Мемлекеттің экономикалық потенциалын пайдалану эффектілігі

Экономикалық потенциалды эффектілігі мәселесі экономикалық теорияның негізгі мәселелерінің бірі.Бұл мәселенеің мәні - ресурстардың сиректік және шектік шартында халықтың шектеусіз қажеттіліктерін қанағаттандыруын қамтамасыз ететін жолары мен тәсілдерін анықтау.Қоғамдық өндірісэффектілігің мәселесі екі аспекті бар: мақсаттық және ресурстық.

Мақсаттық эффектілік қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесін және даму деңгейінің көзқарасынан қоғамдық өндірістің сапалы сипаттамасы болып табылады.

Ресурстық эффектілік қоғамдық өндірістің , өндірістің факторларының комбинациясы, қолдағы ресурстарды қолдануды рационалды ұйымдастыруды көрсетеді.

3.Экономикалық потенциалдың жағдайын және деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер

Ұлттық экономикалық потенциалдарды бағалау үшін әлемдік экономикалық салысытру тәжірибесінде келесі көрсеткіштер қолданылады:ВВП көрсеткіші, табиғи ресурстар көлемі, еңбек ресурстарының саны мен сапасы; базалық және инфроструктуралық салалар дамуының деңгейі, ғылыми-техникалық потенциалдың жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер.

ВВП

Мысал Ресейде 90жылдары ВВП 52 %-ке қысқарды.Әлемдік ВВП-да Ресей долясы 5 %-тен 1990жылы 1.2 %-ке 1999жылы азайды. Ресейде ВВП абсолютті мөлшерінің азаю халықтың жан санына ВВП-ң өндірісінің төмендеуімен жүрді. 1999жылы бұл көрсеткіш 3500 долларды құрады, бұл өндірісі дамыған әлемдік елдерге қарағанда 5-7 есе аз.

1.Мемлекеттің экономикалық потенциалы, оның сипаттамасы және құрамы

2. Мемлекеттің экономикалық потенциалын пайдалану эффектілігі

3.Экономикалық потенциалдың жағдайын және деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер

4.Табиғи ресурстар

5. Еңбек ресурстары

6.Ғылыми-техникалық потенциал

Ұсынылатын әдебиет

1.Черныш Е.А. Прогнозирование и планирование в условиях рынка. М:ПРИОР, 1999. – с.18-36.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 414-429

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

4. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с. 121-123.
Дәріс 7.Демографиялық дамудың болжау және жоспарлау

1.Елдің демографиялық дамуын оқудың мазмұны мен мәні

2.Демографиялық болжауды әзірлеу, оның сатылары және уақыттық көкжиегі

3.Демографиялық дамудың факторлары мен көрсеткіштері

Демография – осы процестіің қоғамды-тарихи келісілуі кезінде халықтың

ұдайы өндіріс тің заңдылығы жөніндегі ғылым.

Демографиялық болжау - фактылық құрылым және бар немесе ұсынылатын туу және әртүрлі жастағы өлім , сонымен қатар миграция тенденциясы негізінде әлемнің , аймақтың, елдің немесе оның бөлігінің халықтың күтілетін саны мен жыныс жастық құрылымының есебі.

Демографиялық болжау кезінде өмір сүрудің орташа ұзақтығы, үйлену және ажырасудың қатынасы, үйленудің орташа жасы, еңбекке қабілетті және қабілетті емес жаста болудың халықтың бөлініп орналасуы, еңбек істеуді бастаудың және зейнетке шығу уақыты белгіленеді және т.б.

Елдің әлеуметтік экономикалық дамудың базалық шартының құрамына демографиялық жағдай ерекше орын алады.

Халықтың санының өсуі территорияны игеру деңгейіне әсер етеді.

Әлеуметтік экономикалық дамуға халықтың сапасы да әсер етеді.

Демографиялық болжауды әзірлеу бірнеше сатыларда жүреді:

Бірінші саты – аналитикалық.Оның мазмұны- болжау периодының басына елдегі, аймақтағы демографиялық жағдайды талдау, аяқталған периодта қоғам дамуының демографиялық нәтижелерін бағалау, болжау мнді көрсеткіштерімен салыстыру, елдегі демографиялық дамуы кезінде диспропорциялар мен жағымсыз тенденцияларды анықтау.

Екінші саты – мақсатты. Демографиялық болжаудың мақсаттар құрамы анықталады. Екі мақсат тобы бар:

1 топ- аяқталған периодтағы елдің демографиялық дамуында пайда болған мәселелер шешіледі.

2топ –болжаланатын периодта демографиялық алдын ала өзгерілер шарттарын анықталған мақсаттар.

Үшінші саты – есептік.Оның мазмұны болжау көрсеткіштер жүйесіне негізделеді.

Демографиялық болжау -әртүрлі уақыт периодына әзірленеді:

-қысқа мерзімді- 1-ден 10 жылға дейінгі период

-орташа мерзімді – 10-нан 20 жылға дейін

-ұзақ мерзімді – 25-тен 50 жылға дейін.

- аса ұзақ мерзімді – 50 жылдан артық.

Тиімді 20жылға дейінгі период.

3.Демографиялық дамудың факторлары мен көрсеткіштері

Факторлар құрамы 2 топқа жіктеледі:

1 топ объективті факторлар құрады;

2 топты көп болса да, аз болмада әсерін басқаруға болатын факторлар құрады.

Әр фактордың әсері жекелей есептеледі, содан кейін барлық факторлардың қосынды әсері анықталады.

Болжау көрсеткіштер құрамында ең маңыздылары мыналар: болжау периодының жылдары бойынша елдің халық аны, санның өсу темпі, халық құрылымы, динамикасы, еңбек потенциалы, халықтың экономикалық потенциалы, халықтың тұтынушылық потенциалы,халықтың өмірлі қоры.

Халықтың болжау саны тууға, қайтыс болуға, халық құрылымына, жас отбасыға мемлекеттің жәрдемге байланысты.

Қайтыс болу динамикасы медициалық қызмет ету, аз қамтамасыз етілген халыққа әлеуметтік қорғау, еңбек ету интенсивтілігіне және жағдайына, экологияға байланысты.

Көшу интенсивтілігіне жұмысқа тұру мүмкіндігі, көшуге психологиялық дайындығы, адаптациялануына байланысты.

Халықтың еңбек потенциалы-экономикалық мүмкіндігін көрсететін көрсеткіш.Ол үшін еңбек ету ұзақтығын білу керек.

Ұрпақ ұзақтығы 30 жыл,әке мен бала жасының айырмасы.

Еңбек ету теориялық ұзақтығы орташа 44 жас еркекке, 39 әйелге.

Халықтың тұтынушылық потенциалы сатуға арналған және арналмаған тауар көлемін көрсетеді, болжау периодында.

Экономикалық және тұтынушылық потенциалдар айырмасы халық өмірінің экономикалық эффектілігін көрсетеді. Оның мазмұны – өмірлік еңбек ету кезінде жасалатын үстеме өнім. Халықтың өмірлік қорының көрсеткіші болжау периодында әлеуметткі-экономикалық жағдайда әртүрлі жас топтарына және барлық халыққа өмір сүруге мүмкінболатын жылдар санын анықтайды.Ол әртүрлі жас топтар халқының өмір сүрудің орташа ұзақтығын әр контингент санына көбейтіндісі арқылы есептейміз.

1.Елдің демографиялық дамуын оқудың мазмұны мен мәні

2.Демографиялық болжауды әзірлеу, оның сатылары және уақыттық көкжиегі

3.Демографиялық дамудың факторлары мен көрсеткіштері

1.Черныш Е.А. Прогнозирование и планирование в условиях рынка. М:ПРИОР, 1999. – с.18-36.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 414-429

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

4. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с. 121-123.
Дәріс 8. Ұлттық қауіпсіздік болжауы

1 Ұлттық қауіпсіздік түсінігі

2.Елдің экономикалық қауіпсіздігіне қауіп

3 Ұлттық қауіпсіздік қамтамасыз ету және болжау

1 Ұлттық қауіпсіздік түсінігі

Халықтың әлеуметткі-экономикалық дамуының басты шарты- ұлттық қауіпсіздік.

РФ үшін ұлттық қауіпсіздік деп РФ егемендік ұстаушы және биліктің жалғыз көзі ретінде көп ұлтты халықтың қауіпсіздігі.

Ұлттық қауіпсіздік қамтамасыз ету Ресей қызығушылығын қорғау деген сөз.

Ресейдің ұлттық қызығушылығы деп- экономикалық, ішкі саясаттық, әлеуметтік, халықаралық, ақпараттық, әскери, шекаралық, экологиялық сфераларда жеке тұлғаның , қоғамның, мемлелекеттің балансталған қызығушылығының жиынтығы.

Қызығушылықтың 3тобы бар: жеке тұлғаның , қоғамның, мемлелекеттің.

Жеке тұлғаның қызығушылығы конституциялық құқық пен еркіндікті реализациялау,жеке қауіпсіздік беру, физикалық, рухтық, интелектуалдық дамуын, өмір сапасын, деңгейін жоғарлату.

Қоғамның қызығушылығы демократияны беріктеу, құқықтық, әлеуметтік мемлекет құру, қоғам келісіміне жету, ел дамуы мәселелерін шешуде азамат белсендігін жоғарлату.

Мемлелекеттің қызығушылығы мемлекет территориясын,еркіндігін, конституциялық құрылысын қорғау, саясат, экономика, әлеуметтік тұрақтылық, заңды сақтау.

2.Елдің экономикалық қауіпсіздігіне қауіп

Біздің елдің ұлттық қауіпсіздігіне қауіп 90 жылдардан басталды, негізгі қауіптер:

- экономика және әлеуметтік сфераның көбісі өндіріс шаруашылық қызметінің масштабы азаюы,

-құрылымдық диспропорция көбею

-ішкі және сыртқы қарыздың өсуі

-ғылылми-техникалық және технологиялық қысқару

-Қоғамның әлеуметтік дифференциясы тереңдеуі

-өндіріс тәуелсіздік деңгейі азайды

-Аймақтың әлеуметткі-экономикалық дамудың біркелкі еместігі дамуы

-халық депопуляциясы

-экономика криминализациясы

3 Ұлттық қауіпсіздік қамтамасыз ету және болжау

Қауіпсіздігіне қауіп пайда болу себептері, факторлары аныталады, олардың мониторингісі жасалады және әсері болжаланады.

Мемлекеттік мониторинг –ел ұлттық қауіпсіздігін сипаттайтын көрсеткіштер динамикасын бақылайтын ақпараттық-аналитикалық тұрақты істейтін жүйе.

Мониторинг және болжау негізінде мемлекет ұлттық қауіпсіздігін беріктеу үшін факторларға әсер ету механизмін жасайды.

Ол әлеуметт ік экономикалық процестердің көрсеткіш-индикаторларының шек мәнін белгілейтін критерий мен параметрлерді қосады.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

1 Ұлттық қауіпсіздік түсінігі

2.Елдің экономикалық қауіпсіздігіне қауіп

3 Ұлттық қауіпсіздік қамтамасыз ету және болжау

4Мемлекеттік мониторинг

1. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с. 121-123.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 414-429

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

1 Экономикалық өсу, өлшемі, факторы

2 Әдістері мен модельдері

3 Экономикалық өсу, көрсеткіштерін болжау бағасы

Экономикалық өсу деп халық шаруашылығының функциялауының нәтижесінің сапалы және санды өзгерісідеп түсінуге болады.Ол физикалық өрнекте (физикалық өсу) де, және де құндық өрнекте де өлшенеді (құндық өсу).

Біріншісі сенімді өйткені инфляция әсерін алып тастауға болады, бірақ ол универсалыд емес, әр түрлі өнім өндірісі үшін есептеу қиын.

Екіншісі жиі қолданылады, бірақ оны инфляциялық өзгерістерден тазалау қиын.

Макроэкономикалық деңгейде экономикалық өсу динамикасының басты көрсеткіші мыналар:

-жалпы ішкі өнім көлемінің өсуі (ВВП) немесе ұлттық табыс (НД)

-ВВП және НД өсу темпі халық жан санына санағанда

-тұтастай өнеркәсіптік өндіріс өсу темпі, халық жанына негізгі салалар бойынша.

Экономикалық статистикада экономикалық өсу динамикасын зерттегенде өсу темпі мен өсу кезінде (прирост)темпі қолданылады.

өсу темпі=(ВВП t /ВВП t -1)100%

өсу кезінде (прирост) темпі=(ВВП t -ВВП t -1)/( ВВП t -1)100%

Экономикалық өсу факторлары.

Экономика ғылымында өндірістің 3 фактор теориясы жайылды, бастаған оны Ж.Б.Сай.Өнім құнын жасау үшін еңбек, жер және капитал пайдалынады.

Қазір өндірістік факторларға:

- еңбек

-жер

-кәсіпкерлік қабілет

-ғылыими техникалық прогресс

2 Әдістері мен модельдері

Болжау үшін факторлық модельдер қолданылады, онда өсу кезіндегі (прирост) өнім немесе оның абсолютті шығарылуыбір немесе бірнеше факторларға байланысты .Ең тиімді макродеңгейде Кобба-Дуглос өндіріс функциясы түріндегі екі факторлы модель(капитал және еңбек).

Ал толығырақ өрнектейтін экономиклық өсудің көпфакторлық моделі .Онда 23 фактор ескерілді: еңбекті пайдаланудың өсу кезіндегі (приросты), өнімділіктің өсуі, НТП, капитал шығыны, жұмысшыларлың білімі және квалификациясы және т.б

Американ Э.Денисон есептеуінше 1929-1982жж периодында ВНП приростына нақты үлес қосқан факторлардың мынаны құрады:

• 
  еңбекті пайдаланудың өсу кезіндегі (приросты)-32 % ВВП
  
• 
  еңбек өнімділіктің өсуі-68 % ВВП;
  

Экономистер Р.Солоу(Нобель премиясы), , біздің отандастар ФедоренкоНП, Фельдман ГА, Анчишкин АИ, ЧерниковДА.

90 жылдары біздің елде және шетелде әлеуметткі-экономикалық даму болжауы әзірлеуге тырысты, бірақ ол тез ескіріп отырды кризиске байланысыты.

1 Экономикалық өсу, өлшемі, факторы

2 Әдістері мен модельдері

3 Экономикалық өсу, көрсеткіштерін болжау бағасы

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 414-429

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105
Дәріс 10. Ғылыми-техникалық прогрессті болжау

1 ҒТП мәні, периоды, концепциясы

2 ҒТП болжаудың міндеті, әдісі

3 ҒТПприоритеттік бағыты, даму болжау бағасы

ҒТП –шаруашылық өмірде жаңа білім мен жетістіктерді ашып және қолданып үздіксіз және күрделі процес.

ҒТП өз дамуында 3 сатыдан өтті:

1саты –XVIIIғ аяғы мен –XIXғ басы бірінші өндірістік революция. Ғылыми негізде машиналық өндіріске көшу

2саты - XIXғ аяғы мен–XXғ басы екінші өндірістік революция. Машина негізінде өндіру, өндірістің энергетикалық негізі өзгерді, техника негізінде ғылымның дамуы, автоматизацияға көшу, жаңа сала құру.

3саты – үшінші өндірістік революция XXғ ортасы., ҒТР–ға дейін даму.

ҒТПүш формада жүзеге асты:Эволюция, революция, комбинирленген.

2 ҒТП болжаудың міндеті, әдісі

ҒТП инновациялық цикл негізінде өтеді.Ол бірнеше сатылардан тұрады:фундоментальді және ізденіс зерттеуі, қолданбалы зерттеулер, технико-экономикалық әзірлемелер, тәжірибелі өндіріс, өндірісті дайындау, сериялық өндіріс, жаңа еңгізулердің пайдалануы және ескіруі.

Фундоментальді және ізденіс зерттеуі табиғаттың, қоғамның, адам ойының әлі зерттелмеген заңдылықтарын ашудан, жаратылыс ғы2ымы және қоғам процестерінің даму объективті құбылыстар мен тзаңдылықтарды анықтау, зерттеу, жүйелеуден тұрады.

Қолданбалы зерттеулер нақты облыста фундоментальді және ізденіс зерттеуі нәтижелерін пайдалану жолдарын, техникалық мүмкіндігін, әлеуметткі-экономикалық эффектілігін зерттейді.

Технико-экономикалық әзірлемелер ең перспективалы конструкторлық, технологиялық, жобалық, және экономикалық әзірлемелерді таңдауды қарастырады.

Тәжірибелі өндіріс бұйымның бірінші үлгілерін немесе олардың түйіндерін әзірлеуден тұрады.

Өндірісті дайындау кәсіпорынның реконструкциялау және құрылысыының ең маңызды объектілірін таңдау және негіздеуден, еңбек және материалдық ресурстарды үлестеу, инвестициямен қамтамсыз ету, кәсіпорынның реконструкциялауын және жаңа кәсіпорынның құрылысын тез құру жолдарын анықтау.

Сериялық өндіріс жаңа техника, технология, материалдар енгізу, өндіріс эффектілігін жоғарлату, шығарылатын өнім сапасын жоғарлатудан тұрады.

Эксплутация сатысында жаңа техника өндірістік немесе жеке қолдануға түседі.Өнім моральдік және физикалық ескііруден кейін сериялық өндіруден және эксплутациядан алынады, сөйтіп жаңа енгізудің өмірлік циклі аяқталады.

Фундоментальді және қолданбалы зерттеулерді болжау жүйелік анализ және синтез ді, сарапшы бағалау әдісін, сценарий жазу, «мақсаттар бәйтерегін» салу жолымен жүзеге асырылады.

Технико-экономикалық әзірлемелер сатысында болжау кезінде салааралық баланс, «шығын-шығыс» және т.б әдістері қолданылады.

Тәжірибелі өндіріс, өндірісті дайындау, сериялық өндіріс, жаңа еңгізулердің пайдалануы және ескіруі сатысында болжау кезінде сарапшы бағалау әдісін, факторлық анализ, имитациондық әдіс қолданылады.

РФ Үкіметімен келесі ғылым мен техника дамуының приоритеттік бағытыбекітілді:

• 
  Фундоментальді зерттеулер
  
• 
  Ақпараттық технология және электроника
  
• 
  өндіріс технологиясы
  
• 
  жаңа материалдар және химия өнімдері
  
• 
  тірі жүйе технологиялары
  
• 
  транспорт
  
• 
  жаңармай және энергетика
  
• 
  экология және табиғатты қолдану.
  

1 ҒТП мәні, периоды, концепциясы

2 ҒТП болжаудың міндеті, әдісі

3 ҒТПприоритеттік бағыты, даму болжау бағасы

1.Черныш Е.А. Прогнозирование и планирование в условиях рынка. М:ПРИОР, 1999. – с.18-36.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 414-429

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

4. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с. 121-123.
Дәріс 11. Қоғам өндірісінің құрылымының дамуын болжау, жоспарлау

1 Қоғам өндірісінің құрылымы, құрамы, факторы,элеметтері

2 Қоғам өндірісінің құрылымы болжау

3 өндіріс құрылымының сатылары ,көрсеткіштері, әдістері

Ел экономикасы көптеген макроэкономикалық элементтерден тұратын және бір бірімен тығыз байланыты күрделі жүйе. Сол элементтердің өзара қатынасы экономикалық құрылым болып табылады. Сонымен қатар барлық халық шаруашылық пропорциялар өрнегі, немесе өнідірістік сфера қамтыған бөліктің.

Қоғам өндірісінің құрылымы келесі топтар пропорциялары түрінде көрсетілуі мүмкін:

-ұдайы өндіріс пропорциясы

-сала аралық пропорциялар

-сала ішілік пропорциялар

-территориялық пропорциялар

-сыртқы экономика пропорциясы

-материалд-заттық пропорциясы

-құндық пропорциялар.

Құрылымдық саясат.

Құрылымдық саясат – қоғам өндірісінің немесе оның жеке звеноларын дамуының приоритетті бағыттарын негіздеу, таңдау, реализациялау, және олардың қатынасы.

Өз кезегінде болжау нәтижелерін шығару кезінде келесілерді қамтамасыз ету керек:

-соңғы өнім құрылымы мен динамикада қоғам қажеттіліктерісәйкес болуы.

-қоғам өндірісінің эффектілігін жоғарлатуды қамтамасыз ету, құрылымды, техникалық деңгейді және өнім номенклатурасын өзгерту арқылы.

-ғылыми-техникалық саясатты реализациялау.

-салалық комплекстерді және құрылымын дамутуда прогрессивті пропорциялары сақтау

-еңбекті, специялизацияны және кооперлеуді жақсы бөлу.

3 өндіріс құрылымының сатылары ,көрсеткіштері, әдістері

1 саты – болжау периодының басында құрылған құрылымға, оның әрбір түріне, әр пропорцияға анализ жасау, құрылым деформациясын анықтау,пайда болу себептерін анықтау.

2сатыда құрылымдық өзгеру бағытын, құрылым деформациясын болдырмауды анықтайды.

3сатыда әр пропорцияға әсер ететін факторлар жиынтығы анықталады, әр қайсысының әсер ету дәрежесі, пропорция сипаттамасына факторлардың қосынды әсері есептеледі.

4 саты құрылымдық болжау көрсеткіштеріне түзетулер жасалады.

Болжау кезінде келісілген көрсеткіштер жүйесі қолданылады: жеке, комплексті және құрама.

1 Қоғам өндірісінің құрылымы, құрамы, факторы,элеметтері

2 Қоғам өндірісінің құрылымы болжау

3 өндіріс құрылымының сатылары ,көрсеткіштері, әдістері

1.Черныш Е.А. Прогнозирование и планирование в условиях рынка. М:ПРИОР, 1999. – с.131-147.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 96-116

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

4. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с. 152-
Дәріс 12 Әлеуметтік даму және өмір деңгейі болжау және жоспарлау

1Көрсеткіштер және болжау жүйесі әлеуметтік даму және өмір деңгейі болжау және жоспарлаудың

2Әдістер мен модельдер әлеуметтік даму және өмір деңгейін болжау және жоспарлаудың

3 Жағдайы және болжау бағасы әлеуметтік даму және өмір деңгейі болжау және жоспарлаудың

Халық тұрмысын сипаттайтын әлеуметткі-экономикалық маңызды категориясы - өмір сүру деңгейі.

Әлеуметтік даму және өмір сүру деңгейін болжаудың жалпы кезектілігі:

І Өмір сүру деңгейін жоғарлатуды құру гипотезасы

ІІ Жеткен өмір сүру деңгейін анализдеу

Негізгі көрсеткіштер:

-әлеуметтік-демографиялық көрсеткіштер

-еңбек жағдайы

-халық табысының жалпы құндық көрсеткіштер

-денсаулық жағдайы

-тағамдық өнім мен тауар халықтың қолдану көрсеткіштер

-үй жағдайы

-білім көрсеткіштер

-мәдениет көрсеткіштер

-қоршаған орта жағдайы

-халықтың жинағаны.

ІІІ Болжау әзірлеу

2Әдістер мен модельдер әлеуметтік даму және өмір деңгейін болжау және жоспарлаудың

Әдістер: сарапшылар бағалау әдісі, экономикалық анализ әдісі, нормативтиі әдіс, баланстық әдіс, экстополяция әдісі, экономик-математикалық моделдеу әдісі, корреляционды-регрессионды анализ әдісі, экспоненциалды тегістеу әдісі және т.б.

Негізгі моделдер:

-минималды-рационалды қолдану құрылымы

-тұтыну үшін ресурстардың макроструктура және көлем динамикасы

-жеке және индивидуалды қолдану көлем динамикасы

-үй құрылысының өсу динамикасы

-халықтың табысы және шығысы дифференциалдық балансы.

Өмір сүру деңгейінің көрсеткіші –халық табысы.Оның негізгі құраушы бөліктері еңбекақы, жекеменшік және кәсіпкерлік табысы,әлеуметтік төлемдер.

1Көрсеткіштер және болжау жүйесі әлеуметтік даму және өмір деңгейі болжау және жоспарлаудың

2Әдістер мен модельдер әлеуметтік даму және өмір деңгейін болжау және жоспарлаудың

3 Жағдайы және болжау бағасы әлеуметтік даму және өмір деңгейі болжау және жоспарлаудың

1.Черныш Е.А. Прогнозирование и планирование в условиях рынка. М:ПРИОР, 1999. – с.147-169.

2. Статегическое планирование. Под. ред .Уткина Э.А. М.:Экмос, 1999.- с. 76-134

3. Прогнозирование и планирование в условиях рынка.Под.ред Морозовой,М.:ЮНИТИ-ДАНА, 1999, -с.75-105

4. Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015годы. – Правительственный бюллетень, № 3, 2003.- с.152-156


Дәріс 13 Аймақтың әлеуметті және экономикалық дамуын болжау және жоспарлау

1 Аймақтық шаруашылық және а ймақтық экономика

Аймақтық шаруашылық республика, аймақ, облыс, автономды округ территориясында орналасқан кәсіпорын, ұйым, орын ведомстволық бағынышқажәне сала құрамына тәуелсізқұрылытын барлық шаруашылық, эконоикалық, өндірістік жәнеәлеуметтік комплекс болып табылады.

Аймақтық деңгейде реттеу объектілері болып: мемлекеттік меншікті прифитизациялау процесі; кәсіпорынды және халыққа салық салу; жергілікті бюджет құру; халықты әлеуметтік қорғау.

Соңғы жылдары мемлекеттік аймақтық саясат құру жұмыстары жүргізіліп жатыр.

Аймақтық саясаттың негізгі мақсаттары:

1 ҚР экономикалық, әлеуметтік, құқықтық және ұйымдастыру негіздерін қамтамасыз ету

2 бірдей минималды әлеуметтік стандарттар және халықтың тең әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету

3аймақтардың әлеуметткі-экономикалық даму шарттарын теңестіру

4қоршаған ортаның ластануын тоқтату, ластанудан кейінгі болған нәтижлерді ликвидациялау, аймақтың комплексті экологиялық қорғау

5стратегиялық маңызы бар айақтарды приоритеттік дамуы

6аймақтыңтабиғи-климаттық ерекшеліктерін максималды қолдану

7 жергілікті басқарудың құрылуы және кепілдігін қамтамасыз ету