Әож 94(574. 1): 332 021(043) Қолжазба құқығында

2 Дахшлейгер Г.Ф. Маршрутом социального прогресса. – Алма-Ата, 1978.

3 Дахшлейгер Г.Ф., Нурпеисов К.Н. История крестьянства Советского Казахстана. – Алма-Ата, 1985. – 247 с.

4 Жумабеков Ж., Нурпеисов К. Аграрная политика важная составная часть деятельности КПСС. – Алма-Ата: Казахстан, 1975. – 88 с.

5 Маданов Х. Деятельность КПСС по осуществлению ленинской аграрной политики в Казахстане (1946-1975 гг.). – Алма-Ата: Наука, 1980. – 296 с.

6 Михайлов Ф.К. Совхозное строительство в Казахстане (1946-1970 гг.). – Алма-Ата: Наука, 1974. – 279 с.

7 Савосько В.К., Шамшатов И.Ш. Колхозное строительство в Казахстане (1946-1970 гг.). – Алма-Ата, 1974.

8 Шамшатов И.Ш. Колхозы Казахстана: развитие общественного хозяйства и его социально-экономические результаты (1946-1980 гг.). – Алма-Ата, 1985. – 252 с.

9 Тулепбаев Б.А. Социалистические аграрные преобразования в Средней Азии и Казахстане. – Москва: Наука, 1984. – 269 с.

10 Колодин Ф.И. Торжество ленинского плана социального преобразования сельского хозяйства в Казахстане. – Алма-Ата, 1971. – 132 с.

11 Кенжебаев М.Т. Коммунистическая партия Казахстана в борьбе за интенсификацию сельского хозяйства (1956-1966). – Алма-Ата, 1971. – 181 с.

12 Турсунбаев А.Б. Курсом интенсификации: Аграрная политика КПСС в Казахстане на этапе развитого социализма (1965-1982). – Алма-Ата: Казахстан, 1985. – 312 с.

13 Каражанов К.С. Сотрудничество республик в развитии сельского хозяйства Казахстана в 1946-1980 гг.: (историко-партийной аспект). – Алма-Ата: Рауан, 1990.

14 Аженов М. Изменения социально-классовой структуры Казахстана в процессе коммунистического строительства. – Алма-Ата, 1973.

15 Ишмухамедов А. Рабочий класс и научно-техническая интеллигенция. – Алма-Ата, 1977.

16 Капесов Н.К. Социальные изменения в составе сельскохозяйственных тружеников Казахстана. – Алма-Ата, 1977.

17 Соскин С.Н. О преодолении социально-экономических и культурно-бытовых различий между городом и деревней в период строительства коммунизма. – Алма-Ата, 1967; Соныкі. Социальная структура села и народное образование. – Алма-Ата, 1979; Соныкі, Кадры сельского хозяйства: подготовка в системе образования. – Алма-Ата, 1986.

18 Абдвахитов К. Развитие колхозного производства в ІV пятилетке // Уч. зап. КазГУ. Т.42. История КПСС. Вып. 2. – Алма-Ата, 1959. – С. 174-196; Бесбаев М. Из истории развития колхозов Казахстана в послевоенные годы (1946-1953 гг.) // Труды Алма-Атинского зоовет.института. Т.12. 1960. – С. 63-76.

19 Савосько В.К. Укрепление колхозов Казахстана (1950-1956 гг.) // Известия АН Каз.ССР. Серия обществ., 1970. – С. 21-32; Турсунбаев А.Б. Колхозное крестьянство Казахстан. – Алма-Ата, 1960. – С. 116-123.

20 Абдулпаттаев С. Коммунистическая партия Казахстана в борьбе за развитие животноводства (1946-1965 гг.). – Алма-Ата: Наука, 1976. – С. 171; Байшин А.А. Работа Коммунистической партии Казахстана по укреплению колхозного строя в послевоенный период (1946-1950 гг.) // Вопросы истории Компартии Казахстана. Вып. 8. – Алма-Ата: Казахстан, 1971. – С. 187-202.

21 Омарбеков Т. Қазақстан тарихының ХХ ғасырдағы өзекті мәселелрі. Көмекші оқу құралы. – Алматы: Өнер, 2003. – 552 б.

22 Исатаев Р.Колхозное крестьянство Казахстана в условиях развитого социализма. – Алма-Ата: Казахстан, 1977. – С. 156; Рыспаев К.Р. Интенсификация животноводства – веление времени. Из опыта партийного руководства развитием животноводства в 70-е – 80-е годы. – Алма-Ата: Казахстан, 1985. – С. 192; Турсунбаев А.Б. Курсом интенсификации: Аграрная политика КПСС в Казахстане на этапе развитого социализма (1965-1982). – Алма-Ата: Казахстан, 1985. – 312 с.

23 Кудайбергенов А. За высокую культуру села. – Алма-Ата, 1976; Соныкі. Дәулетке сәулет сай болсын. – Алматы: Қазақстан, 1989.

24 Боданов Ж.К. Малшы өміріндегі өркенді өзгерістер. – Алматы, 1975.

25 Кузембаев Н. Подъем материального благосостояния и культурного уровня сельского населения Казахстана. – Алма-Ата, 1964.

26 Гноевых В.П. Сила братского союза (Рабочий класс в борьбе Коммунистической партий за культурный подъем крестьянства Казахстана). – Алма-Ата, 1979.

27 Икенов А.И, Село еңбеккерлерінің мәдени-техникалық дамуы. – Алма-Ата, 1976.

28 Мадышев Б., Кожамкулов Т. Современное село: благосостояние и культура. – Алма-Ата, 1980.

29 Абжанов Х. Сельская интеллигенция Казахстана в условиях совершенствования социализма. – Алма-Ата, 1988.

30 Әбжанов Х. Қазақстан: тарих, тіл, ұлт. – Астана: Ана тіл – Ата тарих, 2007. – 272 б.

31 Рысбеков Т.З. Советы Казахстана. – Алма-Ата: Наука, 1988. – 151 с.

32 Маданов Х.М., Омарбеков Т.О. Историография аграрной политики партии в Казахстане // Историко-партийная наука в Казахстане ёНекоторые проблемы историографии. – Алма-Ата: Казахстан, 1988. – С. 102-134 (– 200 с.).

33 Берденова К.А., Иманбердина С.И. Аграрная политика тоталитарного государства как фактор кризисного состояния сельского хозяйства Казахстана. – Алма-Ата: Ғылым, 1994. – 142 с.

34 Аяганов Б.Г. Социально-экономическое и общественно-политическое развитие Казахстана с 1970 по 1990 год. // Автореферат дисс. д.и.н.: 07.00.02. – Алматы, 1995. – 36 с.

35 Мұхатова О.Х. Қазақстандағы XX ғасырдың 20-90 жылдарындағы аграрлық өзгерістер тарихнамасы. – Алматы: Ғылым, 1999. – 177 б. Соныкі. Қазақстандағы аграрлық өзгерістер тарихнамасы // Тар. ғыл. докт. ... авторефераты: 07.00.09. – Алматы, 1999. – 50 б.

36 Бримжаров Б.К.Социально-экономическое развитие аулов и сел Казахстана в 60-е – 80-е годы (по материалам западных областей). – Алматы, Гылым: 1996. – 188 с.

37 Бірімжаров Б. Батыс Қазақстан ауыл шаруашылығы 1946-2000 жылдарда (Оқу-әдістемелік құрал). – Орал: М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің баспа орталығы, 2006. – 244 б.

38 Байтілен С.А. Кеңес мемлекетінің Қазақстандағы аграрлық саясаты: ауыл шаруашылығындағы экстенсивті бағдар және дағдарыс (1965-1990) // Тар. ғыл. докт. ... авторефераты: 07.00.02. – Алматы, 2000. – 36 б.

39 Әліқұлов К.А. Қазақстан ауылдары мен селоларының 1946-1980 жылдардағы әлеуметтік жағдайы: тарихы мен сабақтары // Тар. ғыл. докт. ... авторефераты: 07.00.02. – Алматы, 2001. – 50 б.

40 Байсарина Қ.Қ. Қазақстанда ауыл шаруашылығының дамуы: тарихы және сабақтары (1946-1965 жж.) // Тар. ғыл. докт. ... авторефераты: 07.00.02. – Алматы, 2006. – 37 б.

41 Исибаева Е.И. Қазіргі Қазақстандағы аграрлық қатынастар және ауылдың әлеуметтік-экономикалық дамуы (1985-2006 жж.) // Тар. ғыл. канд. ... авторефераты: 07.00.02. – Алматы, 2007. – 30 б.

42 Сарсенов А.С. Қазақстан ауыл-селосындағы интеллектуалдық әлеуеттің қалыптасуы мен этномәдени дамуының тарихи тәжірибесі (1946-1991 жж.) // Тар. ғыл. докт. ... авторефераты: 07.00.02. – Ақтөбе, 2007. – 50 б.

43 Аман Ә.Б. Батыс Қазақстанның ауыл халқы: тарихи-демографиялық аспект (ХХ ғасырдың 20-80 жылдары) // Тар. ғыл. канд. ... авторефераты: 07.00.02. – Орал, 2009. – 30 б.

44 ҚРОММ. 1481-қор, 30-тізбе, 908-іс.

45 БҚОММ. 761-қор, 10-тізбе, 579-іс.

46 БҚОММ. 761-қор, 10-тізбе, 567-іс.

47 ҚРОММ. 1481-қор, 29-тізбе, 180-іс.

48 Сельское хозяйство Казахстана. – 1977. - № 8.

49 АтОММ. 194-қор, 10-тізбе, 714-іс.

50 АқтОММ. 153-қор, 5-тізбе, 145-іс.

2 Ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру тәжірибелері (Батыс Қазақстан өңірі бойынша). // Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті хабаршысы. Тарих сериясы. – 2007. – № 3. – 120-124 бб.

3 1965 жылғы аграрлық реформа негізінде Қазақстанда жаңа аграрлық саясат жолдарын қалыптастырудың көріністері. // Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті хабаршысы. Тарих сериясы. – 2007. – № 4. – 64-67 б.б.

4 1960-1970 жылдардағы Қазақстан ауыл шаруашылығының интенсивті факторларға бейімделуінің Батыс Қазақстан өңіріндегі кейбір көріністері. // Білім және ғылым – бәсекеге қабілетті Қазақстан құру жолында: халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Ақтөбе, 2007. – 379-381 бб.

5 Саяси партиялар және аграрлық мәселелер. // ХХ ғасырдың басындағы Еуразия кеңістігіндегі қоғамдық-саяси партиялар мен қозғалыстар: алғышарттары, сипаты мен сабақтары: халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Ақтөбе, 2007. – 167-169 бб.

6 ХХ ғасырдың 60-70 жылдарындағы Қазақстандағы ауыл тұрғындарының мәдени-техникалық дәрежесі, әлеуметтік өзгеруі мен кәсіби біліктілігі. // Педагогикалық білім беру ісі: тарихы және бүгінгісі: республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2007. – 212-216 бб.

В связи с этим перед исследованием ставятся такие задачи:

- определяя суть и содержание советской аграрной политики в период 1946-1980 гг., проанализировать основные результаты сельскохозяйственного производства Западного региона;

- выявить направления интенсификации и ее особенности в сфере в сельскохозяйственного производства в Казахстане;

- анализировать и оценить проведенные работы в Западном Казахстане по организационном направлении сельскохозяйственного производства;

- на основе архивных материалов исследовать материальное положение и культурно-техническую уровень сельского населения и выявить причину недостатки в обеспечении материально-технической базы сельскохозяйственного производства;

- проанализироваь проблемы социальной и трудовой активности сельского населения и подготовка кадров и их решения;

- определяя основные направления и противоречия сельской аграрной политики проведенные в этом периоде в республике, раскрыть причину недостижения высокого уровня качества сельскохозяйственного положения.

В исследовании автор ориентируется на теоретические положения и основополагающие выводы крупных и отечественных исследователей по проблемам аграрной истории советского Казахстана. Методом иссследования являются совокупность теоретико-методологических принципов и подходов: объективность, историзм, системный подход, сравнительный анализ, метод обобщения, логический метод. Методика исследования базируется в целом на сравнительно-сопоставительном анализе источников различного происхождения (исторических, архивных документов, статистических материалов, специальной литературы, материалов печати и т.д.).

Впервые на основе широкого круга источников архивного и статистического материала комплексно исследуется особенности советской аграрной политики в Западном Казахстане в 1946-1980 гг.

- в послевоенные годы положение в аулах и селах было очень тяжелым, в его экономическом, социальном и культурном развитии административно-командная система не выполнила обещание.

- в период 1946-1980 гг. аграрная сфера Казахстана продвигалась вперед, но конечная цель колхозов и совхозов – обеспечить страну продовольствием не дала результатов.

- достижения и недостатки в укреплении материально-технической базы сельского хозяйства выявлены всесторонне.

- были отмечены причины недостатки внедрении передовых опытов научно-технического прогресса в сельском хозяйстве и выявлены трудности и их решения в повышении культурно-технической квалификации труженников села.

Практическая значимость исследования:

Научные результаты и выводы, полученные в процессе исследования темы, могут быть использованы в практической деятельности в ходе учебного процесса и более глубокого усвоения студентами отечественной истории, а также при создании об обобщающих трудов по истории Казахстана, организации специальных курсов и семинарских занятий,.

По теме работы опубликованы 6 статей. Из них 3 в сборниках международных научно-практических конференции, а 3 – в журналах, рекомендованных Комитетом по контролю в сфере образования и науки МОН РК.

The given purpose is done by fulfilling the following tasks:

- defining the essence of Soviet agricultural policy in 1946-1980 years, to analyze the main results of West region agricultural production;

- to reveal intensification trend and its peculiarities in the sphere of agricultural production in Kazakhstan;

- to analyze and evaluate completed work in West Kazakhstan organizing agricultural production trends;

- to investigate material, cultural and technical condition of the rural population on archive material and to reveal the failure reasons on material and technical basis of agricultural production;

- to analyze the problems of rural population social and labor activity and preparation of personnel and their decisions;

- defining the main trends and contradictions of rural agricultural policy held this period in the republic, to reveal the failure quality analysis of agricultural position.

Methodological basis of the study:

The peculiarities of Soviet agricultural policy in West Kazakhstan in 1946-1980 years are complexly studied on the basis of sources, archival and statistic materials for the first time.

- the essence of held Soviet agricultural policy of Kazakhstan, and the quality failure in agriculture is revealed;

- the life in auls as well as economic, social and cultural development was difficult after World War II. The administrative-command system did not keep the promise;

- in the period of 1946-1980years the agriculture in Kazakhstan moved forward, but the final aim of collective farms to provide the country wit food gave no result;

- achievements and failures in consolidating material and technical base of agriculture were revealed thoroughly;

- the reasons of failure in involving of leading experiences of scientific and technical progress in agriculture and the difficulties wit their solution in upgrading the personnel in cultural and technical way were revealed.

The results of the research can be used in teaching home-land history as well as special courses and seminars.

Басуға 02.06.2010 ж. қол қойылды

090000, Орал қ., Сарайшық к., 34