Емтихан сұРАҚтары ғылым философиясының пәні. Ғылым мен философияның өзара байланысы ашыңыз
Эмпиристік және рационалистік танымды ажыратыңыз
жүктеу/скачать 45.79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 25.Ғылымның қоғамдағы орны мен қызметінің мәнін ашыңыз. 26.Г.Галлилейдің жаратылыстанудағы ғылыми жаңалықтарын талдаңыз.
- . Ғылымның бастауы. Ғылым және өркениеттің даму типтерін бағамдаңыз.
| 24.Эмпиристік және рационалистік танымды ажыратыңыз.
Рационализм (лат. ratio – «сана») – болмыс пен танымның негізгі ақыл-ой деп сенетін философиялық бағыт. Рационализм 3 түрге жіктеледі: 1.онтологиялық 2. гносеологиялық 3. этикалық рационализм Онтологиялық рационализм бойынша болмыс негізінде ақылды бастама жатыр, яғни болмыс о бастаған ақылды.Осынсымен рационализм – идеализмге ұқсап кеткенімен (мысалы, Платонның «таза идеялары»), басты айырмашылығы материяның (болмысты) идеяға қарағандағы біріншілігін және материяның (болмыстың) өзінде ақыл барын (болуын) мойындауында. Сондықтан, болмыстың қисындылығы мен ақылды ұйымдастырылғандығына сенетін материалистер (Демокрит, Эпикур, т.б.) – рационалистер. Гносеологиялық рационализмнің басты идеясы – «дүниені танып білетін бірден-бір құрал-адам ақыл-ойы» деген тұжырымда. Сондықтан гносеологиялық рационалистер бір жағынан ортағасырлық геология мен схоластика қарсы шықса, екінші жағынан эмпиристерге оппонент болды. «Білім-күш» девизін ұстанатын эмпиристер таным негізінде сезімділік тәжірибе жатыр деп сенді. («Сезімде болмаған нәрсе – ақылды болуы мүмкін емес»).Рационалистердің эмпиристерге қарсы қоятын дәлелдері: 1.ақыл сүзгісінен өткізілмеген сезім немесе тәжірибе танымға негіз бола алмайды;2.ақыл сезім мен тәжірибенің қатысынсыз-ақ өздігінен жаңа білім мен жаңалық бола алады, ол жаңалықтар кейіннен тәжірибе түрінде дәлелденуі мүмкін. Эмпиризм - таным негізінде тек сезім мен тәжірибе жатыр деген пікірді ЖАҚТАЙТЫН ФИЛОСОФИЯЛЫҚ бағыт. XVII ғасырдағы Англияда, одан кейінгі кезенде АҚШ-та кең тарады. Негізін қалаушы - Фр.Бэкон. Көрнекті өкілдері Т.Гоббс, Дж.Локк, Дж.Дьюн. Эпиристер райционалистермен дауласты. 25.Ғылымның қоғамдағы орны мен қызметінің мәнін ашыңыз. 26.Г.Галлилейдің жаратылыстанудағы ғылыми жаңалықтарын талдаңыз. Галилео айдағы тауларды ашты, Құс Жолы жеке Жұлдыздарға бөлінді, бірақ әсіресе замандастарын таң қалдырды ол тапқан Юпитердің төрт серігі (1610).Дүниетанымның жаңа түрінің, жаңа ғылымның негізін Галилей қалаған. Ол оны математикалық және тәжірибелі жаратылыстану ғылымдары ретінде құра бастады. Бастапқы алғышарт табиғатқа қатысты нақты пайымдауларды тұжырымдау үшін ғалымдар тек объективті - дәл өлшенетін қасиеттерді ескеруі керек, ал қабылдауға қол жетімді қасиеттерді субъективті және эфемерлік деп санамау керек деген дәлелді алға тартты. Тек сандық талдау арқылы ғылым әлем туралы дұрыс білім ала алады. Математикалық заңдарға тереңірек еніп, табиғаттың шынайы табиғатын түсіну үшін Галилео көптеген техникалық құралдарды - линзаны, телескопты, микроскопты, магнитті, ауа термометрін, барометрді және т.б. жетілдіріп, ойлап тапты. Ғалам туралы бұрынғы дедуктивті схоластикалық ойлар ондағы жеке тұлғасыз математикалық заңдарды түсіну үшін оны эксперименталды зерттеуге жол беруі керек еді. 27.Ф. Бэконның елестері мен эмпирикасын байыптаңыз. https://ppt-online.org/442644 28.И. Канттың жаратылыстанулық зерттеулерін саралаңыз. https://ppt-online.org/205272 30. Ғылым мәдениеттің ерекше сферасы болатынын көрсетіңіз 1. Ғылымның бастауы. Ғылым және өркениеттің даму типтерін бағамдаңыз. Ғылым дамуын тарихи кезеңдерсіз қарастыру мүмкін емес болғандықтан, 19 ғасырдың екінші жартысында арнайы ғылым тарихы ілімі қалыптасты. Ғылымның түпбастауының кезеңін анықтау да жалпы алғанда қиындық туғызатын мәселе болғандықтан, ол туралы мынадай әр түрлі көзқарастар қалыптасқан: ғылым адамзаттың пайда болуымен бірге, еңбек құралдарын қолданып, табиғатқа үстемдік жүргізе бастағаннан-ақ қалыптасты; 2500 жылдай бұрын Грек философиясы кезеңінде пайда болған; 400 жылдай бұрын жаратылыстану білімдерінің пайда болуынан, екі ғасыр бұрын позитивті ойлау машығының ықпалымен пайда болған. Екіншіден, ғылым дегенді анықтаудың өзі қиындықтар туғызады, ғылыми мен ғылыми еместі ажыратудың өзі қиындықтар туғызады, ғалымдар тарихи дамудың барысында да ғылымды анықтауда әр түрлі шешімдерге келіп отырған. Сондықтан да оның шығу тегін анықтау қиынға түседі. Сонымен қатар ғылым әр мәдениетте де әр түрлі қарастырылады. Мысалы, физиканың өзі әр түрлі деп айтуға болады. Антикалық мәдениетте физика денелердің тұрақтылығы, арабтарда алхимиялық, жаңа еуропада шексіз кеңістіктердің динамикасы. Математикаға, механикаға, медицинаға, астрономияға негізделген білімдер көне өркениеттерде қолданбалы сипатта болды. Гидротехникалар салуға, жалбарыну құрылыстарын, сарайлар, соғыс құралдарын тұрғызуға, күнтізбелер шығаруға, болашақты болжау мен емдеуге қызмет етті. Бірақ олар кей жағдайларда құпия ілімдер ретінде сақталды, қоғамдағы жоғары касталар немесе ата-аналары арқылы ұрпақтарға берілді. Мәселен, көне Үндіде сыртқы әлем алдамшы, негізгі адамның мақсаты тәндік ұмтылыстардан азат болу, сыртқы әлемді тану онша маңызды бола қоймады. Ежелгі Гректер кейбір ғылыми білімдерді шығыстан алды. Мәселен, Үшбұрыштардың бұрыштарының қатынасы туралы заң Пифагор негіздеген деп жеткізілгенмен, оны көне Мысыр, Үнді, Қытай елдері білген. Б.э.б 15 ғасырларда жазылған вайшешика ілімінде дүниенің атомдардан құралғандығы, няя ілімінде логиканың жалпы жобасы жасалған. Б.э.б 4-3 ғасырларды оны Демокрит, Аристотельдер ашқан болып саналып кеткен. жүктеу/скачать 45.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|