Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының

150 
Әдебиеттер 
1. 
Сарсенбаев Т.Е. Теория и практика охраны прав и законных интересов беспомощных жертв преступления в 
досудебном производстве (по материалам Казахстана и России): автореф…д.ю.н.- М., 2005. – 52 с. 
2. 
Шестаков Д.А. Криминология: Новые подходы к преступлению и преступности: Противодействие преступности в 
изменяющемся мире: учебник. 2-е изд., перераб. и доп. / предисл. В.П. Сальникова. – СПб.: Издательство Р.Асланова 
«Юридический центр Пресс», 2006. – 561 с. 
УДК 34.096 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КЕДЕН ІСІН ЖАҢАРТУ ЖОЛДАРЫ 
 
Кулшарипов Н.-ЮМ-20-1рс тобының студенті 
Ергебекова А.О. – оқытушы, магистр 
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі теориялық тұрғыдан нығайтуды және құқықтық реттеу тетігін - кедендік 
құқықты қазақстандық құқықтың саласы ретінде қажет етеді. Кеден ісі саласындағы қатынастар көп салалы сипатқа ие, 
бұл оны құқықтың кешенді саласына жатқызуға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан 
Республикасындағы кеден ісі туралы" 1995 жылғы 20 шілдедегі № 2368 Заң күші бар жарлығы (бұдан әрі - жарлық) өз 
құрылысының құрылымы бойынша заңдық әр текті құқықтық материалды біріктіреді. Жарлықтың барлық бөлімдері 
өзара байланысты, олардың тараулары мен баптарын құрайтын басқа құқық салаларының нормаларының жиынтығын 
немесе олардың жеке нормаларын білдіруі мүмкін. Жарлықтың мазмұнына 16 бөлім, 62 тарау, 426 бап кіреді, өзгерістер 
жеке баптарға енгізілді. Кеден ісі туралы Жарлық қабылданған сәттен бастап екі жыл ішінде кеден органдары кеден 
заңнамасының жаңа ережелері бойынша белгілі бір жұмыс тәжірибесін алды. Бұл тәжірибені теориялық тұрғыдан 
нығайту үшін құқықтың кеден саласын әзірлеу қажет. Кеден құқығы және оның кеден ісіндегі орны құқықтың әрбір 
саласының құқықтық реттеудің өз мәні мен әдісі болады. Тиісті нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастар шеңбері 
құқық саласының мәні болып табылады. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы Жарлыққа сәйкес Кеден 
саясатындағы осы қоғамдық қатынастар кеден саясаты, тауарлар мен көлік құралдарын өткізу, кеден режимдері, 
кедендік-тарифтік реттеу, кедендік төлемдерді өндіріп алу, кедендік ресімдеу, кедендік бақылау, кедендік статистика 
және сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасы (бұдан әрі-СЭҚ ТН), кеден ережелерін бұзу, кеден ісі 
саласындағы қылмыстар және оларды қарау, сондай-ақ халықаралық-құқықтық ынтымақтастық салаларындағы 
қатынастар болып табылады. Олар Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы Жарлықта, 1991 жылғы 24 
желтоқсандағы кедендік тариф және баж туралы заңда қамтылған нормалармен ғана емес, сондай-ақ әкімшілік, 
қаржылық, азаматтық, қылмыстық, іс жүргізу және басқа да заңнама салаларының құқықтық нормаларымен реттеледі. 
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының кеден заңнамасында, Ресей Федерациясы мен ТМД мемлекеттерінің ұқсас 
заңнамаларындағы сияқты, кеден ісінің бастапқы ұғымы жоқ, бұл, сөзсіз, кеден құқығының негіздерін әзірлеудің 
теориялық аспектілеріне әсер етеді. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы қолданыстағы Жарлық өз ережелері 
бойынша Ресей Федерациясының Кеден кодексіне (1993 жылғы 18 маусым) және ТМД - ға қатысушы мемлекеттердің 
кеден заңнамаларының негіздеріне жақын, бұл, негізінен, құқықтық базаны біріздендіру, кедендік және кедендік емес 
заңнамаларды үйлестіру процестерін және тұтастай Кеден одағын қалыптастыру тетігін жеңілдетеді. Егер Қазақстан 
Республикасындағы кеден ісі туралы Жарлықтың 1-бабын негізге алсақ, онда Кеден ісі тауарлар мен көлік құралдарын 
кедендік шекара арқылы өткізудің, кедендік төлемдер мен салықтарды өндіріп алудың, кедендік ресімдеудің тәртібі мен 
шарттарын, кедендік бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа да құралдарын, сондай-ақ кеден 
органдары қызметінің ұйымдық-құқықтық негіздерін құрайды. Ресейдің Кеден кодексінен айырмашылығы, ҚР 
Жарлығының 1-бабында кеден ісі сыртқы және ішкі саясаттың бөлігі ретінде кеден саясатын жүргізуде атқарушы рөл 
атқарады. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі арнайы білімнің жеке саласын білдіреді және оны мемлекеттің 
әкімшілік қызметіне жатқызуға болады, оған уәкілетті органдар атынан Кеден саласындағы өзінің сыртқы және ішкі 
саясатын құқықтық және өзге де құралдарды пайдалана отырып және халықаралық міндеттемелерді сақтай отырып 
жүзеге асыру бойынша. Мемлекеттің монополиясы болып табылатын қызметі мәселелерінің бұл кешені кеден 
құқығының мәні болып табылады. Халықаралық заңнамада кеден саласына қатысты барлық жалпыланған 
Тұжырымдаманың жоқтығын ескере отырып, заң шығарушылар кеден ісі ұғымын енгізді, бірақ оның толық мазмұнын 
ашпады.
Құқықтық реттеудің мәні мен әдісін, көздерін, жүйесін ескере отырып, кеден құқығы қазақстандық құқықтың 
дербес саласы ретінде тиісті қатынастарды реттейтін және кеден ісі саласына белгілі бір ықпал ететін жалпы және 
ерекше институттар мен нормалардың жиынтығын білдіреді. Мұндай өзара әсер кеден заңнамасының ережелерін 
теориялық негіздеуден, ондағы мүмкін болатын олқылықтарды, одан әрі даму бағыттарын анықтаудан, заңнамалық, 
нормативтік (ведомстволық актілерді қоса алғанда) актілерді әзірлеу қажеттігінен тұруы мүмкін. Кедендік құқықтың 
Қазақстандық құқықтың саласы ретіндегі дербестігі оны басқа салалардан ажырату қажеттігін де негіздейді. Біріншіден, 
бұл әкімшілік құқыққа қатысты. Қазақстан Республикасында кеден ісі туралы Жарлық қабылданғанға дейін көптеген 
нормалар, әсіресе әкімшілік құқық бұзушылықтар, кедендік құқық бұзушылықтарға арнайы тарау берілген әкімшілік 
құқық бұзушылықтар туралы Кодекспен реттелді. Құқықтық реттелуі кеден заңнамасында өзіндік ерекшелікке ие 
болатын әкімшілік құқық саласына жатқызылуы мүмкін нормалардың болуы құқықтың басқа салаларының 
нормаларымен жиынтығында заң актісінің тұтастығын туғызады. Кеден құқығы қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу 
құқығымен де тығыз байланысты, әсіресе кеден ісі саласындағы қылмыстар, кеден органдарының анықтау органдары 
және жедел-іздестіру жұмысын пайдаланатын органдар ретіндегі қызметі сияқты бөлімдер бойынша. Кеден органдары 
қызметінің белгілі бір ерекшелігіне қарамастан, еңбек заңнамасы жалпы еңбек мәселелерін реттеуге, оларды 
зейнетақымен және басқа да әлеуметтік шешуге қатысты көптеген мәселелерді лауазымды адамдар мен басқа да 
қызметкерлерге қатысты реттейді. Кеден органдарының фискалдық қызметі, белгілі бір салықтарды қоса алғанда, 
кедендік төлемдер сияқты мәселелер бойынша кедендік құқық қаржы құқығымен және тұтастай алғанда салық 
заңнамасымен арақатынасқа ие.

151 
Жоғарыда көрсетілген қағидаттар даусыз болып табылмайды және өзгелерімен толықтырылуы мүмкін. 
Қазақстандық құқықтың басқа салаларына тән кедендік құқық қағидаты ретіндегі заңдылыққа келетін болсақ, Кеден 
органдарының негізгі міндеттері (Жарлықтың 11-бабы): Кеден ісі жөніндегі заңнаманың және Қазақстан Республикасы 
заңнамасының сақталуын қамтамасыз ету, азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғау болып табылады . және 
ұйымдардың кеден ісін жүзеге асыру кезіндегі құқықтары мен міндеттері. Кеден саясатын қамтамасыз ету ерекше 
өзектілікке ие болады, өйткені ол мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының ажырамас бөлігі болып табылады және 
Кеден ісі туралы Жарлықтың 2-бабында көрсетілген стратегиялық мақсаттарға ие. Кедендік құқық көздері құқықтық 
актілер болып табылады; заңнамалық және атқарушы органдар қабылдайтын, оларда кедендік құқық нормалары бар. 
Оларға Қазақстан Республикасының Конституциясын, Заңдарды, Президенттің жарлықтары мен басқа да шешімдерін, 
Үкіметтің қаулылары мен премьер-Министрдің өкімдерін, министрліктердің, мемлекеттік комитеттер мен 
ведомстволардың нормативтік актілерін, сондай-ақ кейбіреулері осы жұмыста келтірілген кеден ісіне қатысты 
халықаралық шарттар мен келісімдерді жатқызу қажет. 

жүктеу/скачать 5.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: