Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының

59 
деформациясы жіптің анағұрлым қарқынды бұзылуына ықпал етеді, ал ол әсерлер созылу деформациясына байланысты 
жіптің бүлінуін күшейтеді. Бүліну әсерлерінің қарқындылығы салдарынан негіз жіптерінің үйкелісі жартас, галев 
көзшелерінің және ламель секілді өзге де тең жағдайларда көлеміне байланысты қайтарма ығысу жіп негіздері және 
қайталануы осы орын ауыстыруларды көрсетеді. Қозғалыс мөлшері жолақтың көлеміне байланысты-оған тура 
пропорционал. Әсер ету саны арқау бойымен өндірілген тіндердің тығыздығына пропорционалды. 
Тоқыма станогының майыстырғышындағы негіз бен матаның салыстырмалы ұзындығының беткі жолақтың 
шамасына, беттің салдарынан негіздің тартылуінің өзгеруіне және арқау жіптің беткі қабатындағы негіз жіптерінің 
деформациясы жұмысының шамасына әсерін аналитикалық жолмен анықтаймыз. 
Егер бүкіл серпімді сабақтау жүйесінің қаттылық коэффициенті тұрақты болса, станокты толтырудағы негіз бен 
матаның қаттылық коэффициенттерінің салыстырмалы шамаларының беттік жолақтың мәніне өзгеруінің әсерін 
зерттейміз. Осы жағдайда[1] 
(
)
const
C
C
/
C
C
C
2
1
2
1
=
+
=
. (1)
Бұл теңдеуді С2 –ге қатысты шеше отырып, аламыз 
(
)
C
C
/
CC
C
1
1
2
−
=
(2)
Жылжыту жолағының мәнінің формуласын қойып С2, аламыз 
(
)
(
)
[
]
(
)
2
1
1
1
1
1
2
1
п
С
/
С
С
Р
С
С
/
СС
С
/
Р
С
С
/
Р
−
=
−
+
=
+
=
λ
. (3)
Алынған тәуелділікті талдау көрсеткендей (негіздің қаттылық коэффициенті матаның қаттылық коэффициентіне 
тең), беткі жолақ максималды мәнге ие. 1 - суретте станокты сабақтауда негіз бен матаның қаттылық 
коэффициенттерінің салыстырмалы түрде өзгеруімен беттік жолақ шамасының өзгеру графигін көрсетеді[2]. Ордината 
осі бойынша абсцисса осі бойынша беткі жолақтың мәндері кейінге қалдырылады-негіздің қаттылық коэффициентінің 
матаның қаттылық коэффициентіне қатынасы 
.
C
C
2
1






(4) 
Жылжу кезіндегі негіздің тартылу өзгерісі 
1
п
п
С
К
λ
=
∆
. (5)
Қатты элементтердің толтырудың тегіс жүйесіне қатысты өзгеру коэффиценттері (С1 и С2) барлық толтырудың 
тегіс жүйесінің қаттылығының ортақ коэффиценті тұрақтылығы сақталады яғни,
(
)
const
С
С
/
С
С
С
2
1
2
1
=
+
=
. (6)
Жылжыту жолағының ұзындығы бұл жағдайда 
(
)
2
1
1
п
С
/
С
С
Р
−
=
λ
, (7) 
Р дегеніміз – бірінші жақындауда тұрақты ұзындық ретінде қолданылатын толтырудың осы түріндегі жылжыту 
күші. 
Қабылданған шарттардың негізінде 
(
)
(
)
1
2
1
1
1
1
п
п
С
/
С
1
Р
С
/
С
С
С
Р
С
К
−
−
−
=
λ
=
∆
(8)
Осылайша, беттік тартылудің өзгеруі беттік күшке пропорционал және негіздің қаттылық коэффициенті 
жоғарылаған сайын артады (негіз ұзындығының төмендеуімен). Есептеу көрсеткендей, негіз бен матаның қаттылық 
коэффициенттерінің қатынасы жоғарылаған сайын беттік тартылудің өзгеруі артады. Алайда өсу жылдамдығы біртіндеп 
төмендейді[3]. 
Сурет 1 -. Станокты сабақтауда негіз мен матаның қаттылық коэффициенттерінің салыстырмалы өзгеруі кезінде 
беттік жолақ шамасының өзгеру графигі 
Негіздің циклдік деформациясының деструктивті әсерлері және оның беткі қабатының әсерінен кернеудің 
өзгеруі тек бір әсердің сандық мөлшерімен ғана емес, сонымен қатар осы әсерлердің қайталануымен де сипатталады. 
Негіздің циклдік деформациясының жалпы әсерін сипаттау үшін біз негіз кернеуінің жалпы өзгерісі ұғымын 
енгіземіз. Негіз тартылуінің жалпы өзгерісі деп, негіз тартылуінің бір реттік өзгерісінің көбейтіндісін, тоқу станогын 
толтыруда негіздің әр элементі әсер ететін әсер санына көбейтіндісін айтамыз. 
Сонымен, 
i
К
I
п
∆
=
, (9) 
I дегеніміз – негіздің әр элементі ұшырасатын өзара қатынас саны. 

60 
Негіз бен матаның қаттылық коэффициенттерінің салыстырмалы өзгеруімен беттік тартылудің жалпы өзгеруінің 
мәнін анықтаймыз. Талдау үшін негіз бен матаның қаттылық коэффициенттері салыстырмалы түрде өзгерген кезде, 
бүкіл серпімді сабақтау жүйесінің қаттылық коэффициенті тұрақты болып қалады[4]. 
Қорытындылай келе, беткейге байланысты негізгі жіптердің жалпы жұмысы беттік күштің квадратына, қысқа 
мерзімді деформация және арқау матасының тығыздығы жағдайындағы негіздің метрлік бөлігінің қаттылық 
коэффициентіне пропорционал және негіздің бинарлық жұмысына және тоқу машинасындағы негіз мен матаның 
қаттылық коэффициенттерінің қосындысының квадратына кері пропорционал болады. 

жүктеу/скачать 5.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: