Температурасы денелер жүйесінің жылулық тепе-теңдік күйін сипаттайды: жүйедегі бір-бірімен тепе-теңдікте тұрған денелердің температурасы бәрінде бірдей болады. Екі дененің температурасы бірдей болған кезде олардың арасында жылу алмасу болмайды
Температураны өлшеу. Термометрлер. Көбінесе іс жүзінде сұйық көлемінің температура өзгерісіне тәуелділігін пайдаланады. Термометр градуирлегенде әдетте санақ басы (0) үшін еріген мұздың температурасын алады екінші тұрақты нүктені (100) қалыпты атмосфералық қысым кезінде судың қайнау температурасы ( Цельский шкаласы) деп есептейді. 0 және 100 нүктені арасындағы шкаланы, градустар деп аталатын жүз тең бөліктерге бөледі. Сұйық бағанының бір бөлекке орын ауыстыруы температураның 1*С өзгеруіне сәйкес келеді.Қыздарған кезде бірдей ұлғаятыны және температура өзгергенде өзінің қысымын бірдей өзгертетіні байқалады.Шкалы кейде температуралардың идеал газ шкаласы деп те атайды.Оны тағайындау Цельский шкаласының тағы бір елеулі кемшілігінен санақ басын , яғни нөлдік температураны таңдап алу еректілігінен арылады. Өйткені санақ басы үшін мұздың еру температурасының орнына судың қайнау температурасын да алуымызға болады ғой.
? 1. Макроскопиялық денелердің күйін қандай шамалар сипаттайды?
2.Жылулық тепе-теңдік күйдің ерекшелік белгілері қандай?
3.Күнделікті өмірде өздеріңді қоршаған денелердің жылулық тепе-теңдігінің тағайындалуына мысалдар келтіріңдер.
4. Температураны өлшеу үшін сиретілген газдарды пайдаланудың артықшылығы неде?
Температураны анықтау.
● Барлық газдың жылулық тепе-теңдік кезіндегі молекулаларының ілгерілемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы бірдей болады. Бұған қазір көз жеткізесіндер.Температураны джоулбмен өрнектейміз . Бұл тақырыптағы ешбір санды еске тұту қажет емес.
Газ молекулаларының жылулық тепе-теңдік кезіндегі орташа кинетикалық энергиясы.Температураны анықтау үшін молекула-кинетикалық теорияда температураның осы қасиетіне ие болатын қандай физикалық шама екенін айқындаймыз.Молекулалардың қозғалысы неғұрлым шапшаң болса онда дененің температурасы соғұрлым жоғары болатыны 7 сыныптығы физика курсынан белгілі.Молекула-кинетикалық теорияның негізгі теңдеуіне сәйкес қысым молекулалардың ілгерілемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясына тура пропорционал:
Берілген массалы газдың қысымы және оның көлемі алдын ала белгілі болса, онда жылулыөқ тепе-теңдік кезінде барлық газдардың молекулаларының орташа кинетикалық энергиясы бәрдей деп жорамалдауға болады.Молекулалардың орташа кинетикалық энергиясын өлшеу өте қиын. Алайда,молекула-кинетикалық теорияның негізі теңдеуі жәрдемімен оны макроскопиялық параметрлер арқылы өрнектеуге болады.
Газ молекулалары шоғыры n= болғандықтан , мынадай болады: немесе
Қысым мен көлем тікелей өлшенеді. Молекулалар санын газдың m массасы, Авогадро тұрақтысын NA және мольдік массаны М біле отырып анықтауға болады.
N= .
Егер жылулық тепе-теңдік кезінде барлық газдар үшін кинетикалық энергиясын бәрінде бірдей болса , онда шамасы барлық газдар үшін бірдей болуы керек. Бұл болжамды тек тәжірибе ғана растауы немесе теріске шығаруы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |
