Физика және астрономия пәніне арналған Білім беру коды және бейіні: Мамандығы
жүктеу/скачать 1.39 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- зат және өріс. Зат
- Механикалық қозғалыс
| КИНЕМАТИКА
Кинематиканың негізгі түсініктері және теңдеулері. Бізді қоршағандардың барлығы да материя деп аталады. Бұл су, ауа, жарық, радиотолқындар, кометалар, планеталар, оның ішінде адамның өзі де материя болып табылады. Матреия-мәңгі емес, біздің санамызға тәуелсіз, үздіксіз қозғалыста. Материяда өтіп жатқан кез келген өзгеріс-бұл қозғалыс,әрі бұл өзгеріс лезде бола алмайды. Материя кеңістікте және уақытпен өмір сүреді. Материяның екі түрі болады: зат және өріс. Зат дегеніміз-материяның атомдардан, молекулалардан немесе жалпы айтқанда, тыныштық массасы бар құрылымдық бөлшектерден тұратын түрі. Өріс дегеніміз-материяның, зат бөлшектерінің арасындағы өзара әрекеттесулерді қамтамасыз ететін екінші түрі, яғни өріс заттың өзінің бөлшектерінің арасындағы немесе түрліше денелер арасындағы өзара әрекеттесуді тудыруға итермелейді. Өріс пен заттың арасындағы ХХ ғасырдың ұлы физигі А.Эйнштейн ашқан өзара терең байланыс бар. Материя қозғалысының ең қарапайым түрі механикалық қозғалыс болып табылады. Атомдардардағы электрондардың ядроны айнала қозғалысы мен ядродағы элементар бөлшектердің пайда болуы немесе ыдырауы кезіндегі қозғалысы механикалық қозғалыспен салыстырғанда әлдеқайда күрделі. Механикалық қозғалыстың ең қарапайым түрі-бірқалыпты түзусызықты қозғалыс. Механикалық қозғалыс деп деп дененің кеңістіктегі орнының санақ денелері ретінде алынған басқа денелерге қатысты уақыт бойынша өзгерісі аталады. Механикалық қозғалысты математикалық сипаттау үшін санақ жүйесі түсінігі енгізіледі.Санақ жүйесі деп санақ денесі, координаталар жүйесі және уақытты есептейтін құралдан тұратын жүйені түсіну керек. Мектеп деңгейінде мұндай жүйе өзара перпендикуляр x,y,z осьтерінен тұратын декарттық координаталар жүйесі болып табылады. Координаталық тәсіл. Материялық нүктенің қозғалысы координаталардың уақытқа тәуелділігін білдіретін функциялармен беріледі: Координаталардың уақытқа мұндай тәуелділіктері қозғалыс заңы деп аталады. Түзусызықты бірқалыпты қозғалыс жағдайында ол мына түрде беріледі, ал түзусызықты бірқалыпты үдемелі қозғалыс жағдайында: 2.Векторлық тәсіл. Нүктенің кеңістіктегі орны координаталардың бас нүктесінен (әрі қарай координата басы) жүргізілген және қозғалыстағы нүктеге ілесіп отыратын радиус-вектормен анықталды. Мұндай тәсіл теориялық физикада кеңінен қолданылады. Мысал ретінде, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалысын алуға болады: 3. Берілген траекторияда дененің координатасын емес, оның жүріп өткен жолын есептеген ыңғайлы, осылайша оның координатасы да анықталды. Дененің кеңістіктегі орнын осындай тәсілмен анықтау қисықсызықты координаталар әдісі деп аталады. Ол траектория берілген кезде жиі қолданылады. Материялық нүкте қозғалысын сипаттаудың үш тәсілі де өзара тең баламалы, олар қозғалыс теңдеулерінің ықшамдылығымен, қозғалысты сипаттаудың көрнекілігімен анықталады. Физика ғылымы бойынша жазылған әдебиеттерде орын ауыстыру векторы мен жолды белгілеу әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы, орын ауыстыру векторын көбіне ,ал жолды s,l,r деп белгілейді. Біз мына белгілеулерді аламыз: орын ауыстыру векторы - , жолдың ұзындығы-s, бірақ мынаны ескеру керек: , сонда , яғни қозғалысты сипаттаудың координаталық тәсілі әмбебап болады. Сонымен қатар механиканың негізгі мақсаты дененің кеңістіктегі қозғалысын уақытқа тәуелді анықтау, яғни функцияларын анықтап, осылардан жылдамдықтарды жеңіл есептеуге болады: және үдеулерді анықтауға мүмкіндік туады: . Материя деп нені айтамыз? Материяның қандай түрлерін білесіңдер? Қандай қозғалысты механикалық қозғалыс деп атаймыз? Санақ жүйесі дегеніміз не? Радиус-вектор деп нені түсінесіңдер? Орын ауыстыру дегеніміз не? Қозғалыс траекториясы дегеніміз не? Траектория ұзындығы қалай аталады? Қандай жағдайда жол мен орын ауыстыру модулі тең болады? Қорытқы орын ауыстыруы нөлге тең, ал жүріп өткен жолы нөлге тең емес қозғалыстарға қандай мысалдар келтіресіңдер? Қозғалысты баяндаудың қандай тәсілдерің білесіңдер? Әрқайсысының өздеріне лайықты қандай артықшылығы бар? Механиканың негізгі мақсаты не? жүктеу/скачать 1.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|