туркистонинг Ясси шаҳридаги Аҳмад Яссавий ва Тошкент шаҳри атрофидаги Занги Ота мақбаралари айтиш мумкин. Учинчи бир қисми эса, юрт ободончилиги, иқтисодий тараққиѐтга ѐрдам берувчи боғ-роғлар ва иншоотлар эди. Уларга катта-кичик шаҳарларида бозорлар, хонақоҳлар, кутбхоналар, карвонсаройлар, кўриклар ва бошқа иморатлардан иборат бўлган[U.Qoraboyev, G‗.Soatov: 4.; –B. 93.]. Бундай Амир Темур даври меъморчилик намуналарининг ўзига хос хусусиятларидан бири уларда қадимги Шарқ халқлари меъморчилик унсурлари уйғунлигидан моҳирона фойдаланилган. Соҳибқурон даври меъморчиликда улуғворликка фақат миқѐс ўлчови билан эришилмайди. Агар темурийлар даврида бунѐд этилган айрим обидалар, масалан, Шаҳрисабздаги Оқсарой, Самарқанддаги Бибихоним масжиди, Шоҳизинда узлатгоҳи ва шу кабилар ўзларининг кенг кўлами- миқѐси билан кишини ҳайратга солса, бошқалари ўзининг ўта нафислиги, нозик ифодаси, атроф-муҳит билан уйғунлиги орқали катта аҳамият касб этади[С.Аскарходжаев, М.Бобохонов. 2.; –Б. 192-193.]. Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Амир Темур ва темурийлар даври меъморчилиги, бунѐдкорликги ва шаҳарсозлиги ўзининг улуғворлиги, нақшларининг сержилолиги ва Шарқ меъморчилик усуллари қоришмасидан моҳирона фойдаланилганлиги билан бошқа минтақа ва бошқа даврдаги иншоотлардан ажралиб туради. Мустақилликдан кейин Амир Темур ва темурийлар даври меъморчилик анъаналарига мос равишда бунѐд этилган Тошкентдаги Темурийлар тарихи давлат музейи, Самарқанд яқинидаги Имом 158 ал-Бухорий ѐдгорлик мажмуаси мисолида юқоридаги фикримизнинг исботини кўришимиз мумкин. Бундай меъморий обидаларни бунѐд этиш уста ва меъморлардан катта билим ва маҳорат талаб этган. жүктеу/скачать 4.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|